Ijtimoiy- siyosiy, ma’naviy- madaniy, axloqiy- falsafiy qarashlarni o`z ichiga oladi. Ixcham, lo`nda va obrazli ifodalanadi. Maqollar maxsus ijod qilinmaydi, balki ma’lum bir sharoit taqozosi bilan hayotiy tajribadan xulosa sifatida yuzaga keladi. Har bir maqolda o`sha xalqning qalbi, milliy saviyasi ifodalanadi. Maqollar ham she’riy, ham nasriy shaklga ega bo`lganligi uchun ham maxsus tur deb ataladi. Maqollar ham she’riy, ham nasriy shaklga ega bo`lganligi uchun ham maxsus tur deb ataladi. Maqollar ixcham shaklga ega bo`lsa- da, katta hayotiy muammolarni o`z ichiga oladi. O`zbek xalq maqollarini yozib olish XI asr, Mahmud Qoshg`ariydan boshlangan. XVIII – XIX asrlarda yashab o`tgan M. Gulxaniy “ Zarbulmasal ” asarida 400 dan ortiq maqol ishlatgan. Maqollardan namunalar: - Maqollardan namunalar:
- Jahl— dushman, Oy tunda kerak,
Aql — do‘st. Aql kunda kerak. - Belgi bo‘lsa, yo‘ldan adashmas, Elga qo‘shilsang, el bo‘lasan,
Aql bo‘lsa, so‘zdan adashmas. Eldan ajralsang, yer bo‘lasan. - Chinordek bo‘ying bo‘lguncha, Hunari yo‘q kishining,
Tumordek aqling bo‘lsin. Mazasi yo‘q ishining Bulbul chamannu sevar, Do`st so`zini tashlama, Bulbul chamannu sevar, Do`st so`zini tashlama, Odam vattanni. Tashlab boshing qashlama. Ilm aql chirog`i. Bilagi zo`r birni yiqar, Bilimi zo`r mingni yiqar. Daryo suvuni bahor toshirar, Odam qadrini mehnat oshirar. Bolalar xalq og`zaki ijodida maqol yetakchi o`rinda turadi, chunki maqol xalq yaratgan g`oyat chuqur va tugal ma’noli gaplar. Maqolda xalqning, bir necha avlodning aql- u farosati hamda turmush tajribasinng yakuni, shuningdek donishmandligi beriladi. Bolalar xalq og`zaki ijodida maqol yetakchi o`rinda turadi, chunki maqol xalq yaratgan g`oyat chuqur va tugal ma’noli gaplar. Maqolda xalqning, bir necha avlodning aql- u farosati hamda turmush tajribasinng yakuni, shuningdek donishmandligi beriladi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
