Mavzu: Antik davrda psixologik bilimlarni yuzaga kelishi tayyorladi: Gulimbayeva Barno tekshirdi: Jumaboyeva Manzura

Аристотель (эр.ав. 384-322) Платоннинг шогирди булган. У Кичик Осиё шаҳарларида илмий ишлар ва ўқитиш билан шуғулланган. Аристотель биология билан шуғулланар эди. У организмга биологик, генетик ёндашди ва табиатни психик томонидан тушунди. Аристотель «қалб» ҳақида шундай фикрга келди: қалб тирик жонзотларнинг бошланиши, танани ҳаётга тайёрлигини белгилайди. Уни талқини бўйича «қалбни танадан ажратиб бўлмайди». «Қалб-бу тўлиқ ишловчи организмдир». Аристотель «Қалб ҳақида», «Ҳайвонлар қисми ҳақида» асарларида ва кичик психологик иншоларда «хотира ҳақида», «туш кўриш ҳақида» ўзини психологик тушунчаларини ёзиб кўрсатди.

Платон (эр.ав. 428-348) қалбни янгича талқинини яратди. Платон материализмга қарши қарашлари фалсафий қарашларида сиёсий тус олган. Ёшлар материализмдан худосизликка йўлиқди ва жамият дарз кетади деб таъкидлар эди. Платон ҳақидаги бир неча асарлар тўлиғича етиб келмаган. Платон асос солган фалсафий ғоя бошқа заминда ривожланди.

«Психология фан сифатида руҳ ҳақидаги таълимотдан бошланиши керак эди. Руҳ ҳақидаги таълимот одамзот томонидан илгари сурилган биринчи илмий гепотеза»дир деб ёзади Л.С. Выготский. Анита - руҳ ҳақидаги қарашлар ибтидоий жамоа давридаёқ мавжуд бўлган бўлсада эр. ав. асрда табиат ва инсон ҳақидаги тасаввурлар туб бурилишга учраб, антик оламда дастлабки руҳ ҳақидаги илмий фаразлар пайдо бўла бошлайди. Илмий психология ва ундаги барча муаммоларнинг боши шу ердадир.

«Қайси йўллар билан бормагин, барибир руҳнинг чегарасига боролмайсан» деган афоризм билан эфеслик Гераклит (эр. ав. 530-470) индивидуал руҳ ва коинот бирлиги ғоясини илгари сурди. Унга кўра барча нарса асосида олов ётаркан. Организмдаги олов учқуни психологиядаги - руҳдир. У «оловли ва нам» ҳолатда бўлади ва маст одам қаерга кетаётганини билмайди, чунки унинг психикаси намдир» - деб ёзади Гераклит.

Антик психологиянинг энг юқори чўққиси Аристотелнинг руҳ ҳақидаги машҳур таълимоти ҳисобланади. Машҳур файласуф Гегель айтганидек, «биз психологияда эга бўлган яхши нарсалар - бу Аристотельдан олган нарсаларимиздир. Аристотель «О душе» яъни «Жон ҳақида»» номли трактида руҳ муаммосини системали ўрганишга бағишланган ўз ғояларини ёритиб беради. Шимолий Грециянинг Старига шаҳрида табиб оиласида таваллуд топган Аристотель 17 ёшда Платонга шогирд бўлиб тушган. Аммо Платоннинг қарашлари йўлидан бормаган. Аристотелга кўра, руҳ органик тананинг шакли.