Мавзу – Ўзбекистон экологик сиёсатининг моҳияти ва унинг бугунги кундаги аҳамияти. Экология фанининг тарихи ва илмий асослари

Farhodova Muhlisa

МАВЗУ – Ўзбекистон экологик сиёсатининг моҳияти ва унинг бугунги кундаги аҳамияти.
Экология фанининг тарихи ва илмий асослари

 

1.Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш соҳасида давлат бошқаруви тизимини такомиллаштириш тўғрисида Ўзбекистон Республикаси Президентининг фармонлари 2.Экология ва табиатнинг ўзаро уйғунлиги 3.Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш фанининг инсонлар ҳаётидаги роли 4.Экология ва атроф-муҳитни муҳофаза қилиш фанининг ривожланиш тарихи 5.Қадимги экологик тушунчалар ва бугунги экологик тушунчаларнинг фарқи 6.Янги замонавий экология деганда нимани тушунасиз

Жавоблар 1. Davlat kadastrlari to’g’risida”gi (2000), “Chiqindilar t’g’risida”(2000), Ekologik ekspertiza to’g’risida”gi (2000-yil), “Muhofaza eyiladigan tabiiy hududlar to’g’risida”gi,(2004-yil), “Radiatsion xavfsizlik to’g’risida”(2000-yil), “Ozon qatlamini himoya qilish soxasidagi shartnomalar bo’yicha O’zbekiston Respublikasining xalqaro majburiyatlarini bajarish chora-tadbirlari to’g’risida”gi (2000yil), va shu kabi 30 dan ortiq qarorlar qabul qilingan  2. Ekologiyadagi turli xil muammolar shubhasiz tabiatga tasir ko’rsatadi. Ekologiya va tabiat bir biri bilan uzviy bog’liqdir. Masalan ekologiyaga chiqindilar tashlanishi oqibatida tabiat zararlanadi va ifloslanadi, zaxarli gazlar tarqalishi natijasida atmoferadagi havo zaxarlanadi.  3. Bu fan inson hayotiga katta ta’sir ko’rsatadi. Insonning zaxarlanishi suv orqali hamyuz beradi. Atmosferadagi zaxarli moddalar yog’inlar va boshqa tasirlar bilan oqar suvga-ichimlik suviga kelib tushadi natijada suv zaxarlanadi. Uglerod monooksidi bu zaxarli moddalar ichida o’ta xavflisi bolib, u havoda juda kam miqdorda bo’lgan taqdirda ham insonlarni o’limiga olib keladi. Bu fan esa mana shunday salbiy oqibatlarni oldini olishda insonlarga katta yordam beradi va muhim ro’l o’ynaydi.  4. Ekologiya” atamasini birinchi bo’lib fanga nemis olimi Gekkel fanga kiritdi. Ekologiya fanining rivojlanishi bosqichma-bosqich bo’lib, o’tgan asirning 60-yillaridan boshlanadi. Dastlab biologiya fani bir bo’lagi hisoblandi, XXasr boshlariga kelib bir qator olimlarning mexnati orqali ekologiya fani shakllanib bordi.  5. Ekologiya fani olimlarning olib brogan ishlari asosida sekin bosqichma-bosqich o’sib yangi ilmiy tushunchalar bilan boyib bordi. Hozirgi kunda ham qadimgi ekologik terminlardan foydalaniladi. Ular bir-biridan deyarli farq qilmaydi.   6. Xozirgi zamon ekologiyasi siyosiy, iqtisodiy, huquqiy organlar, psixologiya, pedagogika va manaviyat bilan chambarchas aloqada bo’lib insonning tashqi muhit bilan o’zaro aloqasi va bu boradagi muammolarni mutassil o’rganib boradi.

2 Э. Геккел B 

Либих A 

Зюсс Б 

Вернадский Е 

Кашкаров Г 

А. Тенсли Д 

2

1	Autoekologiya	Ekologiyaning ayrim turlarining tashqimuhit sharoitiga moslashishni o’rganadigan bo’limdir
2	Bioekologiya	Ekologiyaning asosi hisoblanadi. Bioekologiyada organizmlar xayotiy faoliyatida modda, axborot va energiya oqimlari ro’lini o’rganish asosida tabiat iqtisodiyot to’g’risidagi ekologiya haqidagi tasavvurlar shakillanadi.
3	Inson ekologiyasi	Insonni individ va shaxs sifatida atrof tabiiy ijtimoiy muxit bilan o’zaro tasirini o’rganadigan fanlar kompleksi hisoblanadi.
4	Umumiy ekologiya	Xilma-xil ekologik bilimlarni yagona ilmiy poydevorda birlashtirishga bag’ishlangan. Ekologik tizimlar faoliyati umumiy qonuniyatlarini belgilaydigan nazariy ekologiya uning negizi hisoblanadi
5	Inson ekologiyasi Sinekologiya	Ekologiyaning hamjamoalar tuzilishi energetikasi dinamikasi shakllanishi tashqi muhit bilan o’zaro aloqasi kabilarni o’rganadigan bo’limdir

Президент


Ушбу тармоқлар қайси омиллар ҳисобига атроф- муҳитга таъсир кўрсатади?

Қишлоқ  хўжалиги

1.chorva molari

2 kimyoviy ogitlar

3. kamunal xojalik

4. Chiqindilar

 

Саноат

1.readaktiv moddalar neft

2. kimyoviy gazlar

3.chiqindilar

4. is gazi

1.ekologiyaningpredmeti- tirik tabiat qanday tuzilgan qaysi qonunlar asosida mavjud va rivojlanadi, inson tasiriga qanday javob berishidir

2. –biologiya  - iqlimshunoslik  - huquq  -geobotanika  -matematika  - tabiatshunoslik  -tuproqshunoslik  -geografiya  -fiziologiya  -iqtisod  - kimyo  - sistematika

3. Ekologiya “tabiiy uyimizni” o’rganish unda yashovchi barcha tirik organizmlar va bu uyning hayot uchun yaroqli qiluvchi barcha funksional jarayonlarini o’z ichiga oladi. Ekologiya antropogen va xar hil omillar tasirida tabiatdagi bog’lanishlarning buzilishi to’g’risida malumot beradi. U tabiiy resurslardan oqilona foydalanish va tabiat muhofaza qilishda ilmiy asos bo;lib xizmat qiladi . Ekologiya fanining tarifini birinchi marta nemis olimi Gekkel bergan.1866-yili Gekkel Ekologiya faniga asos soldi. Ekologiya deyilganda organizmlarning o’zaro tashqi muhit bilan aloqadorliklarini o’rganadigan biologic fan tushuniladi.

4. ekologiyaning vazifalari quyidagilar -Hayotning tashkil toppish qonuniyatlarini inson tasirini hisobga olgan holda o’rganish - biosferadagi jarayonlarni o’rganish, boshqarish, bashorat qilish, insonning yashash muhitini saqlash  - biologiya resurslaridan oqilona foydalanishning ilmiy asoslarini yaratish va boshqalar