Mavzu- metodologiya tushunchasi, uning darajalari, Ilmiy tadqiqot olib borishning metodologik tamoyillari

Методология, билишликнинг ички тартиб - қоидаларини, логикасини ва структурасини ўрганади.

Фanning uziga nisbatan metodologiya fanning uzini uzi bilish va uzini uzi anglash shakllaridan biridir. Ilmiy ijod metodologiyasi olim shaxsining yangi bilim olish va uni amalda qullash soxasidagi ijodiy saloqiyatini ochib beradi va analizdan utkazadi. Sub’ektning ob’ektga faol munosabati sifatidagi bilishning eng umumiy jiqatlarini analizdan utkazuvchi gnoseologiyadan farqli ularoq, metodologiya bilishning bu jiqatlari va tomonlari bilish bilan boglik; muayyan vaziyatlarda va bilishning soqalarida, ma’lum ijtimoiy-iqtisodiy, texnikaviytexnologik va tarixiy sharoitlarda qanday uz ifodasini topishiga e’tiborni qaratadi. Xozirgi zamon fan metodologiya ilmiy faoliyatning ma’nosini, uning ijod, amaliyot, ijtimoiy borliqning ma’naviyat sozqasi, kengroq aytganda, butun madaniyat bilan alo;asini aniklaydi. Shundan sung metodologiya ilmiy tadi;iqotlarni takomillashtirish, ratsionalizatsiya kilish, maqbullashtirish va samaradorligini oshirish muammolarini urganadi. Ilmiy tadqiqot bosqichlarini tavsiflash va analizdan utkazish, zqozirgi zamon kompyuterlashtirilgan fanining tilini analizdan utkazish, ilmiy tadkiqotning aloqida tartibi va usullarini qullash mumkin bulgan soqalarni aniqlash zqam ilmiy bilish metodologiyasining vakolatlari jumlasiga kiradi. Fan - bu usib boruvchi bilim tizimi bulib, ed'yidagi komponentlarni uz ichiga oladi: ilmiy faktlar, maxsus ilmiy tushunchalar, atam alar va sxemalar, goyalar, gipotezalar va nazariyalar, shuningdek, fan qonunlari va ilmiy bilish metodlari.

Ilmiy tadqiqotning metodologik tamoyillari bo'lishi mumkin

ikki guruhga bo'linadi: umumiy ilmiy (ko'p fanlar tomonidan qo'llaniladi) va xususiy (ma'lum bilim sohasida qo'llaniladigan) tamoyillari.
Keling, ushbu tamoyillardan ba'zilarini tasvirlab beraylik.
Determinizm printsipi - barcha ijtimoiy hodisalar sababdir shartli, ular o'rtasida umumiy tabiiy bog'liqlik mavjud. Shunday qilib, "mikro muhit" va "makromuhit" shaklida mavjud bo'lgan ijtimoiy muhit shaxs va guruh ongiga hal qiluvchi ta'sir ko'rsatadi;
ehtiyojlar, munosabatlar, munosabatlar, qiziqishlar, qiymatlarni shakllantirish bir butun sifatida shaxslar va guruhlarning yo'nalishidir.
Rivojlanish tamoyili - ijtimoiy soha hodisalarini o'rganish,ularning rivojlanishida amalga oshirilishi, ya'ni. bu hodisalarning aksi bo'lmasligi kerak.
Muvofiqlik printsipi - o'rganilayotgan ob'ektni uning elementlarining tuzilishi, tarkibi va o'zaro aloqalari hisobga olish ,o'ziga xos yaxlitlik sifatida, bunda uning ichki qismini ochib berish kerak.
Empirikni rasmiylashtirish va operativlashtirish tamoyili tadqiqot - o'rganilayotgan ob'ektni aniqlashtirish, o'ziga xoslik ishlatiladigan tushunchalar va asosiy ma'lumotlarni to'plash qoidalarini o'rnatish;
eksperiment rejalarini ishlab chiqish va uni amalga oshirishni tashkil etish.
Tadqiqotning ishonchliligini oshirish printsipi - to'plangan ma'lumotlarning ishonchliligini nazorat qilish, sinov o'tkazish (uchuvchi) tadqiqotlar, ishonchliligi uchun maxsus usullarni sinovdan o'tkazish va haqiqiyligi.
Ob'ektivlik printsipi - tadqiqotchining shaxsiy pozitsiyasi tadqiqoti natijalariga ta'sir ko'rsatmasligi kerak, dalillar asosida to‘g‘ri
, xulosalari bo'lishi kerak.
Shaxsiy printsip - bu shaxsning individual xususiyatlarini tahlil qilish,
uning o'ziga xos hayotiy holatini, ontogenezini hisobga olgan holda.
Ong va faoliyatning birligi tamoyili - ong va faoliyat inson bir-biriga bog'liq va bir-biriga tegishli ong harakatlariga asoslangan boshqa faoliyatga bog'liqdir.Bundan kelib chiqadiki, inson ongi faoliyatini, xulq-atvor namunalarini tahlil qilish orqali o‘rganish mumkin. Faoliyatda ongni rivojlantirish tamoyili ongni anglatadi. Har bir individual shaxs mahsulot hisoblanadi.


\