Matematika fanidan davlat ta’lim standarti

4. Boshlang‘ich ta’lim davlat talim standartining sinflar bo‘yicha mazmuni

1- sinfda matematikadan o‘qitilishi lozim bo‘lgan ta’lim mazmunining majburiy minimumi

O‘quv yili yakuniga kelib mazkur mazvularni o‘zlashtirish 1-sinf bitiruvchisiga quyidagi imkoniyatlarni beradi:

Umumiy tushunchalar:

• Narsalarning xossalari: rangi, shakli, o‘lchamlari, nimaga mo‘ljallanganligi, nimadan yasalganligi, umumiy nomlanishi;

  
  

• Narsalar guruhidan berilgan xossaga egalarini ajratish va o‘zaro taqqoslash. Narsalarni berilgan xossani qanoatlantiruvchi guruhlarga (sinflarga) taqsimlash.

  
  

Sonlar va hisoblashlar:

• Sonlarning sanash va o‘lchash natijasida hosil bo‘lganligi. 1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlar.

  
  

• Songa 1 ni qo‘shish natijasida sondan oldin keluvchi sonning, 1 ni ayirish natijasida sondan keyin keluvchi sonning hosil bo‘lishi;

  
  

• Arab raqamlari. 1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlarni raqamlash, ularning o‘qilishi, yozilishi va hosil qilinishi;

  
  

• Birliklar va o‘nliklar xonasi va ularning o‘rni;

  
  

• 0 sonining mohiyati va uning kiritilishi;

  
  

• Rim raqamlari. 1 dan 10 gacha bo‘lgan sonlarning yozilishi.

  
  

• Narsalar guruhlarini biror xususiyatlariga qarab birlashtirish (qo‘shish amali). Qo‘shish amali belgisi. Birlashtirilgan narsalar orasidan biror xususiyatiga ko‘ra narsalar guruhini ajratish (ayirish amali). Ayirish amali belgisi.

  
  

• 1 dan 20 gacha bo‘lgan sonlar. 1 dan 20 gacha bo‘lgan sonlarning yozilishi va o‘qilishi. 1 dan 20 gacha bo‘lgan sonlarni qo‘shish va ayirish.

  
  

• Qo‘shish amalining tashkil etuvchilari (komponentlari), natijasi va ularning mos ravishda nomlanishi: birinchi qo‘shiluvchi, ikkinchi qo‘shiluvchi va yig‘indi.

  
  

• Ayirish amalining tashkil etuvchilari (komponentlari), natijasi va ularning mos ravishda nomlanishi: kamayuvchi, ayriluvchi, ayirma;

  
  

• 1 dan 20 gacha bo‘lgan sonlarni o‘zaro taqqoslash va ular orasidagi munosabatlarining yozilishi;

  
  

• O‘nliklar xonasi. O‘nliklar bilan hisoblashlar. 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlar, ularning yozilishi va o‘qilishi.

  
  

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlarni qo‘shish va ayirish.

  
  

• Qo‘shish va ayirish amallari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishlar;

  
  

• Qo‘shishning o‘rin almashtirish xossasi. Sonlarni qo‘shish va ayirish usullari;

  
  

• Bir xonali sonlarni qo‘shish jadvali;

  
  

• “...ta orttirish”, “...ta kamaytirish”, “...ta ko‘p”, “...ta kam” tushunchalari;

  
  

• Tenglik va tengsizlik. «=», «<», «>» ishoralari. Sonli ifodalar. Sonli ifodalarni o‘qish, yozish va ularning qiymatini topish. Ikki amalli ifodalarda amallarni bajarish tartibi.

  
  

Kattaliklar va ularni o‘lchash:

• Uzunlik, massa, sig‘im kattaliklari va ularni o‘lchash;

  
  

• Kattaliklarning o‘lchov birliklari: santimetr, ditsemetr, kilogramm, litr. Bir xil kattaliklarni qo‘shish va ayirish;

  
  

• Masala va uning tuzilishi. Sodda matnli masalalar. Qo‘shish va ayirish amallari mohiyatini ochuvchi matnli masalalar. “...ta ortiq” va “...ta kam” tushunchalariga doir masalalar.

  
  

Geometriya elementlari.

• Tekislik va fazoda o‘rin aniqlash (orientatsiya): “ustida”, “tagida”, “yuqorida”, “pastda”, “o‘ngda”, “chapda”, “o‘rtasida” va hokazo.

  
  

• Nuqta. Chiziqlar: to‘g‘ri chiziq, egri chiziq. Aylana. Kesma. Siniq chiziq. Burchak. To‘g‘ri burchak. Uchburchak. To‘rtburchak. To‘g‘ri to‘rtburchak. Kvadrat.

  
  

• Siniq chiziq uzunligi uni tashkil qiluvchi qismlari yig‘indisi sifatida. To‘g‘ri to‘rtburchak va kvadrat tomonlari yig‘indisini topish.

  
  

Qiziqarli va nostandart masalalar

• Sonli boshqotirmalar va arifmetik rebuslar. Umumiy qonuniyatni topishga va tasniflashga (guruhlarga ajratish) doir mantiqiy masalalar.

  
  

• Qirqishga doir masalalar. Qirqimlardan shakl tuzish. Sanoq cho‘plariga doir masalalar.

  
  

1-sinf o‘quvchisining matematik tayyorgarligiga qo‘yiladigan minimal talablar

O‘quv yili oxiriga kelib 1- sinf o‘quvchisi quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi kerak:

Sonlar va hisoblashlar bo‘yicha:

Bilim:

- 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlar ketma-ketligi va ularning nomlanishi bilish;

• Sonlar ustida qo‘shish va ayirish amallarining nomlari va belgilari bilish;

  
  

• Bir xonali sonlarni qo‘shish va mos ayirish jadvallarini yoddan bilish;

  
  

• Uzunlik, massa va sig‘im o‘lchov birliklari: santimetr, ditsemetr, litr va kilogrammni bilish.

  
  

Ko‘nikmalar:

• Narsalarni xossalari: rangi, shakli, o‘lchamlari, nimaga mo‘ljallanganligi, nimadan yasalganligiga qarab guruhlarga ajrata olish;

  
  

• Bir xonali sonlarni og‘zaki qo‘shish va ayirish;

  
  

• 0 dan 100 gacha sonlarni o‘qish, yozish va taqqoslay olish;

  
  

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlar ustida qo‘shish va ayirish amallarini bajarish;

  
  

• Qo‘shish va ayirish amali qatnashgan (qavsli va qavssiz) sonli ifodalar qiymatini hisoblash;

  
  

• Qo‘shish va ayirish amallari mohiyatini ochuvchi sodda masalalarni yechish;

  
  

• “...ta ortiq” va “...ta kam” tushunchalariga doir masalalarni yechish;

  
  

• Sodda geometrik shakllar: nuqta, kesma, to‘g‘ri chiziq, egri chiziq, aylana, kesma, siniq chiziq, burchak, uchburchak, to‘g‘ri to‘rtburchak va kvadratni taniy olish;

  
  

• Kesma uzunligini chizg‘ich yordamida o‘lchay olish;

  
  

• Bir xil o‘lchamli kattaliklarni qo‘shish va ayirish;

  
  

2- sinfda matematikadan o‘qitilishi lozim bo‘lgan ta’lim mazmunining majburiy minimumi

O‘quv yili yakunida mazkur mazvularni o‘zlashtirish 2-sinf o‘quvchisiga quyidagi imkoniyatlarni beradi:

Sonlar va hisoblashlar:

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlar qatorining tuzilishi;

  
  

• 20 ichida sonlarni qo‘shish va ayirish usullari;

  
  

• 100 ichida o‘nlikdan o‘tmasdan sonlarni og‘zaki qo‘shish va ayirish usullari;

  
  

• Birliklar va o‘nliklar xonasi va ularda raqamlarning o‘rni va qiymati;

  
  

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlarni qo‘shish va ayirish usullari hamda algoritmi. Sonlarni qulay usulda qo‘shish va ayirish.

  
  

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlarni o‘zaro taqqoslash va ular orasidagi munosabatlarining yozilishi;

  
  

• Qo‘shish va ayirish amallari o‘rtasidagi o‘zaro bog‘lanishlar. Qo‘shish va ayirish amallarining to‘g‘ri bajarilganligini tekshirish;

  
  

• ikki amalli sonli ifodalarning qiymatini topish;

  
  

• ikki xonali sonlarni qo‘shish va ayirishni yozma hisoblash;

  
  

• Bir nechta bir xil qo‘shiluvchilar yig‘indisini topish. Sonni bir xil qo‘shiluvchilar yig‘indisi sifatida ifodalash. Ko‘paytirish amali. Ko‘paytirishning o‘rin almashtirish xossasi;

  
  

• Bo‘lish amali. Ko‘paytirish va bo‘lish amallarining o‘zaro bog‘liqligi.

  
  

• Jadvalli ko‘paytirish va bo‘lish. Bir xonali sonlarni ko‘paytirish va bo‘lish jadvallari.

  
  

• Sonlarni 0 va 1 ga ko‘paytirish va bo‘lish. 0 ga bo‘lishning mumkin emasligi.

  
  

• “...marta orttirish”, “...marta kamaytirish”, “...marta ko‘p”, “...marta kam” tushunchalari;

  
  

• Sonlarni 10 ga ko‘paytirish va bo‘lish.

  
  

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlar ustida ko‘paytirish va bo‘lish usullari hamda va algoritmlari;

  
  

• amallardan biri ko‘paytirish yoki bo‘lish bo‘lgan ikki amalli masalalarni yechish;

  
  

• sonli ifoda va harfiy ifoda tushunchalari;

  
  

• eng sodda sonli ifodalarning qiymatlarini topish;

  
  

• tenglama tushunchasi va x 3 = 9, 6 – x = 2, x – 5 = 4, x • 6 = 42, 12 : x = 4, x : 2 = 6 tenglamalarga o‘xshash eng sodda tenglamalarni yechish;

  
  

• sonli eng sodda tengsizliklar;

  
  

• Butun va ulushlar. Yarim va chorak tushunchalari. Sonning qismi;

  
  

• 1 – 2 amalli matnli masalalarni yechish;

  
  

Kattaliklar va ularni o‘lchash:

• Uzunlik o‘lchov birligi – metr. Uzunlik o‘lchov birliklari orasidagi munosabatlar. Bir o‘lchov birligidan ikkinchi o‘lchov birligiga o‘tkazish;

  
  

• Aralash o‘lchov birliklarida berilgan kattaliklarni bir xil o‘lchov birligiga keltirish.

  
  

• Kattaliklarni qo‘shish, ayirish va taqqoslash. Kattaliklarni songa ko‘paytirish va bo‘lish;

  
  

• Tovarning narxi, miqdori va umumiy bahosi.

  
  

• Vaqt. Vaqt o‘lchov birligi – soat.

  
  

• Sodda matnli masalalar. Qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallari mohiyatini ochuvchi matnli masalalar. “...ta ortiq” , “...ta kam”, “...marta ortiq”, “...marta kam” tushunchalariga doir masalalar.

  
  

• Turli xil o‘lchov birliklarida berilgan kattaliklarni qo‘shish va ayirish;

  
  

• uzunlik o‘lchov birligi – metr va millimetr;

  
  

• yuz o‘lchov birligi – kvadrat santimetr;

  
  

Geometriya elementlari.

• Geometrik shakllar – tevarak- atrofdagi narsalarining tasviri sifatida;

  
  

• Tekislik. Yassi shakllar. Fazoviy jismlar. Geometrik shakllarni harflar bilan belgilash.

  
  

• Geometrik shakllar: burchak, o‘tkir va o‘tmas burchaklar, to‘g‘ri to‘rtburchak, aylana, doira va ularning ba’zi xossalari;

  
  

• To‘g‘ri to‘rtburchak perimetri. Kvadrat va to‘g‘ri to‘rtburchak perimetrini hisoblash;

  
  

• Geometrik shaklning yuzi haqida tushuncha.

  
  

• Aylana va doira. sirkul yordamida aylana chizish. Aylana radiusi. Doirani qismlarga bo‘lish.

  
  

• Yassi shakllarni ularning qismlaridan foydalanib tiklash. Yassi shakllarni qismlarga bo‘lish.

  
  

Qiziqarli va nostandart masalalar

• Sonli boshqotirmalar va arifmetik rebuslar. Umumiy qonuniyatni topishga va tasniflashga (guruhlarga ajratish) doir mantiqiy masalalar.

  
  

• Qirqishga doir masalalar. Qirqimlardan shakl tuzish. Sanoq cho‘plariga doir masalalar.

  
  

2-sinf o‘quvchisining matematik tayyorgarligiga qo‘yiladigan minimal talablar

O‘quv yili oxiriga kelib 2- sinf o‘quvchisi quyidagi bilim va ko‘nikmalarga ega bo‘lishi kerak:

Sonlar va hisoblashlar bo‘yicha:

Bilim:

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlar ustida qo‘shish va ayirishni bilish;

  
  

• Bir xonali sonlarni qo‘shish va mos ayirish jadvallarini yoddan bilish;

  
  

• Ko‘paytirish amali, uning komponentlari va natijasi, belgilari va asosiy xossalarini bilish;

  
  

• Bo‘lish amali, uning komponentlari va natijasi, belgilari va asosiy xossalarini bilish;

  
  

• arifmetik amallar orasidagi o‘zaro bog‘lanish haqida tassavvurga ega bo‘lish;

  
  

• Ko‘paytirish va mos bo‘lish jadvallarini yoddan bilish;

  
  

• sonli va harfiy ifodalarni bilish va ular orasidagi farqlarni ajrata olish;

  
  

• Eng sodda tenglama va uni yechish haqida tushunchaga ega bo‘lish;

  
  

• butun va ulushlar: yarim, chorak va sonning qismlari haqida tushunchaga ega bo‘lish;

  
  

• Uzunlik yangi o‘lchov birliklari: metr va millimetrni bilish.

  
  

Ko‘nikmalar:

• 100 ichida o‘rganilgan usullar asosida sonlarni og‘zaki qo‘shish va ayirish amallarini bajara olish;

  
  

• 100 ichida sonlarni ustun shaklidagi qo‘shish va ayirishni amalga oshira bilish;

  
  

• ko‘paytirishning asosiy xossasini hisoblashlarda qo‘llay olish;

  
  
• 
  
  a 5 , a – 6 , 4 – s , 4 ^. a , a : 3, 8 : s kabi harfli ifoda qiymatini harfning berilgan qiymatlarida hisoblay olish;
  

• sodda tenglamalarni noma’lumning berilgan qiymatlari orasidan tanlash yo‘li bilan yechish;

  
  

• sodda tenglamalarni qo‘shish va ayirish hamda ko‘paytirish va bo‘lish amallari orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar yordamida yechish;

  
  

• qo‘shish, ayirish, ko‘paytirish va bo‘lish amallari mohiyatini ochuvchi matnli masalalar. “...ta ortiq” , “...ta kam”, “...marta ortiq”, “...marta kam” tushunchalariga doir sodda 1 yoki 2 amalli masalalarni yechish;

  
  

• Berilgan sonning yarmi, choragini va qismini topa olish;

  
  

• Uzunlik o‘lchov birliklari: metr, santimetr, ditsemetr va millimetr bilan ishlay olish.

  
  

• Turli o‘lchov birliklarida berilgan kattaliklarni qo‘shish va ayirish;

  
  

• Hisoblashlarda qo‘shish va mos ayirish jadvallarini yoddan qo‘llay bilish;

  
  

• Hisoblashlarda ko‘paytirish va mos bo‘lish jadvallarini yoddan qo‘llay bilish;

  
  

• Tovarning narxi, miqdori va umumiy bahosiga doir masalalarni yechish;

  
  

• Vaqtni soatga qarab chamalab aniqlash;

  
  

3- sinfda matematikadan o‘qitilishi lozim bo‘lgan ta’lim mazmunining majburiy minimumi

Mazkur mazvularni o‘zlashtirish 3-sinf bitiruvchisiga quyidagi imkoniyatlarni beradi:

Sonlar va hisoblashlar:

• 1 dan 1000 gacha bo‘lgan sonlar qatori;

  
  

• 1 dan 1000 gacha bo‘lgan sonlarning o‘nli sanoq sistemasida yozish qoidalari;

  
  

• 1 dan 100 gacha bo‘lgan sonlarni rim raqamlari bilan raqamlash;

  
  

• 1 dan 1000 gacha bo‘lgan sonlarni qo‘shish va ayirishning yozma (xona birliklaridan chiqadigan hollarda) va og‘zaki usullari;

  
  

• 1 dan 1000 gacha bo‘lgan sonlarni bir xonali sonlarga ko‘paytirish va bo‘lish usullari. Ko‘paytirish va bo‘lishning to‘g‘ri bajarilganligini tekshirish usullari.

  
  

• Sonni ko‘paytmaga bo‘lish. Yig‘indini songa ko‘paytirish. Sonni yig‘indiga ko‘paytirish. Yig‘indini songa bo‘lish.

  
  

• Nol bilan tugaydigan sonlarni bir xonali sonlarga, o‘nliklarga va yuzliklarga ko‘paytirish va bo‘lish usullari;

  
  

• Sonlarni qoldiqli bo‘lish;

  
  

• Sonning ulushlarini va ulushlari bo‘yicha sonni o‘zini topish usullari;

  
  

• 2 – 3 amalni o‘z ichiga olgan (qavsli va qavssiz) ifodalarda amallarning bajarilish tartibi;

  
  
• 
  
  x 123 = 140 , x – 436 = 152, x • 4 = 140, x : 9 = 810 , 630 : x = 70, 810 – x=135 kabi tenglamalarni arifmetik amallar orasidagi o‘zaro bog‘lanishlar asosida yechish;
  

• 1–3 amalli matnli masalalarni arifmetik, tenglama tuzish, ifoda tuzish usuli bilan yechish;

  
  

• Massa birliklari: tonna, sentner, kilogramm, gramm orasidagi munosabatlar;

  
  

• Vaqt birliklari: soat, minut, sutka, yil, oy, hafta, sekund, asr orasidagi munosabatlar;

  
  

Fazoviy munosabatlar. Geometrik shakllar. Kattaliklar:

• Atrof-borliq tasviri bo‘lgan yangi geometrik shakllar;

  
  

• Uzunlik o‘lchovi birligi kilometr va uning belgilanishi;

  
  

• uzunlik o‘lchovi birliklari: kilometr, metr, detsimetr, santimetr va millimetrlar orasidagi munosabatlar;

  
  

• Massa o‘lchov birliklari: kilogramm, gramm, tonna va sentner, ularning belgilanishi hamda ular orasidagi munosabatlar;

  
  

• Vaqt o‘lchov birliklari: sutka, hafta, oy, yil va ular orasidagi munosabatlar;

  
  

• Yuz o‘lchovi birligi kvadrat detsimetr va uning belgilanishi;

  
  

• Paletka bilan ishlash;

  
  

• Shakllarning perimetrlari va yuzlarini o‘lchashlar, kataklarni sanash va paletka yordamida hisoblash usullari;

  
  

3-sinf o‘quvchisining matematik tayyorgarligiga qo‘yiladigan minimal talablar

3-sinf yakunida matematikani o‘rganish natijasida har bir o‘quvchi quyidagilarni

bilishi va tushunishi zarur:

• 1 dan 1 000 gacha bo‘lgan ketma-ket kelgan sonlar qatori;

  
  

• 1 dan 1 000 gacha bo‘lgan sonlarni qo‘shish va ayirish;

  
  

• sonlarni bir xonali sonlarga ko‘paytirish va bo‘lish;

  
  

• sonli ifodalarda amallarni ketma-ket bajarish qoidalarini bilish;

  
  

• uzunlik o‘lchovi birligi kilometr va uning belgilanishi (km) haqida tasavvurga ega bo‘lish;

  
  

• uzunlik o‘lchovi birliklari orasidagi munosabatlar;

  
  

• yuz o‘lchovi birligi kvadrat detsimetr va uning belgilanish (kv. dm) haqida tasavvurga ega bo‘lish;

  
  

Bajara olishi zarur:

• 1 dan 1 000 gacha bo‘lgan sonlarni o‘qish, yozish va taqqoslash,

  
  

• Sonni xona qo‘shiluvchilarining yig‘indisi ko‘rinishida ifodalash;

  
  

• O‘rganilgan matematik atamalardan o‘rnida to‘g‘ri foydalanish;

  
  

• 100 gacha bo‘lgan sonlar ustida amallarni og‘zaki bajarish;

  
  

• 100 gacha bo‘lgan sonlar ustida qoldiqli bo‘lishni bajarish;

  
  

• 1 dan 1 000 gacha bo‘lgan sonlarni yozma qo‘shish va ayirish va natijani tekshirish;

  
  

• 3 xonali sonlarni bir xonali songa yozma ko‘paytirish va bo‘lish va natijani tekshirish;

  
  

• 1 000 gacha bo‘lgan sonlarni bir xonali songa yozma bo‘lish va natijani tekshirish;

  
  

• Sonni ko‘paytmaga bo‘lish, yig‘indini songa ko‘paytirish va sonni yig‘indiga ko‘paytirish hamda yig‘indini songa bo‘lish usullarini bilish;

  
  

• Nol bilan hisoblashlarni bajarish;

  
  

• 2-3 amalli sonli (qavsli va qavssiz) ifodalarning qiymatini topish;

  
  

• Bajarilgan hisoblashlar to‘g‘riligini tekshirish;

  
  

• Matnli (ikkitadan ko‘p bo‘lmagan amallarni bajarish bilan yechiladigan) masalalarni yechish;

  
  

• O‘rganilgan geometrik shakllarni tanish va ularni (chizg‘ich yordamida yoki qo‘lda) katakli qog‘ozga chizish;

  
  

• Kattaliklarni ularning son qiymatlariga ko‘ra taqqoslash va ularni turli o‘lchov birliklarida ifodalash;

  
  

• 1–2 amalli masalalarni (shakllar bo‘yicha, reja bo‘yicha, ifoda tuzib) yechish.

  
  

Orttirilgan bilim va ko‘nikmalardan amaliy faoliyatda va kundalik turmushda (quyidagi holatlarda) foydalana olishi zarur:

• o‘rab turgan atrof muhitida mo‘ljal olish (manzilga yetib borish marshrutini rejalashtirish, harakatlanish yo‘lini tanlash va hokazo);

  
  

• narsalarning turli xususiyatlari: uzunligi, yuzi, massasi, sig‘imi bo‘yicha taqqoslash va tartibga solish:

  
  

• soat yordamida vaqtni aniqlash (soat va minutlarda);

  
  

• kundalik turmush vaziyatlari (xarid, o‘lchash, og‘irliklarni tortish va hokazo)ga oid masalalarni yechish;

  
  

• buyumlarning o‘lchamlarini ko‘z bilan “chamalab” baholash;

  
  

• o‘rganilgan geometrik shakllardan foydalanib mustaqil kichik konstruktorlik faoliyati elementlarini bajarish.

  
  

4- sinfda matematikadan o‘qitilishi lozim bo‘lgan ta’lim mazmunining majburiy minimumi

4-sinf yakunida mazkur mazvularni o‘zlashtirish o‘quvchilarga quyidagi imkoniyatlarni beradi:

Sonlar va hisoblashlar:

• 1 dan 1 000 000 gacha ketma-ket kelgan sonlar qatori, ularning nomi va yozilishi. birlar va minglar sinfi va ularning xona birliklari.

  
  

• sonlarni xona birliklari yig‘indisi shaklida yozish;

  
  

• 1 dan 1 000 000 gacha bo‘lgan sonlarni ustun shaklida qo‘shish va ayirish;

  
  

• bir necha sonni ustun usulida qo‘shish;

  
  

• sonlarni 10, 100 marta orttirish va kamaytirish;

  
  

• sonlarni ustun shaklida bir va ikki xonali songa ko‘paytirish va bo‘lish.

  
  

• sonli ifodalarda amallarni bajarish tartibi. qavs qatnashgan va qavs qatnashmagan sonli ifodalarning qiymatini topish;

  
  

• qo‘shishda qo‘shiluvchilar o‘rnini almashtirish qoidasi. ko‘paytirishda ko‘paytuvchilar o‘rnini almashtirish qoidasi;

  
  

• Qo‘shishda qo‘shiluvchilarni guruhlash qoidasi. Ko‘paytirishda ko‘paytuvchilarni guruhlash qoidasi. Yig‘indini songa va sonni yig‘indiga ko‘paytirish. yig‘indini songa bo‘lish.

  
  

• sonlar ustida og‘zaki va yozma hisoblashlar. hisoblashlarni bajarishda arifmetik amallarning xossalaridan foydalanish. arifmetik amallarning noma’lum ikkinchi komponenti (tashkil etuvchisi)ni topish. Hisoblashlarning to‘g‘riligini tekshirish;

  
  

• sodda tenglamalar va ularning yechimi. tenglamalarni yechish;

  
  

• uzunlik o‘lchov birliklari (millimetr, santimetr, detsimetr, metr, kilometr);

  
  

• massa o‘lchov birliklari (gramm, kilogramm, sentner, tonna). sig‘im o‘lchov birligi (litr). vaqt o‘lchov birliklari (sekund, minut, soat, hafta, oy, yil, asr);

  
  

• harakat (bosib o‘tilgan yo‘l, vaqt, tezlik); ish (butun ishning hajmi, vaqt, mehnat unumdorligi); savdo-sotiq (tovar miqdori, uning narxi va umumiy qiymati) jarayonlarini aniqlaydigan kattaliklar orasidagi bog‘lanishlar;

  
  

• “…va…”, “... yoki...”, “agar… bo‘lsa, u holda … bo‘ladi” ko‘rinishidagi eng sodda mantiqiy ifodalar;

  
  

• turli sxemalar, jadvallar, qisqa yozuvlar va boshqa modellar asosida berilgan matnli masalalarni arifmetik usul bilan echish;

  
  

Geometrik shaklllar

• geometrik shakllar: nuqta, to‘g‘ri chiziq, kesma, burchak, ko‘pburchaklar, uchburchak, to‘g‘ri to‘rtburchaklar, aylana va doira, kub va shar, kesma uzunligini o‘lchash va berilgan uzunlikdagi kesmani yasash.

  
  

• ko‘pburchak perimetrini hisoblash. geometrik shakl yuzi, yuz o‘lchov birliklari (santimetr, kvadrat, detsimetr, kvadrat, metr kvadrat,)

  
  

Boshlang‘ich maktab 4-sinf bitiruvchisining matematik tayyorgarligiga qo‘yiladigan minimal talablar

4-sinf yakunida matematikani o‘rganish natijasida har bir o‘quvchi quyidagilarni

bilishi va tushunishi zarur:

• 1 dan 1 000 000 gacha bo‘lgan ketma-ket kelgan sonlar qatori haqida tasavvurga ega bo‘lish;

  
  

• bir xonali sonlarni qo‘shish va mos ayirish jadvallarini yoddan bilish;

  
  

• bir xonali sonlarni ko‘paytirish va mos bo‘lish jadvallarini yoddan bilish;

  
  

• sonli ifodalarda amallarni ketma-ket bajarish qoidalarini bilish;

  
  

• sonlarni xona qo‘shiluvchilarining yig‘indisi shaklida yozish;