Mashinasozlik tenologiyasi

3.1 
vagon oldi karkazi
 
payvand konstruksiyasini yig‘ish va 
payvandlash moslamasini loyihalash
. 

---

Payvand konstruksiyalarni yaratish haqidagi fan mashinalar, apparatlar, qurilish 
konstruksiyalari bosh sistemalari va tuzilishining to‘g‘ri loyihalanishini o‘z ichiga 
oladi, loyihalash esa o‘z navbatida mutaxassislar tomonidan amalga oshiriladi. 
Payvand konstruksiyalarni loyihalashda progressiv texnikani ta’minlovchi tajribadan 
foydalanish, tipik konstruksiyalarni qo‘llash katta ahamiyatga ega. Payvand konst-
ruksiyalarni yaratish birinchi o‘rinda metalni to‘g‘ri tanlanishini talab etadi, bu esa 
payvandlash 
jarayonlarini 
texnologiyaga 
mosligini 
va 
loyihalanayotgan 
konstruksiyaning metall sig‘imini ta’minlaydi. Bunday talablar har xil xossalarga ega 
materiallar: po‘lat, rangli metall, qotishma, keramika, polimer materiallardan 
foydalanishni taqozo etadi. 
Payvand birikmalarni loyihalashda payvandlanuvchi materiallarni texnologik 
mustahkamligini hisobga olish zarur: bular qatoriga payvandlashda darzlarga 
qarshilik, eksplutatsion mustahkamlik, o‘zgaruvchan yuklanishlarda kuchlanishlar 
to‘planishiga sezgirlik, qovushqoqlik, zarbga qarshilik kabi xossalar kiradi. Payvand 
konstruksiyalarni loyihalashda payvandlash texnologik jarayonlarini to‘g‘ri tayinlash, 
yoyli va kontaktli payvandlash bilan birga elektron nur, lazer, diffuziya, ultratovush 
yordamida 
payvandlash 
usullaridan 
keng 
foydalanish, 
loyihalanayotgan 
konstruksiyani sinash va nazorat qilishning golografik usullarini qo‘llash zarur 
hisoblanadi. Payvandlashning eng sodda usullari qadim zamonlardan ishlab 
chiqarishda qo‘llanilib kelingan. Metallarni biriktirish bronza asrida vujudga kelgan. 
Payvandlash usullari bu vaqt davomida juda sekin rivojlangan, shuning uchun 
payvandlash usullari va qo‘llaniladigan jihozlarning o‘zgarishini ko‘rish qiyin. 
1802-yilda rus olimi akademik V.V. Petrov elektr yoyini ixtiro qiladi va yoy 
yordamida metallarni qizdirish va suyuqlantirish mumkinligini isbotlaydi. 1882-yilda 
rus muhandisi N.N. Benardos erimaydigan ko‘mir elektrodi bilan elektr yoyli 
payvandlash usulini ixtiro qildi. 1888-1890 yillarda rus muhandisi N.G. Slavyanov 
esa eriydigan metall elektrod yordamida payvandlash usulini taklif qildi. Bu usullar 
hozirgi zamonda metallarni payvandlashda asos bo‘lib xizmat qilmoqda.