Маъруза Зоопсихология ва қиёсий психологияга кириш. Ҳайвонлар психик фаолиятининг умумий тавсифи

Глоссарийлар
Фаолият — ссубъектни маълум бир хатти-ҳаракатни амалга оширига ёрдам бўрувчи ҳолат, эҳтиёжларни қондиришга хизмат қилувчи хулқ-атвор шакли
Ҳайвонлардаги ўйинлар - фаоллик, юқори даражада ривожланган сут эмизувчиларнинг асосий ўзига хослиги, атроф мухитга таъсир кўрсатиш учун биологик эҳтиёжларини қондириш. Жинсий етилиш вақтида никоҳ ўйинлари учун керак бўлади.
ИМПРИНТИНГ — К.Лоренц томонидан фанга киритилган тушунча ҳайвонларда акс этган ҳолат. Ҳайвонлар туғилиши биланоқ ҳаракатланаётган предметларни эслаб қоладилар, шу орқали инстинктив реакциялар шаклланиши мумкин. Бу биринчи навбатда ота-оналарнинг мувозанати билан боғлиқ.
ИНСТИНКТ - (лотин тилидан. instinctus – ҳаракат) — генетик жиҳатдан программалаштирилган ҳайвонларнинг ҳаракат формаси, баъзида инсонларни ҳам киритишимиз мумкин. Булар биринчи навбатда овқатланиш, ҳимоланиш, насл қолдириш ва бошқалар билан боғлиқ. Инстинктлар доимий ҳисобланади, инстинктив хатти-ҳаракат тизими ҳаракатни бошқарадиган ҳолатдир.
ИНТЕЛЛЕКТ - (лотинчадан. intellectus тушуниш, англаш) билиш жараёнларини англаш ва самарали ечимни топиш имкониятини беради. Интеллектни анлашни турли ҳолатлари мавжуд. Ж.Пиаженинг тизимли генетик ёндошуви субъектни мувозанатини шакллантириш имкониятини яратади. Когнитив ёндошувда интеллект когнитив операциялар сифатида кузатилиши мумкин. Тизимли-таҳлилли ёндошувда аниқ омиллар инобатга олинади. Ҳозирги кунда интеллект универсал психик қобилият хисобланади, бунинг асосида асаб тизимининг генетик хусусияти ётади. Психогенетик тадқиқотларнинг кўрсатишича интеллект кўрсаткичини юқори бўлш имконияти юқоридир.
КИНЕЗЛАР –органларнинг маълум бир ҳолатга ўтказиш қобилияти.
ЛОКОМОЦИЯЛАР ва МАНИПУЛЯЦИЯЛАР – ҳаракат фаоллиги формаси унинг асосида ҳаракат вужудга келади. Бу функцияларнинг бажарилиши эффектор аъзоларини мослашиши билан боғлиқдир.
МАНИПУЛЯЦИЯЛАШ (ҳайвонларда) (лотинчадан. manipulatio — қўл приёми, ҳаракат) —ҳаракат фаоллигини кўриниши, ҳайвонларнинг фаоллик шаклини вамраб олинади. Юқори даражада ривожланган ҳайвонларда оғиз аппарати ва думлари орқали бошқариш мумкин.