Ma’ruza№3 3-Mavzu: Bilim. Bilimlar ombori va ekspert tizimlari. Mavzu rejasi

Hujjat,  hujjat  aylanishi.  Axborot tizimi  doirasida  har  qanday  tashkilot  hujjat  va  hujjat 

aylanishi ishiga duch kеladi. 

  

Hujjat  –  bu  ma'lum  bir  qoidaga  ko‘ra  rasmiylashtirilgan,  bеlgilangan  tartibda 

tasdiqlangan qog‘oz, ovoz yoki elеktron shakldagi axborot xabaridir.  

 

Hujjat aylanishi – hujjatlarni yaratish, izohlash, uzatish, qabul qilish va arxivlashtirish, 

shuningdеk, ularning ijrosini nazorat qilish, hamda ularni ruxsatisiz foydalanishdan himoyalash 

tizimidir.  

 

Ma’lumotlar  bazasini  boshqarish  tizimi  -bu  quyidagilarga  imkon  beruvchi  dasturiy 

atamalar to`plamidir.  

 

1.  Foydalanuvchilarni  ma’lumotlarni  aniqlash  va  amallar  bajarish  tili  vositalari  bilan 

ta’minlash.Bunday  vositalarga  ma’lumotlarni  aniqlash  tili(MAT)  va  ma’lumotlar  bilan  ishlash 

amallari  bajarish  (MABT)  kiradi.  Ma’lumotlar  tili  atamasi  aytib  o`tilganlarning  har  ikkalasini 

yoki ulardan birini anglatadi. Ma’lumotlar so‘zi ma’lumotlar tilini SIQQ, Paskal va hokazo kabi 

tillar turidan farqlaydi. Lekin ma’lumotlar tili universal tilga, masalan SIQQ, Paskalga kiritilishi 

mumkin.  Bunday    hollarda  dasturlashning  universal  tili  va  ma’lumotlar  tili  tegishli  ravishda 

(kirituvchi) til va ma’lumotlarning tilosti deb ataladi; 

 

2.  Foydalanuvchi  ma’lumotlarning  modelini  qo`llab  quvvatlashni  ta’minlash. 

Ma’lumotlar  modeli  -  ba’zi  ilovaga  tegishli  fizik  ma’lumotlarning  mantiqiy  taqdim  etilishini 

aniqlash vositasidir; 

 

3.  Aniqlash,  yaratish  va  mantiqiy  ma’lumotlar  bilan  amallar  bajarish(ya’ni  tanlash, 

yangilash  va  yo`q  qilish)ga  imkon  beruvchi  MAT  va  MABT  vazifalarini  amalga  oshiruvchi 

dasturlarni ta’minlash; 

 

4.  Ma’lumotlarni  himoyasi  va  yaxlitligini  ta’minlash.  Tizimdagi  foydalanish    faqat 

shunga huquqi bo‘lgan foydalanuvchigagina ruxsat etiladi. Foydalanuvchilar ma’lumotlar ustida 

operatsiya  bajarayotganlarida  saqlanayotgan  ma’lumotlarning  muvofiqliligi  ta’minlanadi.  Gap 

shundaki, MBBT ko`plab foydalanuvchilar ishi jamoa rejimida ta’minlashga mo`ljallanadi.