Mavzu: Aktiv, reaktiv quvvatni o‘lchash Reja

To‘rt simli zanjirning aktiv quvvatini uchta vattmetr usulida o‘lchash
Notekis nagruzkali to‘rt simli zanjirlardagi uch fazali quvvatni o‘lchash uchun uchta vattmetrdan foydalaniladi. Vattmetrlarni zanjirga ulash sxemasi ko‘rsatilgan.
Bu sxemada har bir vattmetr ayrim fazaning aktiv quvvatini o‘lchaydi, ya’ni:
Uch fazali zanjirning aktiv quvvati uchala vattmetr ko‘rsatgan quvvatlarning algebraik yig‘indisiga teng:
Amalda bir vaqtning o‘zida ikkita yoki uchta vattmetrlarning ko‘rsatishini kuzatish juda qiyin, shuning uchun sanoatimizda uch simli zanjir uchun ikki elemntli uch fazali vattmetrlar ishlab chiqariladi.Uch fazali vattmetr ikkita yoki uchta bir fazali o‘lchash mexanizmlaridan iborat bo‘lib, ularning umumiy momenti yagona qo‘zg‘aluvchan qismga ta’sir qiladi.
Chastota, faza siljish burchagi va quvvat koeffitsientini o’lchash.


Fazalar siljishi. Fazoda bir-biriga nisbatan siljigan ikkita bir xil 1 va 2 uramlar urnatilgan yakor aylanganda bu uramlar bir xil chastotali va bir xil amplitudali e.yu.k. lar induksiyalanadi. Birok ular fazoda bir-biriga nisbatan siljiganligi uchun e.yu.k. lar bir vaktda amplituda kiymatlariga erishmaydi. Agar yakor soat strelkasi aylanishiga teskari aylanayotgan bulib, vaktning boshlangich momentida (t=0)uramlar neytiral ye=Ye_mt+Sin(¹) va ye =Ye_mt+Sin(²).
) f a z a b u r ch a g i yoki f a z a deyiladi.t+So’ngi ifodalardagi ( Shunday qilib, (10) ifodalardan e.yu.k. ning oniy qiymatini Ye_m amplituda bilan faza belgilashi kelib chiqadi. Vaqtning boshlang’ich t=0 momentida o’ramlarda induksiyalangan e.yu.k. lar:
ye =Ye_m Sin¹ va ye = Ye_m Sin^{1 m}bueyuklar boshlang’ich ordinatalar bilan tasvirlangan.

Eyukning vaqtning t=0 momentidagi qiymatini belgilovchi ¹ va ² elektr burchaklar boshlang’ich faza burchaklari yoki boshlang’ich fazalar deb ataladi. Musbat boshlang’ich faza koordinatalar sistemasi boshidan chapga qarab, manfiysi esa o’nga qarab quyiladi. Ikkita sinusoidal kattaliklar boshlang’ich fazalarining farqi fazalar siljish burchagi yoki fazalar siljishi deb ataladi.

=¹-² (11) Fazalar siljishini burchak chastotaga bo’lsak,siljish vaqti hosil bo’ladi:
 
----=------= t₁₂
 2
ya’ni, bitta sinusoidal kattalik davrining boshlanishi ikkinchisinikiga qaraganda qancha ertaroq erishilishini ko’rsatuvchi vaqtni topamiz.
Davrning boshlanishi deb sinusoidal kattalik o’zining musbat qiymati boshlanadigan 0 qiymatidan o’tgan vaqt momentiga aytiladi.
Davrining boshlanishi ikkinchisinikiga qaraganda ertaroq yuz beradigan kattalik faza bo’yicha ilgarilanma kattalik, ikkinchisi esa faza bo’yicha kechikma kattalik deb ataladi. Masalan, ye₁ e.yu.k. (7-rasm) ye₂ ga yoki t vaqtga ilgarilanma yoki xuddi shuning o’zi, yee.yu.k.dan faza bo’yicha ₂ e.yu.k. ye₁ dan ga yoki t₁₂ vaqtga kechikmadir.
=0).iBir xil boshlang’ich fazali, ya’ni davrlarning boshlanishlari ustma-ust tushgan ikkita sinusoidal kattalik faza bo’yicha mos deb ataladi (₁ va i₂ toklar (8-rasm) faza bo’yicha chorak davrga yoki 90⁰ ga siljigan. i₁ tokning boshlang’ich fazasi nol, i₂ =90,tokning boshlang’ich fazasi esa shunday qilib,
i₁ =I_m1 t; iSin₂ =I_m2 ).t+Sin( ga teng sinusoida, bu boshlang’ich fazasi nolga teng bo’lgan kosinusoidaning o’zginasidir: i=IBoshlang’ich fazasi _m2t.cos
Faza bo’yicha yarim davrga siljigan sinusoidal kattaliklar haqida ular biri-birlariga nisbatan teskari fazada o’zgaradi deyiladi.