Matkarimov Xayriyatning Kiber xavfsizlik fanidan

914-19 Matkarimov Xayriyatning Kiber xavfsizlik fanidan

12-AMALIY MASHG‘ULOT

Mavzu: Analitik usullarga asoslangan shifrlash algoritmi

Ishdan maqsad: Mazkur amaliy ishni bajarish jarayonida talabalar analitik usullarga asoslangan shifrlash algoritmiga doir misollar yecha olish bo‘yicha ko‘nikmaga ega bo‘ladilar.

Matritsa algebrasiga asoslangan shifrlash usullari eng ko‘p tarqalgan. Dastlabki axborotning V_k=||b_j|| vektor ko‘rinishida berilgan k- blokini shifrlash A=||a_ij|| matritsa kalitni V_k vektorga ko‘paytirish orqali amalga oshiriladi. Natijada S_k=||c_i|| vektor ko‘rinishidagi shifrmatn bloki hosil qilinadi. Bu vektorning elementlari ifodasi orqali aniqlanadi.

Axborotni rasshifrovka qilish S_k vektorlarini A matritsaga teskari bo‘lgan A^-1 matritsaga ketma-ket ko‘paytirish orqali aniqlanadi.

Misol. T₀= so‘zini matritsa-kalit

A=

yordamida shifrlash va deshifrlash talab etilsin.

Dastlabki so‘zni shifrlash uchun quyidagi qadamlarni bajarish lozim.

1-qadam. Dastlabki so‘zning alfavitdagi xarflar tartib raqami ketma-ketligiga mos son ekvivalentini aniqlash.

T_e= <1,10,12,1,14,1>

2-qadam. A matritsani V₁={1,10,12} va V₂={1,14,1} vektorlarga ko‘paytirish.

S₁=

S₂=

3-qadam. Shifrlangan so‘zni ketma-ket sonlar ko‘rinishida yozish.

T₁=<137,97,156,65,103,137>

Shifrlangan so‘zni deshifrlash quyidagicha amalga oshiriladi:

1-qadam. A matritsaning aniqlovchisi hisoblanadi:

|A|=-115 .

2-qadam. Har bir elementi A matritsadagi a_ij elementning algebraik to‘ldiruvchisi bo‘lgan biriktirilgan matritsa A* aniqlanadi.

A*=

3-qadam. Transponirlangan matritsa A^t aniqlanadi.

A^t=

4-qadam. Quyidagi formula bo‘yicha teskari matritsa A^-1 hisoblanadi:

A^-1=

Hisoblash natijasida quyidagini olamiz.

A^-1=

5-qadam.B₁ va V₂ vektorlar aniqlanadi:

B₁=A^-1S₁; B₂= A^-1S₂ .

B₁=-20 -44+65

B₂=

6-qadam. Rasshifrovka qilingan so‘zning son ekvivalenti T_e=<1,10,12,1,14,1> simvollar bilan almashtiriladi. Natijada dastlabki so‘z T₀= hosil bo‘ladi.

Ishni bajarish uchun topshiriqlar

1. 
   “Tel yeko mmu nik atsi ya” sӯzini quyida keltirilgan kalit yordamida analitik usul yordamida shifrlang.
   

A=

2. 
   Analitik usulning ӯrin almashtirish usullaridan farqini tushuntiring.
   

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   O‘rinlarni almashtirish usullari;
   
2. 
   Analitik usullarning tahliliy natijalarini keltiring.
   
3. 
   Analitik usullarning qadamma – qadam izohlang.
   

FOYDALANILGAN ADABIYoTLAR

1. O‘zbekiston Respublikasining: «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi to‘g‘risida»gi Qonuni. T., 1997.

2. O‘zbekistan Respublikasi qonuni. «Axborotlashtirish to‘g‘risida»// «Xalq so‘zi», 11 fevral 2004 y.

3. S.K. G‘aniev, M.M. Karimov, K.A. Tashev Axborot xavfsizligi. “ALOQACHI” – 2008.-381 bet.

4. V. F. Shangin Kompleksnaya zaщita informatsii v korporativnыx sistemax. Moskva ID “FORUM” – INFRA-M 2010.-591 s.

QO‘ShIMChA ADABIYoTLAR

1. 
   Partыka T.L., Popov I.I. Informatsionnaya bezopasnost. Uchebnoe posobie. — M.: Forum, 2010. — 432 s.
   
2. 
   V. P. Melnikov, S. A. Kleymenov, A. M. Petrakov Informatsionnaya bezopasnost i zaщita informatsii. Moskva Izdatelskiy sentr “Akademiya” -2009-331 s.
   

INTeRNeT ReSURSLARI

1. 
   Ziyonet axborot-talim portali. www.ziyonet.uz
   
2. 
   Osnovы informatsionnoy bezopasnosti. www.intuit.ru.
   
3. 
   Protokolы bezopasnogo setevogo vzaimodeystviya. www.cityforum.ru.
   

Standartы informatsionnoy bezopasnosti. www.osp.ru.