Mathcad dasturida funktsiyalarning grafiklarini
Download 406.45 Kb. Pdf ko'rish
|
2 Amaliy (2)
- Bu sahifa navigatsiya:
- Графики
- funktsiyasining grafigini chizish
- Polyar koordinatalar sistemasidagi grafikni chizish
- Uch olchovli sirtning grafigini chizish
- CreateMesh funktsiyasi (F (yoki G, yoki f1, f2, f3), x0, x1, y0, y1, xgrid, ygrid, fmap) - F
- Kesishadigan shakl grafiklarini chizish
- Amaliy ish uchun vazifalar
MATHCAD DASTURIDA FUNKTSIYALARNING GRAFIKLARINI CHIZISH
MathCAD ikkita katta guruhga bo'linishi mumkin bo'lgan bir nechta turli xil grafiklarni chizish moharatiga ega. Ikki o'lchovli grafika: • X-Y (Dekart koordinatalar) grafigi (X-Y график); • qutbli grafika (Полярный график).
• uch o'lchovli sirtning grafigi (График поверхностни); • daraja chizig'i grafigi (Контурный график); • uch o'lchovli gistogramma (График 3D разброса); • uch o'lchovli nuqtalar to'plami (3D график); • vektor maydoni (Векторное график).
Grafiklarni turlarga ajratish biroz o'zimiz xohlagandek amalga oshiriladi, chunki ko'p sonli parametrlarning sozlamalarini boshqarish orqali biz grafik turlarining kombinatsiyasini, shuningdek yangi turlarini yaratishimiz mumkin (masalan, ikki o'lchovli grafikni chizish uchun oddiy X-Y grafikasining bir turi Dekart koordinatalar sistemasidan foydalanamiz). Grafiklarni chizish uchun shablonlarni ishlatamiz. Ularning ro'yxati
chizish uchun zarur bo'lgan ko'pgina parametrli grafiklar avtomatik ravishda tanlash asosida ekranda o'rnatiladi. Shuning uchun ma'lum bir turdagi dastlabki grafikni chizish uchun grafik turini ko'rsatish kifoya. Графики buyrug’i asosiy ettita grafik turlarining ro'yxatini o'z ichiga oladi. Ular haqida quyida ma’lumot ko’rsatilgan.
X-Y график Dekart koordinatalari sistemasidagi grafik Полярный график Qutb koordinatalaridagi grafik График поверхностни 3D grafik Контурный график Uch o'lchovli sirtning kontur uchastkasi График 3D разброса Uch o'lchovli fazoda nuqta(rasm) shaklida chizma 3D график Uch o'lchovli fazoda(gistogramma) ustunlar to'plami ko'rinishidagi rasm uchun grafika Векторное график Tekislikda vektor maydonining grafigi
MathCAD foydalanuvchiga turli xil grafik formatlash vositalarini taqdim etadi. Masalan-chiziqlar qalinligi va rangini, koordinatali o'qlar turini, koordinatali panjara turlarini, matnli sharhlarni va boshqalarni o'zgartiradi. Rasm ko'rinishini o'zgartirish uchun grafik maydoniga ikki marta bosamiz va sozlash oynalarida kerakli parametrlarni o'rnatamiz. Har qanday turdagi grafiklar, har qanday hujjat ob'ekti kabi, tanlanishi, ekranga qo'shilishi, u erdan chaqirilishi va hujjatning istalgan yangi joyiga o'tkazilishi mumkin. Sichqoncha kursori bilan ularni bir joydan ikkinchi joyga siljitish, shuningdek gorizontal, vertikal va diagonal bo'yicha cho'zish, sichqoncha kursori yordamida tanlangan grafiklarning maxsus belgilariga yopishtirish mumkin. Barcha grafiklarni tuzish tartibi bir xil. Ishchi hujjatda grafika shablonini tanlagandan so'ng, sxemani aniqlash uchun to'ldirish kerak bo'lgan kiritish uchun belgilangan joylar bilan grafik maydonchasi ochiladi va grafik aniqlanganda (barcha belgilangan joylar to'ldirilgan), avtomatik hisoblash rejimida grafik tuzish uchun grafik maydonidan tashqarida sichqonchani bosish kifoya. Turli xil grafiklar uchun shablonni to'ldirish o'ziga xos xususiyatlarga ega. Masalan, grafik rasmida bir nechta egri chizishingiz mumkin. Abstsissa bo'ylab bitta iboraga nisbatan ordinata bo'ylab bir nechta iboralarni grafik ravishda ko'rsatish kerak. Bu uchun birinchi ifodani ordinata bo'ylab yozamiz va qolgan ifodalarni vergul bilan kiritamiz. Shunda birinchi ifoda ostida darhol bo'sh maydon paydo bo'ladi. Bo'sh maydonga ifodalarni yozib bora beramiz va hokazo. Bir xil chizilgan rasmda bir nechta mustaqil egri chiziqlar qo'yish uchun, abscissa bo'ylab vergul bilan ajratilgan ikki yoki undan ko'p iboralarni va ordinatalar bo'ylab ham bir xil ifoda kiritamiz. MathCAD iboralarni juft-juft qilib taqqoslaydi - abssissa o'qidagi birinchi ifoda, ordinata o'qida birinchi ifoda, ikkinchisi abssissa o'qidagi ikkinchi ifoda, ordinata o'qida ikkinchi ifoda va boshqalar. So'ngra har bir juftlikning grafigi tuziladi. Abscissa bo'ylab bitta argumentga qarab, biz ordinatani bo'ylab 16 ta funktsiyani yaratishimiz mumkin. Ammo, agar har bir egri chiziq uchun har xil argument ishlatilsa, unda faqat 10 tagacha grafik ko'rsatilishi mumkin. Xuddi shu tarzda, grafika shablonini to'ldirish uchun bir xil texnologiyadan foydalangan holda qutbli koordinatalarda bir xil chizmalarga bir nechta grafiklarni qo'yish mumkin.
Grafik formatini o'zgartirish uchun diagramma maydoniga ikki marta bosamiz. Agar biz grafikani Dekart koordinatalari sistemasida qurayotgan bo'lsak, grafikni formatlash uchun quyidagi dialog oynasi paydo bo'ladi (har xil turdagi grafiklarda har xil dialog oynalari mavjud, ammo bir xil formatlash texnologiyasi mavjud). Grafika o'qini ustiga ikki marta bosib uni formatlashingiz mumkin.
MathCAD-da biz chizmalarga quyidagi teglarni qilishingiz mumkin: o sxemaning tepasiga yoki ostiga sarlavha; o har bir o'qda chizilgan narsalarni tasvirlash o'q nomlari; o individual grafiklarni aniqlaydigan egri chiziqlar nomlari; o o'zgaruvchilar - koordinatalarini aniqlaydigan iboralar. Ushbu yorliqlardan barchasini birgalikda yoki har qanday kombinatsiyadan foydalanishimiz mumkin. Diagrammani formatlash uchun dialog oynasidagi sarlavhaga sarlavha qo'shish uchun Графики (Grafiklar) yorlig'ini bosamiz va Метка легенды (Nom yo’rligi) maydonida sxemaning sarlavhasini chop etamiz. Sarlavhaning joylashuvini belgilash uchun: Скрыть легенду(Nomni yashirish), Сверху слева(Yuqoridan chapda), Сверху справа (Yuqoridagan o'ngda), Снизу слева(Chapdan pastda), Снизу справа(O'ngdan pastda), Снизу(Quyidan), Скрыть параметры (Parametrlarni yashirish), tugmachalari mavjud va keraklisini faol qilish uchun enidagi aylana shaklni belgilab, OK tugmasin bosamiz. Bu Графики yorligida biz 16 tagacha turli xil grafiklar tuzishimiz uchun erdam beradigan parametrlarni o'zgartirishimiz mumkin: turi, rangi, chiziq qalinligi va hakazo. Grafikadagi bitta yoki ikkala o'qni belgilash uchun biz Оси X-Y yorligida Стиль осей buyrug’idan Пересекающиеся tanlashimiz kerak.
y f x
Misol 1. ( ) :
sin( ) f x x x
va ( ) :
sin( ) g x x x
funktsiyalarning bir rasmda grafiklarini quring.
Parametrik ravishda berilgan egri chiziqning grafigini chizish Parametrik ravishda berilgan egri chiziqning grafigi Misol 1 dagi grafikga o'xshash tarzda amalga oshiriladi. Farq shundaki, argument va funktsiyaning pozitsiyasida tegishli funktsiyalarning iboralari yoki nomlari kiritiladi. Misol 2. 2 2 ( ) 1
x t t va
2 2 (1 ) ( )
1 t t y t t
funktsiyalarning
1,10 t
oraliqdagi bir rasmda grafiklarini quring.
Polar koordinatalar tizimida har bir nuqta
moduli r( ) bilan aniqlanadi. Funktsiya grafigi odatda burchak ma'lum chegaralar ichida o'zgarganda, ko'pincha 0 dan 2 gacha o'zgarganda radius vektorining uchini tasvirlaydigan chiziq shaklida tuziladi. Полярный график variantida bunday grafiklarning ma'lumotlari naqshli doira shaklida ko'rsatilgan. Bunday grafiklarni tuzishdan oldin o'zgaruvchisi va r( ) funktsiyalarining qiymatlarini belgilash kerak. Misol 3. ( )
) ( 10 r cos
funktsiyasining grafigini chizing
Uch o'lchovli sirtning grafigini chizish Uch o'lchovli yoki 3D-grafiklar, Z (X, Y) ikkita o'zgaruvchini namoyish qilish funktsiyalari hisoblanadi. MathCAD-ning dastlabki versiyalarida 3D grafiklarini chizishda sirt matematik ravishda aniqlanishi kerak edi. Endi MathCAD CreateMesh funktsiyasini qo'llanadi. CreateMesh funktsiyasi (F (yoki G, yoki f1, f2, f3), x0, x1, y0, y1, xgrid, ygrid, fmap) - F funktsiyasi bilan belgilangan yuzada panjara hosil qiladi. x0, x1, y0, y1 - o'zgaruvchilar oralig'i; xgrid, ygrid - o'zgaruvchilar tarmog'ining o'lchamlari; fmap - bu displey funktsiyasi. CreateMesh funktsiyasi yuzasida -5 dan 5 gacha bo'lgan o'zgaruvchilar va 20 balldan iborat panjara hosil qiladi. Misol 4. (Sirt grafigini chizish).
2 ( , )
sin f x y x y funktsiyasining grafigini chizing.
Kesishadigan shakl grafiklarini chizish Bitta grafikda turli xil figuralar yoki sirtlarni ularning o'zaro kesishishini avtomatik ravishda hisobga olgan holda qurish imkoniyati alohida qiziqish uyg'otadi. Buning uchun tegishli sirtlarning matritsalarini alohida-alohida belgilashingiz kerak va 3D grafik shablonini ko'rsatgandan so'ng, bu matritsalarni vergul bilan ajratuvchi sifatida ro'yxatlang. Misol 5. 2 ( , ) f x y x y va ( , )
sin( ) cos( )
g x y x y funktsiyalarining bir rasmda grafiklarini chizing Amaliy ish uchun vazifalar Quyidagi jadvaldagi keltirilgan vazifalarni Mathcad dasturida har bir vazifaga mos grafiklarini chizing. Variyantlar jurnal nomeri bilan taqsimlanadi.
Variyant Bir o’zgaruvchili funktsiya Parametrik berilgan funktsiya Ikki o’zgaruvchili funktsiya 1 3
3 2 1 y x x x
3 3 3 6 ( ) x t y t arctg t
sin cos x y z y x
2 3 2 3 4 y x x x
2 2 4 cos ( ) 4 sin ( )
1
y arctg x
3 exp( 3 ) ln(3 ) x y x x
( ) ( ) 1 x sh t t y ch t
3 3
x y xy 4 2 1 x x y x
2 ( ) x t y t arctg t exp
x z y 5 2 3 1
y x 2 (3cos( ) cos(3 )) 2 (3sin( ) sin(3 ))
4.25 exp( ) 6 z x t t
6 sin( ) 4 cos( )
y x x 3 3 3 1 3 1 x t t y t t
3 3 2 2 x y z x y
7 2 ( )
y x tg x
3 2 3 3 1 3 1 t x t t y t
2 2 ln
x x y
8 3 cos( )
x y x
exp( ) exp( )
x t t y t t
ln x z tg y
9 cos( ) sin( ) cos( ) sin( )
3 3 1 2 x t y t t
2 2 ln z x y 10
2 (1 ) arccos( ) y x x
exp(
) 2 exp( 2 ) x t t y t t
z x 11
3 ( )
y x arctg x
2 2 3 2 3 3
x t t t y t 1 lg( ) y z x
12
sin( ) arcsin( ) y x x 2 2 ln( ) 1 x t t y t t
x y z x y
13 2 1 lg( ) x y x 6 cos( ) 3cos(2 ) 6sin( ) 3sin(2 )
2 2 1 ln 2 z x y 14
cos( ) ln( ) y x x x
2 2 1 1 1 ln
t t t y t
2 2 2 2 x y z x y
15 ln exp( ) y x
2 cos( ) 3sin( )
x t y t 2 4 3 3 4 2 z x y x y x y
16 exp( ) ( ) y x tg x x 3 2 3 1 lg 2
5 1
t t y t
1 2 1 xy z xy
Download 406.45 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: |
ma'muriyatiga murojaat qiling