Matn protsеssori microsoft word dasturi

ZAMONAVIY MATN PROTSESSORLARI VA ULARNING IMKONIYATLARI. GIPERSSILKALA, RASMLAR VA MURAKKAB JADVALLAR BILAN ISHLASH
Reja:
Kirish
Asosiy qism
1. Matn muxarrirlari haqida umumiy tushuncha. Microcoft Word - matnlar protsessori dasturi haqida.
2. Dasturni ishga tushirish. Matni kiritish, taxrirlash, nusxa olish. Abzats va katorlarni formatlash.
3. Matnga jadvallarni urnatish va tahrirlash.
4. Rasm chizish. Matnda rasmlarni va obyektlarni joylashtirish.
5. Matnni xotiriga joylashtirish.
6. Word dasturining menyusi.
Xulosa
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati
Kirish
Bu gurux programma vositalari Shaxsiy kompyuterda turli xil xujjatlarni yaratish va taxrir kilish, ularni kerakli formatda va kerakli nusxada chop kilish imkonini beradi. Bu guruxga kuyidagi APPlarni kiritish mumkin: Dokument-16, Reforma, ABV, Leksikon, Foton, Chiwriter, Multiedit, Kedit va Word, Page Maker x.k.
Shaxsiy kompyuterning har bir foydalanuvchisida turli hujjat va matnlarni tayyorlash uchun zaruriyat tugiladi. Shaxsiy kompyuterlarning bu ishga jalb qilinishi foydalanuvchi uchun ko’pgina kulayliklar yaratdi va hujjatlarning sifatini oshirdi. Foydalanuvchi xujjatni kiritib xohlagancha uni ekranga o’zgartirib, chiroyli sifatli nusxasini qogozga chop qilib olishi mumkin. Bu qulayliklarni matn maharrirlari deb ataluvchi maxsus dasturlar beradi. Bunday matn muxarrirlaridan MS DOS OT muhitida ishlovchi REFIS, LEXICON, FOTON, WD, Chiwriter, Multiedit, Kedit, Reforma dasturlarini olishimiz mumkin. Bu dasturlar hozirgi vaqtda deyarli ishlatilmayapdi. Chunki, xozirgi vaktda zamonaviy kompyuterlarning deyarli barchasida grafikli operatsion tizimlarning o’rnatilishi va bu muhitda ishlovchi Microsoft firmasining Word dasturlari keng tarqalgan. Windows OT tarkibida WordPad va Bloknot dasturlari matn muxarrirlari bulib, bularning imkoniyatlari juda kamdir.
Kompyuterda matnli hujjatlarni tayyorlashda asosan uch gurux amallar bajariladi.
Ma’lumotni kiritish bulib, bu amalida tashki shakldagi dastlabki matnni elektron kurinishiga| ya’ni fayl tarzida o’tkazish kuzda tutiladi. Kiritish amalida klaviatura va kanerlardan ham foydalaniladi.
Tahrirlash bulib, bu amalida mavjud matnli hujjatni o’zgartirish, unga qo’shish, o’chirish, matnni bo’lish va hokazo ishlarni bajarish mumkin.
Formatlash bullib, bu amali hujjatlarni rasmiylashtirish uchun kerak va bu amalning buyruklari hujjatning ekrandagi yoki qogozdagi ko’rinishini aniqlaydi. Buning uchun bu xujjatlarni yozuv shakllarini, belgi o’lchamlarini, xujjat shaklini (kitob yoki albom kurinish), kitob xolatda chop etishga tayyorlash va boshqa ishlarni bajarish mumkin.
Barcha elektron xujjatlar kiritish va tahrirlash amallari bajarilishini talab kiladi, lekin formatlash amali ular uchun xar doim ham kerak bulavermaydi. Masalan kompyuter uchun yozilgan dastur matnlarini formatlash shart emas, chunki dastur matni qogozga chikarish uchun yozilmaydi. Kompyuterda doimiy xujjat sifatida fayl kurinishida saklanadi. Shuning uchun ba’zi matn xujjatlarni formatlash ortiqcha ish va ularni formatlash maksadga muvofik emas. Shunday kilib ikki xil dastupga ega bo’lish foydalidir. Matnlarni kiritish va xujjatlash hamda matnlarni formatlash. Matnlarni kiritish va xujjatlovchi dasturlarni matn muxarrirlari deb, formatlashni xam bajaradigan dasturlarni matn protsessorlari deb aytish mumkin.
Barcha matn muxarrirlari xujjatda «toza» matnni saklaydi, shuning uchun ular boshka matn muxarrirlarida xam tahrir kilinishi mumkin.
Matn protsessorlari esa formatlash natijalarini xujjat ichiga xar xil tarzda qayd qilganligi sababli, ko’pchilik xollarda bir-birlari bilan mos tushmaydi. Lekin ba’zi matn protsessorlarida bir formatdagi xujjatni boshka formatga o’tkaza olish qobiliyatlari bor.
Bunday matn muxarrirlaridan MS DOS OT muhitida ishlovchi REFIS, LEXICON, FOTON, WD, Chiwriter, Multiedit, Kedit, Reforma dasturlarini olishimiz mumkin. Bu dasturlar hozirgi vaqtda deyarli ishlatilmayapdi. Windows OT tarkibida WordPad va Bloknot, shuningdek Windows 3.1 tarkibidagi Write xam xujjatlagichdir. Bularning imkoniyatlari juda kamdir.
Xozirgi vaktda zamonaviy kompyuterlarning deyarli barchasida grafikli operatsion tizimlarning o’rnatilishi va bu muhitda ishlovchi Microsoft firmasining Word protsessorlari keng tarqalgan. Ularning Word 6.0 (Windows 3.1 tarkibida), Word 7.0 (Windows 95 tarkibida), Word 97, 2000, 2003 dasturlarini olishimiz mumkin. Bu dasturlar mos ravishda Office 97, 2000,2003 lar tarkibidagi dasturlar bulib, Windowsning 98, 2000, Millennium, NT kabi versiyalarida ishlaydi. Shuningdek Office XR tarkibidagi matnli protsessorni xam olishimiz mumkin.
2. Dasturni ishga tushirish. Matni kiritish, taxrirlash, nusxa olish. Abzats va katorlarni formatlash.
Matn protsessori Microsoft Word WINDOWS da ishlash uchun yaratilgan. Uni ishga tushirish uchun biz Pusk menyusiga kirib Programmo’ bulimni tanlaymiz va shu bulimda Microsoft Word dasturni tanlaymiz, yoki S: diskdagi Programm Files ichidagi Microsoft Office papka ichidagi winword.exe faylni ishga tushiramiz. Natijada dastur ishga tushadi. Dastur ishga tushgach siz ekranda uning oynasini kurasiz. Oynaning asosiy kismlari bu nom satri, menyu satri, yerdamchi tugmalar satri, ish soxasi va malumotlar satri.
Nom satrida faol (aktiv) bulgan xujjatning nomi yoziladi, agar faol (aktiv) xujjat yangi yaratilgan bulsa u xolda uning nomi XUJJAT 1 kurinishida buladi.
Nom satri pastida menyu satri joylashgan. U yordamida biz dasturning xamma buyruklari bilan ishlashimiz mumkin. Shu buyruklar kuyidagi guruxlarga ma’nosi yoki ishlash xolati buyicha saralab bulingan: FAYL, PRAVKA, VID, VSTAVKA, FORMAT, SERVIS, TABLITSA, OKNO, SPRAVKA. Menyu satri pastida yordamchi tugmalar satri joylashgan bulib, u yordamida biz menyudagi bir xil amallarni bajarishimiz mumkin. Buning uchun biz kerakli tugmaga sichkoncha bilan kursatib, sichkonchaning ung tugmasini bosamiz. Yordamchi tugmalar bajariladigan amallari buyicha guruxlarga bulinadi: STANDARTNAY, FORMATIROVANIYE, RISOVANIYE, TABLITSI I ZALIVKA, WORDART, NASTROYKA IZOBRAJENIY, FORMI, ELEMENTI UPRAVLENIYA va boshka.
Yangi xujjat xosil kilish uchun Fayl menyusining Sozdat foydalaniladi. Yoki uskunalar panelidagi sozdat kurolidan foydalanib yangi xujjat xosil kilish mumkin. Klaviaturada esa CTRLQN tugmalarini bosish zarur.
Xujjatni saklash ya’ni xotiraga olish uchun fayl bulimidan soxranit ( yoki soxranit kak) bulimi tanlanadi. Xosil bulgan «Soxraneniye dokumenta» oynasining Pastki kismida joylashgan «Imya fayla» maydoniga kerakli nom kuyilib «Soxranit» belgisi tanlanadi. Tugmachalar orkali saklash uchun CTRLQ S tugmalari tanlanadi.
Xujjatni ochish ya’ni kattik diskda joylashgan xujjatni ochish uchun 1) Fayl menyusidan «Okro’t» buyrugi tanlanadi. Xosil bulgan Otkro’tiye dokumenta» oynasidan kerakli xujjat fayilini (odatda «Moi dokumento’» papkasida joylashadi) topish va tanlash zarur.
2) Standart uskunalar panelidagi «Okro’t» tugmasidan foydalanib.
3) CTRLQO tugmalari bilan.
Xujjatni chop etish uchun bir kancha usullar mavjud bulib, xujjatlarni turli xil kurinishda chop kilish mumkin.
xujjatni barcha kismini yoki kursatilgan betlarni;
chop etish amallarining parametrlarini belgilash, m-n, nusxasini kupaytirish.,
Xujjatni ma’lum kismini belgilab chop kilish.
Kitobcha xolda chop kilish.
Chop kilishdan oldin «Prosmotr pechati» bulimidan xujjatni kogizga tushishini kurish va sozlash ishlarini bajarish lozim.
Xujjatni kidirish uchun Pusk menyusidan Nayti buyrugi tanlanadi .Xosil bulgan Nayti: Vse faylo’ oynasining IMYA maydoniga kerakli xujjat nomi yoziladi va Nayti tugmasi bosiladi. Odatda xujjatni kayerdan izlash xam kursatilsa yaxshi buladi.
Xujjatni yopish. Fayl menyusidan «Zakro’t» buyrugi.
Odatda STANDARTNAY, FORMATIROVANIYE, RISOVANIYE, TABLITsI I ZALIVKA kurollarining ekranda mavjud bulishi foydalanuvchi uchun juda kup kerak buladi.
Yordamchi tugmalar satri tagida ish soxasi joylashgan. Shu soxada siz ok varakada yozuvlarni yozganday bulasiz. Matn bilan ishlashda bizgaklaviatura va sichkoncha yordam beradi. Sichkonchaning suzga kursatib bittali bosish - shu suzga kursorni utkazish, suzga kursatib ikkitali bosish - shu suzni tanlash, suzga kursatib uchtali bosish - shu suz joylashgan abzatsni tanlab olish. Klaviaturaning yunalishtugmalari yordamida bir satr yukoriga, bir satr pastga, bitta belgi chapga, bitta belgi ungga utish. Shu tugmalar va SHIFT tugmasi birgalikda belgilar, suzlar yoki satrlarni tanlash mallni bajaradi. Matn yozilish vaktida uzi satrda siz aytgan xolatda yoziladi. Agar satr juda uzun bulsa kompyuter uni uzi boshka satrga bulib davom etadi. Yangi abzatsni boshlab yangi satrga utish uchun esa ENTER tugmasidan foydalanamiz. Ish soxaning chap va yukori kismlarida lineyka (chizgichlar), ung va pastki kismlarida esa kurib chikish soxalari joylashgan.
Eng pastda malumotlar satri joylashgan . U bizga nechanchi satr, varaka va bulimda joylashganimizni, necha varakadan xujjat iboratligini, klaviatura tilini va boshka yordamchi ma’lumotlarni kursatadi. Endi yordamchi kurollar guruxlarning asosiysilari STANDARTNAYA va FORMATIROVANIYE bilan yakinrok tanishaymiz.
STANDART qurollari tavsifi

1. - Sozdat - Yangi, ilgari mavjud bulmagan xujjatni (faylni) yaratish.

2. - Otkrit - Mavjud ilgari yaratilgan xujjatni (faylni) ochish.
Ush bu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi. Va shu oyna orkali biz kerakli faylni topib, tanlaymiz. Keyin OTKRO’T tugmasini bosamiz va natijada shu fayl ekranda ochiladi.
SOZDAT PAPKU -yangi papka yaratish,
VID -papka va fayllar kurinish xolatini uzgartirish (kichkina yoki katta belgilar, ruyxat yoki jadval kurinishi), SERVIS - xar xil yordamchi imkoniyatlar. Shu bilan birga fayl kidirish jarayonida biz oynada fakat bizga kerak turli fayllar kurinishini ta’minlashimiz mumkin. Buning uchun pastki kismda joylashgan ruyxatdan foydalanamiz.
3. - Soxranit - Ekranda ochilgan xujjatni (faylni) xotiraga saklab kuyish.
Agar fayl ilgari saklangan va nomlangan bulsa u xolda shu tugmani bosganimizda faylni uzgargan xolati uning eski xolatining urniga yoziladi. Agar esa fayl yangi bulsa u xolda shu tugmani bosganimizdan keyin ekranda kuyidagi oyna xosil kilinadi.


- Xujjatni kurish masshtabini uzgartirish
- Ekran chap va yukori kisimlardagi chizgichlarning kurish yoki kurinmasligi
- Matnni bitta varakga sigdirish
- Butun ekran xolatiga utish
- Oddiy ekran kurinishiga (xujjatlash xolatiga) kaytish.
6. - Orfografiya - Matnning (rus va ingliz tilida yozilgan bulsa) imlo xatolarni tekshirish
Уш бу тугмани босганимиздан кейин экранда куйидаги ойна хосил килинади ва шу ойна оркали биз матнни имло хатоларга текширишимиз мумкин. Тугма босилгандан кейин экранда куйидаги ойна хосил килинади.

Ush bu oynaning yukori kismida xato suz joylashgan matn kismi kursatiladi. Pastki kismda esa shu suzni urniga kuyish mumkin bulgan suzlar namunalar (variantlar) ruyxati. Sichkoncha yordamida kerakli variantni tanlab ung tomondagitugmasini bosamiz va natijada xato suz urniga biz tanlagan variant yoziladi. Agar kursatilgan xato suz tugri yozilgan bulsa u xolda ung tomondagitugmasini bosamiz va natijada shu suz uzgarmay koladi.

Ung tomondagi tugmasi yordamida esa kursatilgan xato suzni butun matnda uzgartirmay koldiramiz. Agar esa butun matndagi xato suzlar xammasini tugri variant bilan almashtirmokchi bulsangiz u xolda tugmani bosamiz.

Ung tomondagi tugma yordamida esa xato suzga yangi variant kushishimiz mumkin. Agar esa siz kompyuter uzi variant tanlashini xoxlasangiz u xolda tugmasini bosing.
Oynaning pastki kismda tekshirish tilini uzgartirish berk ruyxati joylashgan. U yordamida matnni kaysi til lugati buyicha tekshirishni urnatasiz.
7. - Вырезать - Belgilangan soxani xujjatidan olib tashlash va xotirada saklab kuyish.
8. - Копировать - Belgilangan soxa nusxasini xotiraga saklab olish.
9. - Вставить - Kursor turgan joyga xotirada saklanayotgan ma’lumotlarni kuyish.
10. - Копировать формат - Kursor turgan joy kurinishini nusxasini xotiraga olish.
11. - Отмена - Oxirgi xarakatni bekor kilish.
12. - Повтор - Bekor kilingan xarakatni kaytarish.
13. - Добавить гиперссылку -Internet sayti yoki elektron adresga yullash belgisini kushish
14. - Показать Web панель - Internet bilan ishlash tugmalar guruxini kursatish
15. - Показать панель Таблица - Jadvallar bilan ishlash yordamchi tugmalar guruxini kursatish
16. - Добавить таблицу - Xujjatga jadval kushish
17. - Добавить таблицу Excel - Excel elektron jadvalini kushish
18. - Колонки - Matnni ustunlar kurinishida yozish
19. - Показать панель Рисование - Rasm va grafik elementlar bilan ishlash yordamchi tugmalar guruxini kursatish
20. - Показать схему хужжата - Xujjatdagi tartiblanishni kursatish
21. - Показывать непечатываемые символы - Bosmaga chikarilmaydigan (kurinmas) belgilarni kursating
22. - Маштаб хужжата - Xujjat masshtabini (kurish foizini) uzgartirish