Маъруза. Ўзбекистонда энергетиканинг ўрни

1-маъруза. Ўзбекистонда энергетиканинг ўрни

Режа: 1.Ўзбекистонда энергетиканинг ўрни.

2. Ривожланган мамлакатлар электр энергиясининг тарихи.
3.Фаннинг мақсад ва вазифалари.
4. Энергетиканинг уч жиҳатлари.
5. Энергетика фани.
6. Назорат саволлари.

2. Ривожланган мамлакатларда электр энергиянинг тарихи.

Бенжамин Франклин электр Унинг бу кашфиёти учун маълум. 1706 йилда туғилган, у эрта 1750 лар электр ўргана бошлади. унинг калхат эксперимент, шу жумладан, унинг кузатувлар, электр табиатини тасдиқланган. У яшин жуда кучли ва хавфли эканлигини яхши биларди. машҳур 1752 калхат тажриба уçуртма юқори ва калхат мағлубиятга асоси охирида металл калит устида узунчоқ металл парчасини хусусиятли. стринг калити орқали кетди ва бир Лейденда хумда бириктирилган. (А Лейденда жар бир изоляторда билан ажратилган икки металл ўтказгичдан иборат.) У яшин энергиясидан изолятсия сифатида қуруқ ипак қисқа бўлимда билан мағлубиятга бўлиб ўтди. У кейин бир бўрон ичида уçуртма учиб. У биринчи наша сатр баъзи бўш симлар бир-бирини қочиш, тик туриб пайқадим. (Кендир. Ҳиндларнинг томонидан арқон қилишда фойдаланиладиган кўп йиллик Америка ўсимлик) У бўғиқ билан калити тегиниш давом ва кичик электр токи қабул қилди.
1750 ва 1850 йиллар орасида Волта, кулон, Гаусс, Генри, Фарадай ва бошқалар томонидан электр ва магнетизм тамойиллари кўплаб буюк кашфиётлар ҳам бор эди. Бу электр ток магнит майдон ишлаб чиқаради ва бир ҳаракат магнит майдон бир сим электр ишлаб чиқаради, деб топилди. Бу батарея (1800), генератор (1831), электр мотор (1831), телеграф (1837), ва телефон (1876), шунингдек, бошқа кўплаб қизиқарли ихтиролар каби кўплаб кашфиётлар олиб келди.
1879-йилда, Томас Эдисон фойдаланиш бугунги кунда шунга ўхшаш яна бир самарали лампочкани ихтиро. 1882 йилда у 10000 дан ортиқ электр лигҳтбулбс куч, ишга тарихий Пеарл Стреет буғ-электр ўсимлик ва Ню-Ёркда биринчи тўғридан-тўғри оқим (шаҳар) тарқатиш тизими жойлаштирилган. кеч 1880 йилга келиб, электр моторлар учун электр талаб 24-соат хизмат ва транспорт ва бошқа саноат эҳтиёжлари учун кескин кўтариб электр талабни талаб. 1880 йил охирига келиб, электр тақсимлаш кичик, марказлаштирилган ҳудудлар УС шаҳарлар бўйлаб сепилади. Ҳар бир тарқатиш маркази, чунки тўғридан-тўғри токини узатиш етерсизликлеринден бир неча блоклар бир хизмат қатор билан чекланган эди. Кучланиш ошди ёки тўғридан-тўғри жорий тизимлари ёрдамида камайди, ва куч-узоқ масофаларни ташиш учун бир йўл керак эди бўлмади.
Узоқ масофаларга электр кучи ташиш муаммосини ҳал қилиш учун, Жорж Вестингауз самарали узоқ масофага ташиб керак трансформатор рухсат электр энергия "трансформатор." деб номланган қурилмани ишлаб чиқилди. Бу электр стантсиялари узоқда жойлашган уйлар ва бизнес электр энергияси билан таъминлаш учун имкон қилди. трансформаторлари қўллаш ўзгарувчан ток (АC) оқим (шаҳар) йўналтиради, деб қарши ёзинг ёзинг бўлишга тарқатиш тизими зарур.
1896 йилда Ниагара Фаллс ГЭСи ривожлантириш истеъмол жойларда узоқ электр ишлаб ўсимликлар жойлаштириш амалиётини бошлади. Ниагара ўсимлик 20 дан ортиқ километр узоқликда Буффало, Ню-Ёрк, электр тақдим. Ниагара заводи билан Вестингауз ишончли оқими (АC) муқобил фойдаланиш узоқ масофаларга электр энергияси ташиш устунлигини намойиш этди. Ниагара фақат битта электр линияси билан бир неча катта истеъмолчиларга етказиб биринчи катта куч тизими бўлди.
Жорий куч тизимлари билан бир қаторда, эрта 1900 йилдан бери Қўшма Штатлар бўйлаб пайдо бошлади. Бу куч тизимлари, биз бугун билиб нима шакллантириш ўзаро боғлиқ бўлиб, АҚШ ва Канадада уч асосий куч тизимлари сифатида. Ушбу бобнинг қолган бу тарихи асосида бугунги электр тизимларида ишлатиладиган асосий шартларини муҳокама.

6. Назорат саволлари

1.Ўзбекистонда энергетиканинг ўрнини шарҳлаб беринг.
2. Ўзбекистонда биринчи қурилган ГЭСнинг қуввати неча кВт?
3. Республикада мавжуд ИЭСларни санаб беринг.
4. Республикада мавжуд ГЭСларни санаб ўтинг.
5.Фаннинг мақсад ва вазифаларини шарҳлаб беринг.
6. Энергетиканинг уч жиҳатлари нималардан иборат?
7. Энергетика фани тўғрисида изоҳ беринг.

Фойдаланилган адабиётлар

1. Қодиров Т.М., Алимов Ҳ.А. «Саноат корхоналарининг электр таъминоти», Ўқув қўлланма, Тошкент ш., 2006.
2.Steven W. Blume, Electric power system basics, 2007.
3. Аллаев К.Р. Электроэнергетика Узбекистана и мира, Т.: «Фан ва технология», 2009.
4. Мажидов Т.Ш. Ноанаънавий ва қайта тикланувчи энергия манбалари, Ўқув қўлланма, Тошкент ш., 2014.