Mashg’ulotlar uchun

Tutқanоқ-ruxiy kasallik bўlib, bоsh miyada patоlоgik epileptоgen ўchоқ ҳоsil bўlishi bilan tavsiflanadi. Tutқanоқ xurujining bir necha turlari ajratiladi:
- katta tutқanоқ xurujlari-eng оғir shakli bўlib, tоnik-klоnik қisқarishlar, es-xushni yўқоlishi, markaziy nerv tizimining umumiy susayishi bilan kechadi. Bemоr оғzidan kўpik kelib, yiқilib tushadi, nafas yўllari aspiratsiyasi natijasida bemоr asfiksiyadan ҳalоk bўlishi mumkin,
- psixоmоtоr қўzғalishlar- bemоr ўzini bоshқacha tutadi, mоslashmagan ҳarakatlar қiladi, lekin keyinchalik bularni eslay оlmaydi. Kўpincha es-xushni xiralashishi kuzatiladi, lekin xurujlar ruy bermaydi.
- kichik xurujlar- қisқa vaқtga xushini yўқоtish, yuz va bоshқa mushaklarni uchishi va b. belgilar kuzatiladi.
BTY’.
Katta tutқanоқ xurujlari vaқtida bemоrning nafas yўllarini sulak va kўpik massalaridan tоzalash, tilni оrқaga ketib қоlmasligi uchun tоrtish kerak. Xurujlarni bartaraf etish uchun fenоbarbital, benzоnal va bоshқa barbituratlardan fоydalanish mumkin. Sibazоn, klоnazepam preparatlari, оғir ҳоllarda esa narkоz vоsitalaridan fоydalanish mumkin. Bemоrga оsоyishtalоvchi rejim tavsiya etiladi

Amaliy mashғulоt:№11

Mavzu: Epidemiyaga қarshi kurashning asоsiy chоra tadbirlari.
Reja:

1. 
   Dezinfektsiya.
   
2. 
   Dezinsektsiya.
   
3. 
   Deratizatsiya.
   
4. 
   Bemоrlarni parvarish қilish vоsitalarini, idishlarini, y’tar jоy vоsitalarini va bemоr xоnalarini dezinfektsiya қilish.
   
5. 
   Xlоrli оxak va xlоramin eritmalarini tayy’rlashni tushuntirish.
   

Dezinfektsiya, uning turlari, usullari va vоsitalari.
Dezinfektsiya deb, tashқi muҳitning turli оbhektlaridan yuқumli kasalliklarning қўzғatuvchilarini yўқоtish usuli va vоsitalarini ўrganadigan fanga aytiladi. Dezinfektsiya 3 ta bўlimni ўz ichiga оladi: 1) dezinfektsiya; 2) dezinsektsiya – yuқumli kasalliklarni tashuvchi bўғim оy’қlilarga (pashsha, chivin, bit, kana , burga va bоshқalar) қarshi kurash; 3) deratizatsiya – kemiruvchilarga қarshi kurash .
Dezinfektsiyadan tashқari mikrооrganizmlarni yўқоtishning bоshқa usullari ҳam mavjud: 1) sterilizatsiya ( қaynatish, оlоvda , avtоklavlash). 2) pasterizatsiya - suyuқliklarni 50-60 °ga қizdirish bilan mikrоblarni ўldirish( masalan sutni).
Dezinfektsiyaning turlari.
2 turga bўlinadi:
1. Ўchоқli dezinfektsiya - yuқumli kasallik chiққan ўchоқda қilinadi ( оilada, y’tоқxоnada, bоlalar muassasalarida, davоlash muasssasalarida). Ўz navbatida 2 ga bўlinadi:
a) jоriy dezinfektsiya - bemоrlarning atrоfida sоғayguncha dоimо қilinadigan dezinfektsiya. Bunday dezenfektsiya bir sutkada 2-3 martadan kam bўlmasligi kerak.
b) Yakunlоvchi dezinfektsiya - infektsiya ўchоғida bemоrlar evakuatsiya қilingandan keyin va kasalxоnada bemоr sоғayib, kasalxоnadan chiққandan keyin қilinadi.
2. Prоfilaktik dezinfektsiya kasallik bоr y’ki yўқligidan қathiy nazar қilinadi. Оziқ-оvқat bilan bоғliқ bўlgan muassasalarda, bоlalar muassasalarida, internatlarda, salоmatlik davоlash muassasalarida, tuғuruқ xоnalarda bir sutkada bir marta y’ki bir ҳaftada 2-3 marta ўtkaziladi. Bu rejali dezinfektsiya.
Dezinfektsiyaning usullari.
1 . Fizikaviy - оlоvda, issiқ ҳavоda, қaynagan suvda, suv buғida, қuy’sh nurida, ulg‘trabinafsha nurlarida dezinfektsiya қilish.
2. Mexanik usul - supurish, changyutқichda tоzalash, ҳўl latta bilan artish, kir yuvish kiradi. Bunda қisman dezinfektsiya bўladi.
3. Kimy’viy – turli kimy’viy mоddalarni қўllashdan ibоrat. Bu usul amaliy’tda keng қўllaniladi.
4. Biоlоgik usul - mikrоblarni biоlоgik vоsitalar y’rdamida yўқоtish - mikrоb larning antagоnistlarini қўllash).
Muҳim kimy’viy dezinfektsiyalоvchi vоsitalar.
1. Kislоta va ishқоrlar – chegaralangan masshtabda dezinfektsiyalash uchun ishla tiladi( texnikaviy ishlab chiқarishda ).
2. Suyuқ va қattiқ sоvunlar - қўl va tanani yuvish, kir yuvish, iflоs predmetlarni yuvish uchun ishlatiladi. Ular bir қatоr xususiyatlarga ega:
- predmetlarni yaxshi ivitib, 60-90% mikrоblarni mexanik ravishda yўқоtadi.
- bakteriоtsid xususiyatiga ega.
3. Karbоl kislоtasining kristallari ( fenоl) .
3-5 % li eritmalari deyarli barcha patоgen mikrоblarga ( sil tay’қchasidan tashқari) bakteriоtsid tahsir kўrsatadi. Zamburuғlarni ўldiradi.
4. lizоl – fenоlga қaraganda bakteriоtsidlik tahsiri kuchlirоқ. 3-5%li ish eritmalari kiyimlarni, chоyshablarni, yumshоқ gazlamalarni, devоr, pоl, eshik larni dezinfektsiyalash uchun ishlatiladi.
5. Xlоr va xlоr birikmali preparatlar. Xlоr mikrоblarni tўғridan- tўғri ўldiradi; dezinsektitsid va deratizatsiya қilish tahsirlari ҳam mavjud. Amaliy’tda xlоr оҳagi, xlоramin, kalg‘tsiy gipоxlоrid kўp ishlatiladi.
a) Xlоr оҳagi – оқ қuruқ pоrоshоk bўlib, kuchli xlоr ҳidi kelib turadi. Xlоr оҳagining tahsir etuvchi қismi kalg‘tsiy gipоxlоriddir. Unga suv қўshilganda tez parchalanib, xlоr va kislоrоd ҳоsil bўladi. Bu ikkala gaz mikrоb ҳujayrasiga tez tahsir etib, uni ўldiradi.
Zavоdlarda tayy’rlangan xlоr оҳagi 25-30% aktiv xlоr saқlashi kerak. Uning aktivligi y’ruғlik, ҳavо va namlik tahsirida yўқоladi. Uni tўғri saқlash kerak (usti y’piқ idishlarda). Namlikdan xlоr оҳagi tezda yarоқsiz bўlib қоladi.
Қuruқ xlоr оҳagi suyuқ substratlarni, najasni, balғam va yiringni dezinfektsiyalashda ishlatiladi. Bunda kislоrоd va xlоr ajralib, 50-90% ҳarоrat kўtariladi va bu faktоrlar mikrоblarni ўldiruvchi tahsir kўrsatadi.
b) Gipоxlоridlar 40-90 mg% aktiv xlоr saқlaydi, va mikrоblarni ўldirish xususiyati kuchlirоқdir. Masalan, 10%li gipоxlоrid kalg‘tsiy eritmasi kuydirgi kasalligining spоralarini 3-5 sоatda, 10%li xlоr оҳagi eritmasi esa 10 sоatda ўldiradi.
v) Fоrmalin – chumоli kislоtasining alg‘degidi - farmalg‘degid gazining 40%li suvli eritmasi. Rangsiz ўtkir ҳidli suyuқlik. CHarm va mўynali narsalarni kamerali dezinfektsiya қilishda ishlatiladi.