Mavzu: Aholini va hududlarni tabiiy hamda texnogen xususiyatli favquloddavaziyatlardan muhofaza qilish to'g'risidagi qonun bandlarini o'rganish. Reja

Kommunal-energetika tarmoqlaridagi avariyalarni cheklash yoki bartaraf etish.
Kommunal-energetika tarmoqlaridagi avariya oqibatlarini bartaraf etishda ixtisoslashtirilgan tayyorgarlik ko’rgan va qurollangan maxsus tuzilma mutaxassislari ishtirok etadilar. Ularga yordam berish uchun umumiy tuzilma a’zolari jalb etilishi mumkin.
Elektr tarmoqlaridagi avariyalar elektr energiya o’chirilganidan keyingina bartaraf etiladi. Umumiy elektr energiya tarmoqlari o’chirilgandan keyin elektr energiyani vaqtinchalik tiklash tadbirlari ko’riladi. Zilzila sodir bo’lganda, vayron bo’lgan yoki yong’in sodir bo’lgan bino va inshootlarda odamlarni qutqarish ishlari olib borayotganlarni elektr energiya bilan ta’minlash birinchi darajadagi vazifalardan hisoblanadi.
Elektr energiyasi bilan ta’minlash yoki avariya sodir bo’lgan elektr energiyasi tarmoqlarini tiklash imkoniyati bo’lmagan taqdirda ko’chma elektrostansiyalar yoki energopoezdlardan foydalanish zarur.
Bino yoki inshootlar konstruksiyasi bo’lmagan qismlarda buzilish sodir bo’lganda, devorlar, qavatlar o’rtasidagi bino va inshootlarda yoriqlar bo’lishi natijasida ular qiyshayib yoki osilib qolishi mumkin. Bunday holatlar aholi uchun ham, qutqaruv ishlarini olib borayotgan tuzilmalar uchun ham xavf soladi. Shuning uchun bunday bino va inshootlar batamom buzib tashlanishi yoki mustahkamlanishi lozim. Favqulodda vaziyat sodir bo’lgan joyda shikastlanganlarni jamlash, ularga tibbiy yordam ko’rsatish shoxobchalari tuziladi. Shikastlanganlarni jamlash va tibbiy yordam ko’rsatish uchun qulay, saqlanib qolgan binolarni tanlash mumkin. Ularga eng qulay va xavfsiz kirish yo’llari tanlanadi. Zarurati bo’lsa vaqtinchalik kommunal-energetika tarmoqlar tiklanib, suv, gaz, elektroenergiya bilan taminlanadi.
Suv bilan ta’minlash shoxobchalarini jihozlash. Suv bilan ta’minlash shoxobchalari aholi va tuzilmalarni suv bilan ta’minlash uchun zarur bo’lib, ular saqlanib qolgan suv manbalari, artezian quduqlar, ochiq suv havzalarini tashkil etadi. Birinchi navbatda avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo’lmaydigan ishlar bajarilayotgan hamda shikastlanganlarni jamlash va tibbiy punktlar joylashgan hududlar suv bilan ta’minlanadi.
Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo’lmaydigan ishlarni olib borishda xavfsizlik tadbirlari.
Avariya-qutqaruv va boshqa kechiktirib bo’lmaydigan vayrona uyumlari orasida yurish, buzilgan bino va inshootlarga kirish, qulab tushishi ehtimoli bor bo’lgan binolar yaqinida turish xavflidir. Zararlangan bino va inshootlar oldiga faqatgina ularning xavfsiz tomonidan kelish mumkin. Bino va inshootlarning ichki qismini ko’zdan kechirganda ochiq yoritgichlardan va kerosinli fonarlardan foydalanish xavfli, chunki ular ikkilamchi favqulodda vaziyat sodir bo’lishiga olib kelishi mumkin.
Yonayotgan, tutun bosgan va vayrona uyumlari bilan to’silib qolgan joylarga kirayotganda arqonga boylanib, arqonning uchini kirish joyida turadigan sherigingizga bering, bu holat xavfsizligingizni ta’minlaydi. Xonalarga kirayotganda kirish eshiklarini ehtiyotkorlik bilan ochish va alanganing to’sa oladigan yoki qizigan gaz alanga olganda muhofaza qila oladigan matodan foydalanish ham xavfsizligingizni ta’minlaydi. Yonayotgan xona ichida emaklab yoki engashib harakat zarurati bo’lganda xonadan tez chiqib ketish uchun yaqin joylarda harakatlanish xavfli vaziyat bo’lishining oldini oladi.
Uzoq vaqt davom etgan yong’indan so’ng yerto’lalarga gaz niqob kiyib yoki yaxshilab shamollatilgandan so’ng ish jarayonini boshlash xavfli vaziyat sodir bo’lishining oldini oladi.
Vayrona uyumlari orasida hovuzlar tayyorlashda ularning chetlarini mustahkamlash kerak bo’ladi. Mustahkamlash uchun metall va yog’och konstruksiyalarning bo’laklarini ishlatish mumkin. Mustahkamlanmagan vayrona uyumlaridan tushish va chiqish joylaridan foydalanish maqsadga muvofiq emas.
Baland joylarda ishlash kerak bo’lgan hollarda albatta ehtiyot vositalaridan foydalanish kerak (qutqaruv arqonlari va belbog’lar). Gazlashgan ob’ektlarda ish olib borish jarayonida yakka muhofaza vositalaridan foydalanish xavfsizlikni ta’minlaydi.
Zarar ko’rgan yoki buzilgan binolarda ish olib borayotganda himoyasiz qo’l bilan elektr simlarini va elektr simlariga tegib turgan metall buyumlarni ushlash xavfli hisoblanadi. Shuning uchun ishni boshlaShdan oldin elektr tarmog’ini o’chirib qo’yiladi.
Vayrona uyumlari, shaxtalarda, kirish joylari shikastlangan bino va inshootlarda ogohlantiruvchi qizil chiroq o’rnatib qo’yiladi.
Yer ko’chishi natijasida odamlar vayrona uyumlari ostida qolishi, qulayotgan narsalar ta’sirida jarohatlanishi mumkin. Shuning uchun jabrlanganlarga iloji boricha tez yordam berish kerak.