ma’ruza. Maple tizimining ichki operatorlari va funktsiyalarstrrepla

> ?operators[binary]; 

> ?operators[unary]; 

> ?operators[nullary];

> ?operators[precedence];

> ?operators[functional];

Operatorlarni qo’llash bo’yicha misollar ko’rish uchun quyidagi buyruqlarni berish mumkin:

> ?operators[examples];

4.1-rasm. >?operators[examples]-buyrug’ini javob oynasi.

2-savolning bayoni.
Binar operatorlar ikkita operand bilan ishlatiladi. Odatda ular operatorlarning ikki tomoni bo’ylab joylashadi. Maple 7 tizimi yadrosida 30 ga yaqin operatorlar kiritilgan. Ulardan asosiylari 4.1-jadvada keltirilgan:
4.1-jadval

Belgilanishi	Оператор
+	Qo’shish
-	Ayirish
*	Ko’paytirish
/	Bo’lish
** yoki ^^	Darajaga ko’tarish
mod	Qoldiqni topish
$	Ketma-ketlik operatori
.	Ajratuvchi nuqta
@	Kompozitsiya (tizilish, qurilish) operatori
@@	Kompozitsiyaning takrorlanishi
,	Ifodani ajratuvchi
:=	O’zlashtirish
. ..	Intervalni berish
/	Ifodani bo’luvchi
||	Konkatenatsiya (birlashtirish)

Binar operatorlarni ishlatish bo’yicha misollar (4.2- rasm):

4.2-rasm. Binar operatorlarni Maple 7 da ishlatilishi.
3-savolning bayoni. To’plamlarni birlashtirish, kesishish va o’chirish operatorlari.
“To’plam” turdagi ma’lumotlar uchun quyidagi binary operatorlar aniqlangan:

• 
   union - birinchi operandni ikkinchisiga kiritadi;
  
• 
   intersect - operandlar uchun umumiy bo’lgan elementlardan iborat - to’plamni yaratadi;
  
• 
   minus- birinchi operanddan ikkinchi operand elementlarini o’chiradi.
  

Har qanday holatda ham natijaviy to’plamda takrorlanuvchi elementlar yo’qotiladi. Bu operatorlarning ishlashini quyidagi misollarda tushuntirish mumkin (4.3-rasm):

4.3-rasm. To’plamlar bo’yicha ammalr bajarilishi.

%- operatori va history buyrug’i
% - operandi yangi satrga oldingi satrni qo;yish uchun ishlatiladi.

Masalan:

x% - bitta oldingi satrni qo’yadi;

x%%% - oxiridan uchunchi qatorni.
Yana bir foydali imkoniyat bor bo’lib, uning yordamida hujjat ichida hususiy hisoblashlarni kuzatib boorish mumkin. Bu buyruq – History () deb ataladi. Bu Maple da kutubxonali funktsiya deb ataladi. Bu funktsiya quyidagi ko’rinishdagi o’zgaruvchilarni ro’yxatini yaratadi:

f=1,2,3….

Bu o’zgaruvchilarga dialog tartibda qiymatlar o’zlashtirib borib va hisoblash natijalarini kozatib boorish mumkin.

Off- bu history funktsiyasini ishini to’xtatadi.Quyida funktsiyasini

qo’llash ko’rsatilgan (4.4-rasm) :

4.4-rasm. History funktsiyasini ishlatilishi.
Shuningdek, <history> funktsiyasi yordamida funktsiyalarni grafiklarini ham chizish mumkin (4.5- rasm):

4.5- rasm. History yordamida funktsiya grafigini chizish.

Nazorat savollari

1. 
   Maple 7 da operatorlarning turlari
   
2. 
   @@ kompozitsiyasining operatori
   
3. 
   Unarli arifmetik operatorlar
   
4. 
   % operatori va histori buyrug’i
   
5. 
   Maple 7 ning mantiqiy operatorlari
   
6. 
   Maple 7 da funktsional operatorlar.
   

Foydalanilgan adabiyotlar

1. 
   George A.Anastassiou and Iuliana F.Iatan. Intelligent Routines. Solving
   

Mathematical Analysis with Matlab, Mathcad, Mathematica and Maple. Springer- Verlag Berlin Heidelberg, 2013 - 592p.

2. 
   П.А.Велъмисов, С.В.Киреев. Дифференциальные уравнения в MathCAD.
   

Учебное пособие. Ульяновск. 2016. 109 с.

2. 
   О.Г.Корольков, А.С.Чеботарев, Ю.Д.Щеглова. Maple и примерах и задачах. Учебное пособие для вузов. Воронеж, 2011. 82 с.
   

Internet saytlari

1. 
   Тесты по информатике и информационным технологиям
   

( htpp://altnet.ru/mesmall/index.htm)

2. 
   www.mathcad.com
   
3. 
   www.maplesofl.com
   
4. 
   www.pedagug.uz