- Ma’ruza mavzusi:
- KIMYOVIY BOG‘LANISH.
- KOVALENT (QUTBSIZ VA QUTBLI),
- ION VA METALL BOG‘LANISHLAR.
- VALENT BOG‘LAR USULI
-
Ma‘ruza rejasi: - 1. O‘zgarmas va o‘zgaruvchan valentlik.
- 2. Elektromanfiylik.
- 3. Kimyoviy bog‘ va uning xillari (qutbsiz va qutbli kovalent bog‘lar, ion, metall hamda vodorod bog‘lari).
- 4. Birlamchi va karrali bog‘lar.
- 5. Molekulalar hosil bo‘lishini Valent bog‘lar usulida tushuntirish
Kimyoviy bog’lanishning tabiati - Uchta turi: kovalent, ion va metall bog’lanish.
- 1) kimyoviy birikma ikkita atomdagi qarama-qarshi spinli elektronlarning o’zaro juftlashuvi hisobiga .
- H · + · H = H : H
- 2) kimyoviy birikmada elektron bulutlar bir-birini qanchalik ko’p qoplasa, bog’ shunchalik mustahkam.
- .. .. .. ..
- :C · + · Cl: = : Cl : Cl:
- .. .. .. ..
Kovalent bog’lanishni Ikki xil turi ma’lum: qutbli va qutbsiz kovalent bog’lanish. - Kovalent bog’lanishni Ikki xil turi ma’lum: qutbli va qutbsiz kovalent bog’lanish.
- Qutbsiz kovalent bog’lanish bir xil atomlar orasida buladi, masalan, H2, O2, Cl2, N2, F2, Br2, I2
- Bu atomlarninig elektromanfiyligi bir xil:
- 2,1 2,1 2,8 2,8 3,07 3,07
- .. ..
- H : H : Cl : Cl: :N ::: N:
- .. ..
-
- H2O, H2S, HCl, NH3 , HF qutbli kovalent bog’lanish.
- 2,1 2,8
- + ·· -
- H : Cl :
- ··
Molekulaning qutbliligi dipolning elektr momenti ( e*l) yoki dipol momenti bilan o’lchanadi: - q-atomlardagi effektiv zaryadi(kulonlarda). l- qutblararo masofa(m).
- Dipol momenti debaylarda(D) (golland fizigi Debay ).
- 1D = 10 -18 elektrostatik zaryad birligiga
- 1D = 3,33 5 10 -30 kulon. metrga
- HCl, HBr, HI
- dipol momenti 1,04; 0,79 0,87 D.
- BeCl2, CO2, BeH2, BF3, SO3
- simmetrik tuzilishli dipol momenti nol.
NH3 (=1,46 D), H2O (=1,84 D), - NH3 (=1,46 D), H2O (=1,84 D),
- brombenzol (=1,64 D), asetonitril (=3,90 D)
- CO2 va SO2 molekulalarida E-O bog’i qutbli,
- manfiy qutb kislorodga yaqin joylashgan.
- CO2 - qutbsiz molekula u chiziqli
- SO2 – burchakli molekula qutbli.
- CH4, CCl4 -molekulalari qutbsiz
- CHCl3(=1,15 D),
- CH2Cl2 (=1,58 D)
- CH3Cl (=1,97 D) - qutbli.
- Tinch holatdagi toq elektronlar. Azot atomida 3 toq elektron bor:
- N 2 va NH3 molekulalarida azotning kovalentligi 3 .
- . ..
- . N : + 3 · H = H:N:H
- . ..
- H
-
Juft elektronlarni qo’zg’algan holatga o’tishi : Kovalent bog’ning to’yinganligi. - Atomning kovalent bog’lari soni chegaralangan.
- Valent orbitalllar soni , energetik jihatdan qulay holatlar sonidir.
- Kvant-mexanik hisoblar orbitallarda tashqi
- s-, p- va tashqaridan ikkinchi d- orbitallar kiradi.
- I davrda maks. kovalentlik 1.
- II davda maks. kovalentlik 4.
- III davrda kovalent bog’ hosil qilishda 9
- s, p (4ta) va d (5ta) orbitallar va maksimalvalentligi 9.
1-rasm. H2 va -bog’ hosil bo’lishida elektron bulutlarni qoplanishi. - 1-rasm. H2 va -bog’ hosil bo’lishida elektron bulutlarni qoplanishi.
- 2-rasm. -, - va - bog’larning hosil bo’lishida elektron bulutlarning qoplanishi
- 3- rasm. Azot molekulasidagi 2p-elektron bulutlarning qoplanishi.
4- rasm. 5-rasm. Valent orbitallarining gibridlanishi. Markaziy atomdagi bo’linmagan elektronlar juftining molekula tuzilishiga ta’siri. - Metan, suv va ammiak molekulalari valent burchaklar
- CH4 109o28 , NH3107,5 o , H2O 104,5 o .
Kimyoviy bog’ning asosiy tavsiflari - Bog’ning uzunligi bog’lanishda ishtirok etgan atomlarning yadrolari orasidagi masofadir.
- Bog’larning uzunligi nanometrda (nm) yoki Ao da .
- C-F, C-Cl, C-Br, C-I
- 0,138 nm , 0,214 nm
- C-C da 0,154 nm
- CC da 0,120 nm
- C-F, H-H, O=O va NN
- 0,142 0,074; 0,0121; 0,110 nm
- Kimyoviy bog’ni uzish uchun zarur bo’ladigan eng kam energiyaga bog’lanish energiyasi deyiladi. kJ/mol
- C-C, C=C, CC qatorida 486,2 kJ/ mil dan 945,3 kJ/mol
- gacha C-F va C-I C-F bog’idir (486,1 kJ/mol).
Do'stlaringiz bilan baham: |
