Mavzu : Psixik rivojlanishning asosiy xususiyatlari

XX asrga kelib yosh psixologiyasi va pedagogik psixologiyda psixik taraqqiyot omillarni talqin etuvchi 2 ta yo’nalish yuzaga keldi. Bular :
Biogenetik
Sosiogenetik
Biogenetik qonun
Insonning biologik yetilishi bosh omil sifatida talqin etiladi.
Antidarvinchilarga qarshi kurashda muayyan darajada tarixiy ro’l o’ynaydi.
Ontogenez filogenezda qisqacha takrorlanadi
Sosiogenetik nazariya – inson biologik tur sifatida tug’ulib, hayotdagi ijtimoiy shart sharoitlarni bevosita ta’siri ostida shaxsga aylanadi deb hisoblaydi.

Psixik rivojlanishning asosiy xususiyatlari

1. O'rganuvchilik: Psixik rivojlanish, insonning o'rganish va tushunish qobiliyatini oshiradi. Bu, insonning bilimlarni o'rganish, tushunish va ularni amalga oshirishda yordam beradi.
2. Ijodiylik: Psixik rivojlanish bir narsani boshqarib turishga qodir bo'lgan ijodiylikni oshiradi. Insonning ijodiylik darajasi uni fikrlash, yangiliklarni topish va ularni joriy etishga yo'l qo'ymoqda.
3. Muammoli yechim topish qobiliyati: Psixik rivojlanmagan insonlar muammolarga yechim topa olmaydilar. Psixik rivojlanuvchilar esa muammo va muammoni hal qilish uchun ko'proq ma'lumot va tajribaga ega.
4. Qaror qabul qiluvchi: Psixik rivojlanmagan insonlar belgilangan narsa haqida qaror qabul etishi zor bo'ladi. Bunday kishi ko'pdaqiqacha deb g'amxo'rlikka duch kelishi mumkin, lekin psixik ravishda rivojlangan kishi shu jarayonda tez va aniq bir shaklda ishlaydi.
5. Odatlarning modifikatsiyasi: Psixologlar odatlarning modifikatsiyasi (modifikatsiya) deb ataluvchi bir metodni qo'llaydilar. Bu, insonning xohishga qarab odatlarini o'zgartirish usuli. Psixik rivojlanuvchilar esa bu metodni foydalanib, odatlarni modifikatsiya qilishda yordam beradilar.
6. Xarakter tahlili: Psixik rivojlanuvchilar odamlarning xarakterini tahlil qilishda ko'proq ko'rsatkichlarga ega. Bu xususiyatlar yordamida, ular odamlarning xarakteri va ularning jamiyat bilan muloqotidagi huquqiy-axloqiy muammolarini hal qila oladilar.
7. Harakatlar va boshqa amallar: Psixik rivojlanuvchilar harakatlarni va boshqa amallarni tahlil qilishda ko'proq ko'rsatkichlarga ega. Bu yordam bilan ular insonning xohishlariga, talablari va istaklariga yo'l qo'yadi va shuningdek, ular odamlarning jamiyat bilan muloqotidagi huquqiy-axloqiy muammolarini hal etishda ham yordam beradi.
Psixik rivojlanishning asosiy xususiyatlari quyidagilardir:

1. Fikr va tushunchalar so'zlashishi: Psixik rivojlanish davomida insonning o'z o'ylarini, tushunchalarini, fikrlarini ifodalash va boshqalarga yetkazish qobiliyatida o'sishni ko'rsatadi.

2. O'rganish qobiliyati: Insonning o'rganish qobiliyati, yangiliklarni qabul qilish, tahlil qilish va ularni amalga oshirishga imkon beradi.
3. Mualliflik: Psixik rivojlanuvchilar yangi fikrlar yaratuvchi, ijodkorlikni ko'paytiruvchi va mualliflikka ega bo'ladi.
4. Tahdidlarga moslashtirish: Psixologik tarbiya insonning tahdidlarga moslashtirilishi va ular bilan savdoqatli turishiga yordam beradi. Bu bilan birga o'sishi va zararli xohislardan to'siqqa chiqishi mumkin.
5. Odatlar, xulq va ma'suliyat: Insonning psixologik ta'minoti jamiyatdagi odamlarga odob-axloqi muvozanatli xulqi va ma'suliyat tushunmovchilikka asoslangan.
6. Umumiy psixologik holat: Psixologik rivojlanish umumiy jismoniy va psixologik holatga bog'liqdir. Insonning salomatligi, yaxshi oziq-ovqat taomlari tarkibini o'zgartirish, sport mashg'ulotlari va qiziqishlari shu ko'rinishda jismoniy va psixologik rivojlanishni xarakterlashda juda muhim ahamiyatga egadir.