Mavzu: atlantika okeani oqimlari va ularni ahamyati

MAVZU: ATLANTIKA OKEANI OQIMLARI VA ULARNI AHAMYATI
Reja:

1. 
   Atlantika okeani oqimlari
   
2. 
   Okean oqimi chuqirligi
   

Atlantika okeani oqimlari - bu okean suvining ustuvor yo'nalishda barqaror harakatini yoki oqimini bildiradi. Har xil kuchlar okean suviga ta'sir qilib, uning harakatlanishiga sabab bo'ladi. Bularga shamol, harorat, to'lqinlar va to'lqinlar, ba'zida er osti kuchlari, zilzilalar kabi kuchlar kiradi.

Okean oqimlari - bu tortishish kuchi, Yerning aylanishi (Coriolis effekti), suv zichligi, quyosh va shamol tufayli okean suvining harakatlanishi. Har xil kuchlar okean oqimlarining hajmini, tezlik yo'nalishini va shaklini aniqlaydi. Suv gorizontal ravishda harakatlanishi mumkin - toklar yoki vertikal - pastga yoki tepaga.

Okean oqimlari issiqlik almashinuvi, biologik xilma -xillik va sayyoramiz iqlimi uchun javobgardir. Ushbu maqolada biz okean oqimlari iqlimga qanday ta'sir qilishini, okean oqimlarining ahamiyati va okean oqimlarining turlari, sabablari va ta'sirini ko'rib chiqamiz..

"Okean oqimi - bu suv, shamol, Coriolis effekti, to'lqinlar, kabellash, harorat va sho'rlanish farqlari, shu jumladan suvga ta'sir qiluvchi bir qancha kuchlar tomonidan hosil bo'lgan dengiz suvining uzluksiz, yo'naltirilgan harakati. Chuqurlik konturlari, qirg'oq konfiguratsiyasi va o'zaro ta'sirlar. Boshqa oqimlar oqimning yo'nalishiga va kuchiga ta'sir qiladi, okean oqimlari asosan gorizontal suv harakatidir.’

Okean oqimlarining turlari

Gorizontal oqimlar
1. Yuzaki oqimlar
Ular okeanning yuqori qatlamida paydo bo'ladigan va asosan shamol tomonidan boshqariladigan oqimlardir. Ular okeanning 300 m yuqori qismidagi suvga ta'sir qiladi. Oqimlar havoning keng miqyosli aylanishini aks ettiradi, asosan quyosh sayyoramiz sirtining teng bo'lmagan isishi natijasida kelib chiqadi.
Shunday qilib, oqimlar okean tizimlarining o'rtasida aylanuvchi tizimlarni hosil qiladi, ular girus deb ataladi. Er usti oqimlari sayyora miqyosida issiqlikni qayta taqsimlash uchun javobgardir.

2. Chuqur suv oqimlari

Okeanning yuqori yuzasida yuzaki oqimlardan farqli o'laroq, chuqur suv oqimlari okean tubida sodir bo'ladi. Ular yer yuzasidan ancha pastda bo'lgani uchun shamol ta'siriga uchramaydi.

Shuningdek qarang: distillangan suvdan foydalanish va qaynatilgan suv distillanganmi?

Biroq, ular okean suvining zichligi o'zgarishi natijasida paydo bo'ladi va suvning harorati va tuz miqdori bilan boshqariladi.

Vertikal oqimlar

3. Ko'tarilish
Yuqori oqimlar - bu okean tubidan er yuzasiga qarab harakatlanadigan oqimlar. Ular okean ostidan organik moddalarni uning yuzasiga olib kelish uchun javobgardir.

Masalan, ular ozuqa moddalarini yuqoriga ko'tarib, dengiz hayotiga yordam beradi. Buni okean tubida silkinishlar yoki zilzilalar bo'lganida va to'lqinlar yuqoriga surilganda ko'rish mumkin.

Atlantika okeani barcha okeanlar o’rtasida maydonining kattaligi jihatidan ikkinchi o’rinda turadi. Uning o’ziga xos xususiyatlaridan biri shimoldan janubga qarab juda katta (16 000 km) masofaga cho’zilganligidir. Okeanning eng keng joyi(13 ming km) mo’’tadil va subtropik kengliklardagi dengizlarning materiklar ichkarisiga kirib borgan joylarga to’g’ri kelib, Meksika qo’ltig’ining g’arbiy qirg’og’idan Qora dengizning sharqiy qirg’og’igacha bo’lgan oraliqdadir. Eng qambir joyi esa 2830 km bo’lib, San-Roke burni va Afrika qirg’og’i oralig’idadir. Maydoni 91,5 mln km² ga tent. O’rtacha chuqurligi 3597 m. Suv hajmi 329,7 mln km³. Atlantika okeanini g’arbda SHimoliy va Janubiy Amerika qirg’oqlari, sharqda Yevropa va Afrika qirg’oqlari o’rab turadi. Janubi-g’arbda u Tinch okeani bilan va janubi-sharqda Hind okeani bilan tutashgan. SHimolda Atlantika okeani Kanada arxipelagilari va Norvegiya dengizi orkali SHimoliy Muz okeani bilan bog’langan. Janubda Antarktida bilan chegaralanadi.
Atlantika okeani uzoq yillar davomida turli xil nomlar bilan atalib kelindi. Strabon davridan boshlab Atlantika okeani haritalarda G’arbiy okean deb nomlangan. Ruf Fest Avien (IV asr) uni Atlantika okeani deb atagan. Arxiepiskop Medblanskiy (Amvrosiy, IV asr) okeanning sharqiy, Ispaniya va SHimoliy Afrika qirg’oqlarini yuvib turuvchi qismini Gaditan dengizi degan. O’rta Osiyolik qomusiy alloma Abu Rayxon Beruniy (XI asr) Atlantika okeanini «Mudhish dengiz» nomi bilan ta’riflagan bo’lsa, arab geografi va sayyohi Abu Abdulloh Idrisiy (XII asr) "Qorong’ilik dengizi" nomi bilan shohnoma yozgan. Atlantika okeani nomi birinchi bor 1507 yilda Vald Zemyuller tomonidan to’zilgan haritalarda berilgan. Bu nom o’sha davrdan boshlab barcha manbalarda keng qo’llanilib kelinmoqda. Atlantika okeanining qirg’oq chiziqlari shimolda, ayniqsa Yevropa va SHimoliy Amerika sohillarida kuchli parchalangan va murakkab shakllarni hosil qiladi. Janubiy yarimsharda esa, Afrika va Janubiy Amerika sohillarida qirg’oq chiziqlari ancha sodda, kam parchalangan.