Mavzu-11: yer qa`ridan foydalanganlik uchun soliq

• Mavzu-11: YER QA`RIDAN FOYDALANGANLIK UCHUN SOLIQ

• Yer qa`ridan foydalalanganlik uchun soliq, uning to`lovchilari.

• Soliq ob`yekti, soliq bazasi va stavkasi.
•  

• 11.1.

• 11.2.

• 11.1. Yer qa`ridan foydalalanganlik uchun soliq, uning to`lovchilari.

Yer qa`ridan foydalalanganlik uchun soliqning joriy qilinishi.

• O`zbekiston mustaqillikka erishgandan keyin respublikamiz hududidagi barcha tabiiy, yer osti boyliklari davlatimiz tasarrufiga o`tdi. O`zbekiston zaminida juda ulkan va noyob, hali ijtimoiy ishlab chiqarishga jalb etilmagan mineral xom-ashyo resurslari to`plangan.
• O`zbekistonda 100 ga yaqin, aniqrog’i 95 turdagi mineral xom-ashyoni o`zida mujassam etgan 2700 ta kon aniqlangan. Amalda Mendeleev davriy jadvalidagi barcha elementlar respublikamizda mavjud. Mamlakatning umumiy xom-ashyo salohiyoti 3,3 trillion AQSH dollari miqdorida baholanmoqda. Mavjud konlardan har yili 5,5 mlrd. AQSH dollariga teng foydali qazilmalar qazib olinmoqda.
• Tabiiy resurslardan samarali va oqilona foydalanishni ta`minlashga qaratilgan muhim vosita – bu davlat tomonidan tabiiy resurslardan foydalanish bilan bog’liq turli xil to`lovlardir.
• Respublikamiz qonunchiligiga ko`ra mavjud yer osti boyliklari umumdavlat mulki hisoblanadi. O`zbekiston Respublikasining 1994 yil 23 sentyabrdagi “Yer osti boyliklari to`g’risida” gi Qonuniga muvofiq 1995 yildan boshlab yer osti boyliklaridan foydalanilganlik uchun soliq joriy etildi va yer osti boyliklaridan foydalanuvchilar ularning hajmidan kelib chiqqan holda maxsus soliq to`lay boshladilarO`zbekistonda 2002 yil 13 dekabrda “Yer osti boyliklari to`g’risida” gi Qonunning yangi tahriri tasdiqlandi va ushbu qonunning asosiy vazifasi bo`lib, yer osti boyliklariga egalik qilish, ulardan foydalanish va tasarruf etishda yuzaga keladigan munosabatlarni tartibga solishdan iborat ekanligi belgilandi.

• Yer qa`ridan foydalanuvchilar quyidagi soliqlar va maxsus to`lovlarni to`laydilar:

• Yer qa`ridan foydalangan-lik uchun soliq

• Qo`shimcha foyda solig`i

• Bonus (imzoli va tijoratbop topilma bonuslar).

• Yer qa`ridan foydalangankik uchun soliqni to`lovchilari – Yer qa’ridan foydali qazilmalarni qazib oluvchi, mineral xom ashyodan va (yoki) texnogen mineral hosilalardan foydali komponentlarni ajratib oluvchi yer qa’ridan foydalanuvchilar. O‘zbekiston Respublikasi hududida konlarni qidirishni, foydali qazilmalarni qazib olishni, mineral xom ashyodan va (yoki) texnogen mineral hosilalardan foydali komponentlarni ajratib olishni amalga oshiruvchi yuridik va jismoniy shaxslar soliq solish maqsadida yer qa’ridan foydalanuvchilar deb e’tirof etiladi.

• Yer qa`ridan foydalanuvchilar uchun
• soliqlar va maxsus to`lovlar

• 11.2. Yer qa`ridan foydalalanganlik uchun soliq obyekti va soliq bazasi.

• Yer qa’ridan foydalanganlik uchun soliq solish obyekti foydali qazilmani qazib olish (ajratib olish) hajmi . Soliq solish ob’yekti foydali qazilmaning har bir turi bo‘yicha alohida aniqlanadi. Ular quyidagilar: qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmalar (shu jumladan birga qo‘shilib chiqadigan); foydali qazilmalardan, mineral xom ashyodan, texnogen mineral hosilalardan ajratib olingan foydali komponentlar;

• sanoat yo‘sinida dastlabki qayta ishlovdan o‘tkazilgan qazib olingan uglevodorodlar shu jumladan birga qo‘shilib chiqadigan foydali qazilmalar va foydali komponentlar;
• uglevodorodlarni qayta ishlash jarayonida ajratib olingan, lekin oldingi qazib olinganda va qayta ishlanganda qayta ishlanadigan foydali qazilmalar tarkibida tayyor mahsulot sifatida soliq solinmagan foydali komponentlar;
• ajratib olingan qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar, shu jumladan texnogen mineral hosilalardan ajratib olingan qimmatbaho metallar va qimmatbaho toshlar.

• Soliq bazasi
• yer qa’ridan foydalanuvchi tomonidan mustaqil ravishda har bir qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmaga, shu jumladan asosiy foydali qazilmani qazib olishda birga chiqadigan foydali komponentlarga nisbatan aniqlanadi.
• Soliq bazasi qazib olingan (ajratib olingan) foydali qazilmalar hajmining hisobot davri uchun o‘rtacha olingan realizatsiya qilish bahosida hisoblab chiqilgan qiymati sifatida aniqlanadi.