Nizomiy nomidagi Toshkent Davlat Pedagogika Universiteti
Boshlang’ich ta`lim va jismoniy madaniyati fakulteti.
Jismoniy tarbiya yo’nalishi 401 – gruh talabasi
MASHARIPOV AZIZ.
SOTSIOLOGIYA
SEMINAR.
Mavzu: Sotsiologiya fan sifatida
Reja:
Sotsiologiya fanining vujudga kеlishida ijtimoiy-iqtisodiy, g‘oyaviy-nazariy shart-sharoitlar.
Antik davr olimlari va Sharq mutafakkirlarining ijtimoiy-falsafiy ta’limotlari (Platon, Aristotеl, Forobiy, Ibn Xaldun va boshqalar)
G‘arb sotsiologiyasi klassiklarining ishlarida sotsiologiyaning ob’yеkti va prеdmеti muammosi. Faning merod, metodologiya, qonun, katigoriya funksiyalari
Globallashuv va axborotlar asrida sotsiologiya fanini o‘qitishning zarurligi va fanlar bilan o’zaro aloqadorligi?
Sotsiologiya fanining vujudga kеlishida ijtimoiy-iqtisodiy, g‘oyaviy-nazariy shart-sharoitlar.
Mavzu bo‘yicha ilmiy muamoni belgilab, muammoni zamonaviy pedagogik texnologiya asosida tahlil eting.
1-TOPSHIRIQ:
|
“Muammo” organayzerini to’ldiring
Fanning shakillanish tarixiga doir muommoli masalalarni yechimini topishga yordam beradi va “Muommo” organayzer orqali muommo hal qilinadi.
|
Muommontng turlari
|
Muommoning kelib chiqish sabablari
|
yechim
|
Sotsiologiya fanining vujudga kеlishidagi ijtimoiy-iqtisodiy, g‘oyaviy-nazariy shart-sharoitlarni taxlil qiling?
|
Odamzot o‘zini tanigandan buyon tabiiy va ijtimoiy jarayon, hodisalarning sirlarini bilishga intilgan, shu jumladan, odamzot o'zining mavjudligi, yashayotgan jamiyati odamlarning o'zaro aloqa va munosabati masalalariga qiziqa boshlagan. Sotsioligiya rivojlanishida etika, estetika, falsafa fanlar katta o’rin tutgan. Sotsiologiyani tarixiy rivoji barcha mintaqalarda rivojlangan, insonlarning bir biri bilan aloqalari, savdo sotiq aloqalarini, siyosat olamini rivojlanishi bilan bog’liq g’oyalarni o’rganish oqibatida sotsiologiyanng kelib chiqish sabablari, savollar va muhokammalar kelib chiqan.
|
Sotsiologiyaning kelib chiqishi, rivojlanishi, yechimi tarixda yashab o’tgan muttafakirlarni olishimiz mumkin ularninig jamiyatni shakilanishi, rivojlanishi o’rganishlarini, yozib qoldirgan qo’l yozmalar, fikirlarini olishimiz mumkin. Bulardan sotsiologiyani asoschilari deb: qadimda yashab o’tgan Aristotel, Konfutsiy, Sitseron va boshqalar; o’rta asrlarda Ibn Xoldun, Gelvetsiy, Didro, Russo, rus olimlaridan Ivan Peresvetov, Nil Sorskiy Maksim Greklarni sanab o’tishimiz mumkin. Sotsiologiyani asoschisi deb O. Kont olinadi sotsiologiya termini 27 aprel 1893 yil fanga kiritdi.
|
|
“Muammo” organayzerini to’ldiring
Fanning shakillanish tarixiga doir muommoli masalalarni yechimini topishga yordam beradi va “Muommo” organayzer orqali muommo hal qilinadi.
|
2-TOPSHIRIQ:
Muommontng turlari
|
Muommoning kelib chiqish sabablari
|
yechim
|
Sotsiologiya fanining jamiyatdagi o‘rni va ahamiyatini aniqlang?
|
Sotsiologiya fani jamiyat to’grisidagi fan bo’lib uning kelib chiqishi, shakilanishi, jamiyatdagi qatlamlar, jamiyat tushunchasining manosi va rivojlanishi kabi vazifalar, qonun qoidalarni o’rganadi. Qadimgi zamonlardan insonlar qatlamlarga bo’linib kelingan boshqaruvchilar, bajaruvchilar, podshoh, vazir, komondonlar, bulrning ishchilari bajaruvchilar qular va boshqlarning jamiyatdagi o’rni ro’lini aniqlash muommosi bo’lib sanaladi. Jamiyatdagi ahamiyati yuqoridagi tabaqalanish qonuniyatlari o’rganish.
|
Jamiyat borasidagi g’oyalar va nutiqlarni tahlil qilish. Jamiyatni tuzilishini o’rganish, misol tariqasida Hindistoning kastalar brahmanlar, kshatrilar, vayshi, shudri va tegib bo’lmaslar. Jamiyatning tabaqalanishi yaqqol misoli bularning o’rganishi yechimini ko’rishimiz mumkin.
|
Antik davr olimlari va Sharq mutafakkirlarining ijtimoiy-falsafiy ta’limotlari (Platon, Aristotеl, Forobiy, Ibn Xaldun va boshqalar)
3-TOPSHIRIQ:
Savol: nuqtalar o’rniga olimlarning ismini yozilgan tartib raqamini belgilan?
Qadimgi Xitoyda adolatli jamiyat borasidagi dastlabki izlanishlar …….tomonidan amalga oshirilgan.
|
1
|
Konfutsiy
|
|
……uning fikricha, polis (shahar - davlat) hayotini qonunlarsiz faqat axloqiy qadriyatlar asosida tashkil etish mumkin emas. Uning fikricha, faqat ilmli insonlar boshqaruvda band bo‘lishi va qonunlarni ishlab chiqishi mumkin.
|
2
|
Suqrotning
|
|
……fikricha, eng oliy g‘oya bu Yaratguvchi va ezgulik g‘oyasidir.
|
3
|
Aflotunning
|
|
…… ideal jamiyatida qul va quldorlarning mavjudligi tabiiy holat, deya baholangan.
|
4
|
Arastuning
|
|
Rimning davlat tuzilishini o‘rganib, uni mukammallashtirish yo‘llarini qidirgan …… fikricha, davlat (respublika) xalqning boyligidir
|
5
|
Sitseronning
|
|
…… o‘z davridagi turli mamlakatlar hayotiy faoliyatini, ularning boshqaruv usullarini o‘rganish davomida ideal jamiyatning asosiy maqsadi insonlarni baxt va saodatga yetkazish, deya ta'kidlagan
|
6
|
Farobiy
|
|
……“Qadimgi xalqlardan qolgan tarixiy yodgorliklar” asarida forslar, yunonlar, yahudiylar, xristian-molikiylar, xristian-nasturiylar, ma'jusiylar, sobitlar, budparast arablar, musulmon arablar, turklarning hayoti, dini, an'analari, ijtimoiy hayotdagi munosabatlar to‘g‘risida qimmatli ma'lumotlar qoldirgan.
|
7
|
Beruniy
|
|
……Sharqda “Shayhur-rais” – “olimlar boshlig‘i” nomini olgan, uyg‘onish davri madaniyatining yirik qomusiy olimlaridan biri
|
8
|
Ibn Sino
|
|
Arab tarixchisi va mutafakkiri …… o‘zining asarlarida solsiologiyaga oid fikrlarini ilgari surib, mazkur bilimlarini “ilm al-ijtimo” nomi bilan yuritgan.
|
9
|
IBN Xoldun
|
|
……o‘z asarida olimga quyidagicha ta'rif beradi: “Ibn Sinoning butun faoliyati dunyo taraqqiyotini insonparvarlik ruhida, ya'ni ma'naviy negizda rivojlantirishga ulkan ta'sir o‘tkazdi, deb aytishga barcha asoslar bor.
|
10
|
I.Karimov
|
|
Savollarga javob bering?
Sotsiologiyada antik davrni necha bosqichga bo‘lib o‘rganamiz?
Sotsiologiyaning antik davri – Aflotun va Platon bilan bog’liqdir. Ularning jamiyatga qarashlari Aflotun tomondan tabiy, Platoning fikri bo’yicha suniyga ajratilgan.
2. Sotsial fikrlar rivojida diniy ta’limotlar qanday o‘rin tutadi?
Diniy-falsafiy talqini (Bunda ijtimoiy soha va siyosatni anglash iIohiylashtirilgan va u ko'proq afsonalarda o‘z ifodasini topgan).
Sharq mutafakkirlarining sotsial qarashlarini taxlil qiling?
G‘arb sotsiologiyasi klassiklarining ishlarida sotsiologiyaning ob’yеkti va prеdmеti muammosi.Faning merod, metodologiya, qonun, katigoriya funksiyalari
4-TOPSHIRIQ:
“Chalkashtirilgan mantiqiy zanjirlar kеtma-kеtligi” intеrfaol mеtodi.
Bunda dastlab o‘qituvchi fanning metod, metodologiya va funksiyalari doskaga chalkashtirilgan holda yozib qo‘yadi. So‘ngra ulardan qaysi qatorga tegishli ekani yoziladi.
Quyidagi faning merod, metodologiya va funksiyalarini tasniflang:
-Qiyoslash va taqqoslash
- Induktiv va deduktiv
-Dunyoqarashlik
-Falsafiy tahlil
- Izohlash
-Metodologik
-Nazariy tahlil
- Pragnozlash
-Gnoseologik
-Fenomenologik (mavqeyini aniqlash)
-Ta’riflovchi
- Mafkuraviy
|
-Integratsiya
-Bilish
-Ijtimoiy borliqni o‘rganish.
- Eksperiment
- Funksional
- Kuzatish
- Hujjatlarni o‘rganish
-Ijtimoiylik
-Aksiologik (qadriyat)
-Tasniflash
-Ijtimoiy loyhalash va rejalashtirish
|
-Mafkuraviy
-Insonparvarlik funksiyasi,
-Tashviqot qilish - hamma sohada.
-Bashorat-asosan siyosatda, OAVlarda va boshqa sohalarda.
-Tavsiya va yo‘nalish berish
-Tushuntiruvchi.
-Tushunuvchi
-Tashkillashtirish
|
merodlari
|
metodologiyasi
|
funksiyalarini
|
Qiyoslash va taqqoslash
Kuzatish
Hujjatlarni o‘rganish
Eksperiment
Integratsiya
Pragnozlash
Izohlash
- Induktiv va deduktiv
Falsafiy tahlil
Nazariy tahlil
Bilish
Ijtimoiy borliqni o‘rganish.
Ijtimoiy loyhalash va rejalashtirish
Tashviqot qilish - hamma sohada.
Bashorat-asosan siyosatda, OAVlarda va boshqa sohalarda.
Tashkillashtirish
|
Funksional
Fenomenologik
Tasniflash
Tushuntiruvchi.
-Tushunuvchi
Ta’riflovchi
Mafkuraviy
Tavsiya va yo‘nalish berish
|
Dunyoqarashlik
Metodologik
Gnoseologik
Aksiologik (qadriyat)
Ijtimoiylik
Insonparvarlik
|
5-TOPSHIRIQ:
FSMU metod
Savol
|
Sotsial qonunlarining o‘ziga xos xususiyatlari?
|
F - fikringizni bayon eting
|
Sotsial qonunlar 2 turga bo’linadi 1) umumiy va 2) hususiy.
Sotsila rivojlanish qonunlari obyektiv bolib insom ongi, irodasiga bog’liq bo’lmagan xolda amal qiladi
|
S - Fikringiz bayoniga sabab ko’rsating
|
Yaniy insonlar bo’lmasa jamiyat bo’lmaydi, jamiyatsiz sotsium bo’la olmaydi.
|
M - ko’rsatilgan sababingizni isbotlovchi dalil keltiring
|
Jamiyat qonun qoidalari inson faoliyati qonunlaridir, ularning hatti-xarakatlari mexanizmi esa – omma va insonlarning, sotsial subyektlarining determinatsiyon mexanizmi oqibatida faoliyat ko’rsatadi.
|
U - fikringizni umumlashtiring
|
Jamiyatnin shakilanishi ma`lum bir qoida va vazifalardan shakilanib rivojlanadi. Jamiyatni rivojlanishida sotsial holati, bilimi darkor.
|
6-TOPSHIRIQ:
“Tushunchalar tahlili ” organayzerini to’ldiring
Tushunchalar
|
Mazmuni
|
Fan ob’ekti
|
Jamiyatning boshqaruvchi tafakkur qonuniyatlari, ratsional vositalaridir.
|
Fan predmeti
|
Jamiyat
|
Fanning qonyniyatlari
|
Sotsiologik qonunlar. 2 turga bo’linadi 1) umumiy 2) hususiy
|
Metod
|
Qiyoslash va taqqoslash
Nazariy metod (fikirlash, abstraktlashdan konkretlik sari o’tish)
Induktiv va deduktiv
Izoxlash
Prognozlaash
Integratsiya, umumlashtirish
|
Metodologiyasi
|
Funksional
Fenomenologik
Tasniflash
|
Savollar:
Sotsiologiya faning asoschisi kim?
O. Kont
O’zbekiston sharoitiga moslab o’rganiladigan ob’ekit bosqichlari qanday?
G‘arbiy Evropalik klassik sotsiologlar O.Kont, G.Spensir, M.Veberlarning fan rivojiga qo’shgan xissasi?
4-reja savollari: Globallashuv va axborotlar asrida sotsiologiya fanini o‘qitishning zarurligi va fanlar bilan o’zaro aloqadorligi.
7-TOPSHIRIQ:
1.Sotsiologiyaning fanlar tizimida tutgan o‘rninini izoxlang?
Mavzu yuzasidan test topshirigi:
1. “Sotsiologiya” termini etimologiyasi qanday?
A) Lotincha-jamiyat, arabcha-tushuncha.
B) Yunoncha-ijtimoiy, lotincha-fan.
C) Yunoncha-shaxs, lotincha-shahar.
D) Lotincha “sotsitas” – jamiyat va yunoncha Logos – ta’limot
2. Sotsiologiya fanining asoschisi?
A) Georg Zimmel (1858-1913 ).
B) Dyurgeym emil (1858-1917).
C) Ogyust Kont (1798-1857).
D) Sorokin Pitirim Aleksandrovich (1889-1968).
3. O.Kont sotsiologiyani necha qismga ajratadi?
A) Uch
B) Ikki
C) To‘rt
D) Bir
4. Maks Veber sotsiologiyaning predmeti deganda nimani ko‘rsatgan?
A) Pozitiv fanni.
B) Ijtimoiy bir butunlikni.
C) Ijtimoiy xulqni.
D) Xususiy ijtimoiy fanlarning bilish nazariyasini.
5. Toshkentda O‘zbekiston sotsiologiyasining assotsiatsiyasi qachon tuzilgan?
A) 1990 yili.
B) 1994 yili.
C) 1991 yili.
D) 1993 yili.
6. Jahonda birinchi marotaba qaerda va qachon sotsiologiya kafedrasi va fakulteti ochildi?
A) 1892 yilda Chikago universitetida.
B) 1918-1919 yillarda Petrograd va Yaroslavl universitetlarida.
C) 1960 yilda Leningrad universitetida.
D) 1988 yilda Moskva, Severdlovek, Kiev universitetlarida.
7. O‘zbekistonda birinchi sotsiologiya bo‘limi qachon ochilgan?
A) 1983 yil.
B) 1989 yil.
C) 1990 yil.
D) 1991 yil.
8. O‘zbekistondagi qaysi oliy o‘quv yurtlarida sotsiologiya bo‘yicha mutaxassislar tayyorlanmoqda?
A) O‘zMU
B) NukusDU, O‘zDJTU, Jahon IDU.
C) UrganchDU, BuxDU, O‘zMU, TDYuI.
D) SamDU, ToshDIU, QarDU.
9. Sotsiologiya sotsial ob’ektni qanday tahlil qiladi?
A) Sotsial sub’ektlar orqali.
B) Hududuy bosqich orqali.
C) Ijtimoiy bosqich orqali.
D) Tarmoqlar bosqichi orqali.
10. O.Kont fikricha, ob’yekt va predmet …..iborat
A) Ketma- ketlikdan.
B) Qarama-qarshiliklardan.
C) Maxsus, xususiylikdan.
D) Tarmoqlar bosqichi orqali.
8-TOPSHIRIQ:
Mavzu yuzasidan 10 ta test tuzing yoki yangi interfaoll pedogogik tehnalogiya asosida topshiriqlar tayyorlang? (ochiq va yopiq xolatda)
MISOL UCHUN TEST TUZSANGIZ JAVOBLARI HAM KO’RSATILADI,
Do'stlaringiz bilan baham: |
