Маvzu-4: Iqtisodiy matematik modellar tasnifi Ma’ruzachi: I f. n., dots. Z. K. Kusharov

Ikkinchi bosqich - matematik modelni tuzish.

Modellashtirayotgan

jarayonning

iqtisodiy

matematik modeli tenglamalar, tengsizliklar tizimi,

funksiyalar shaklida ifodalanadi. Oldindan modelni

turi, keyin uning о‘zgaruvchilari, parametrlari,

aloqa shakllari aniqlanadi. Demak, matematik

modelni qurilishini о‘zi bir necha bosqichlardan

iborat.

---

Uchinchi bosqich - modelning matematik tahlili.

Bu bosqichning maqsadi - modelni umumiy xususiyatlarini

aniqlash. Bu yerda modelni matematik usullar bilan

tekshiriladi. Eng asosiysi, modelni yechimi borligini

isbotlash zarur. Agar modelni matematik yechimi bо‘lmasa,

unda keyingi bosqichlarni bajarish mumkin emas bо‘lib

qoladi. Shuning uchun yoki masalani iqtisodiy qо‘yilishini

о‘zgartirish kerak yoki matematik ifodalashni yanada

aniqroq qо‘yilishi zarur bо‘lib koladi.

---

Tо‘rtinchi bosqich - iqtisodiy ma’lumotlarni tayyorlash.

Modellashtirishda

bu

bosqichni

ahamiyati

juda

muhim.

Ma’lumotni real olinishi, modellarni ishlatilishini cheklashtiradi.

Shunda ma’lumotni tayyorlashga ketadigan harajatni e’tiborga olish

kerak. Bu harajatlar modellashtirishdan bergan samaradan kam

bо‘lishi zarur. Masalani yechish uchun kerak bо‘lgan barcha

iqtisodiy ma’lumotlar tо‘rejaadi va zarur bо‘lsa statistik usullar bilan

qayta ishlanadi.

Modelda qatnashadigan koeffitsiyentlar aniqlanadi. Masalani

yechish uchun uning dastlabki matritsasi tuziladi.

---

Beshinchi bosqich - algoritmlarni tuzish, dasturlarni

tayyorlash va ular asosida masalani hisoblash, yechimini

olish.

Bu

bosqichning

murakkabligi,

masalaning

katta

о‘lchamligi va juda katta ma’lumotlar massivlarini qayta

ishlashdan

iborat.

Masalaning

matritsasini

iqtisodiy

ahborotlar bilan tо‘ldirilib, kompyuterdagi maxsus dasturga

kiritiladi.

---

Oltinchi bosqich - yechimni miqdoriy tahlili va uning

qо‘llanishi.

Masalaning yechimi miqdor va sifat jihatidan tahlil

qilinadi.

Bu

yerda

ishlab

chiqarish

samaradorligini

oshirishning yо‘llari, resurslardan optimal foydalanish

variantlari,

izlanayotgan

noma’lumlarning

miqdoriy

qiymatlari topiladi.

Yuqorida

sanab

о‘tilgan

bosqichlar

bir-biri

bilan

chambarchas bog‘liq va biri ikkinchisini tо‘ldirib, yagona

maqsadni amalga oshirish uchun xizmat qiladi.

---