Maruza№3 Urannig fizik-ximyoviy geotexnalogiyasi haqida umumiy malumotlari

Konchilikda geotexnalogik usulni moxiyati va tasnifi.
Uranni qazib olishda yer osti gidroliziyangiilg´orusul sifatida keng qo´llanilmoqda. Ushbu usuldan foydalanilganda qimmat baxo foydali qazilmalarni qayta ishlashda metalurgiya zavodlarini qurishga ketadigan sarf xarajatlar kamligi muxum axamiyatga ega xisoblanadi bundan tashqari qurilish va konlarni eksplatatsiya qilishdagi sarf xarajatlar kamligi muxum o´rinda turadi.Tarkibida uran miqdori kam bo´lgan konlarni xam qazib olish imkoniyatiga ega ekanligi xam mavjud. Bundan tashqari uranni qazib olishni yanada kengaytirish texnik vositalar va texnalogik jarayonlarni yer ostida tanlab eritish usuli takomillashtirish bilan birga amalga oshiriladi. Umumiy xolda geatexnalogiyani moxiyati minirallarni tarkibini o´zgarishdan iborat hisoblanadi. Konchilikda geatexnalogiya usulini moxiyati quydagicha , qazib olish quduqlar amalga oshiriladi bu esa muxum omil sifatida qollaniladi. Geatexnalogik korxona uchta asosiy ko´rsatkichini o´z ichiga oladi
1.Ishchi reagentlarni sarfini kamaytirish.
2.Foydali qazilmalarni qazib olishdagi kopitallar xajmini kamaytirish.
3.Ishlab chiqarish korxonalari uchun qayta ishlab chiqarish qurulmalari bilan taminlash.
Ishchi agregatlar tasir qilganda menirallar o´z agregat xolatini o´zgartiradi yoki onson xarakatga ega bo´lgan ishlab chiqarish suyuqliklarini tashkil etuvch iboshqa moddalarga aylanadi. Konning rivojlanishi harakatdagi zo´nal bo´lib , maydondagi quduq va konturga nisbatan vaqt bo´yicha xarakat qiladi. Ishchi mashinalar maxsulotni yetkazib berish yer yuzasidan turib amalga oshiriladi. Geotexnalogik usullar ko´plab foydali qazlmalarni qazib olishda keng qo´llaniladi: tuz , oltingugurt , uran , mis va boshqa foydali qazilmalar qazib olinadi. Bundan tashqar iyoldosh komponentlarni xam qazib olinadi.
Xozirgi vaqtda quydagi geotexnalogik usular eng samarali xisoblanadi:
1.Yer ostida tanlab eritish – menirallarni yer ostida qazib olish usuli, tuzli konlar iuchun qo´lkeladi
2.Yer osti gidrolizi –yer yuzasidagi eritmalarni chiqarish bilan reoktiv reogentlarini sellektiv errozyalash orqali minerallarni qazib olish usuli. Bu asosan rangli noyob va radyaktiv metallar qazib olish uchun qo´llaniladi.
3.Bakterizatsiyalash usuli mikro organizmlar orqali perkolizatsiyani kuchaytirish xisoblanadi
4.Yer ostida eritish
– quyqa erigan minerallarni qazib olish uchun maxsus sovutish qurulmasini quyqa orqali yetkazib berish va minerallarni qazib olish usuli xisoblanadi
5.Yer osti gazlashtirish
– ularni gazsimon xolatga o´tkazish yo´li bilan menirallarini qazib olish usuli . Masalan ko´mirni texnalogik maqsadlaru chun mos bo´lgan yer osti terma-kimyoviy jarayoni xisoblanadi.
6.Quduq burgílash
- gidromexanik harakatlar natijasida menirallarni ko´ch maxolatga keltirish va foydali qazilmalarni sulfide shaklida qazib olishdan iborat xisoblanadi .
Tabiy bug´ gidrotermollarnish uningdek (akademikVA.Obrichovfikricha ) chuqur yer ostida joylashgan minerallarni issiqlik qo´llash orqali qazib olish mumkun deb xam fikir yuritgan.
Geotexnalogyani asosiy muommolari quydagi xisoblanadi fizik-gealogik holatini xar-xilligi mavjudligidur. Shu sababli xam ularni samaradorligini va sellektivligini oshirish uchun geotexnalogik jarayonlarni boshqaruvini takomillashtirsh lozim. Qazib olingan foydali komponentlarni qayta ishlatish va ulardan foydalanish texnalogiyasini takomillashtirish muxum o´rinda turadi . Uran uchun – uglevadarotlar tomonidan yaxshi ishlab chiqilgan yuqori tempratura va kuchli bosim ostida sodir bo´luvchi texnalogik jarayonlarni amalga oshirish uchun yerni ichki qismidan reactot sfatida foydalaniladi .