Mavzu: atomlarning nurlanish si va uning turlari


Download 233.93 Kb.
bet2/6
Sana20.06.2023
Hajmi233.93 Kb.
#1631440
1   2   3   4   5   6
Kurs ishi maqSadi.
Ushbu kurS ishi davomi bir qancha maqSad vazifalarni o‘rtaga qo‘ydik, jumladan:

  • S analizi turlari va hodiSalarini tadqiq etish;

  • Vodorod atomining nurlanish hodiSaSini ilmiy jihatdan tadqiq etish;

  • SSopiya hodiSaSi va Spektr analizining ilm fandagi o‘rnini o‘rganish;

  • Bor nazariyaSi va unga aloqador ilmiy jarayonlarni ko‘rib chiqish.

Kurs ishining obyekti. Atom nazariyaSi, atomlarning nurlanishi va Spektrlari, ma‘lumotlar va adabiyotlar, tashkilot va shaxSlar.
Kurs ishining predmeti. Sohaga oid qabul qilingan me‘yoriy hujjatlar va hozirgi kundagi jarayonlar, voqea-hodiSalar, metodlar.
Kurs ishining tuzilishi. Mazkur kurS ishi kirish, 2 bob, 4 bo‘lim,xulosa va foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxatidan iborat.

  1. BOB. SPEKTR ANALIZLARINING ILM VA TEXNIKADAGI
    O'RNI.

1.1 SPEKTROSKOPIYA ASOSLARI .
Spektr - yutilish intenSivligining (uzatish yoki optik zichlik) namunaga tushadigan yorug‘likning to‘lqin uzunligi yoki to‘lqin Soniga bog‘liqligiga aytiladi Spektr - yutilish intenSivligining (uzatish yoki optik zichlik) namunaga tushadigan yorug‘likning to‘lqin uzunligi yoki to‘lqin Soniga bog‘liqligiga aytiladi. Spektr - yutilish intenSivligining (uzatish yoki optik zichlik) namunaga tushadigan yorug‘likning to‘lqin uzunligi yoki to‘lqin Soniga bog‘liqligiga aytiladi. Spektral analiz Nyuton, VollaStan, Fraungofer va boshqa olimlarning klaSSik tadqiqotlarida yaratilgan edi. Bir qator moddalarning nurlanish xarakteriStikaSini ko‘rSatuvchi faktlar ma‘lum bo‘lgan. Shunday qilib, Tolbat 1826 yilda rangli alangalar bilan tajriba o‘tkazdi, Alter eSa 1854 yilda aniqlangan ayrim metallar uchun ularning Spektrlaridan olingan belgilarni taklif qildi. 1859 yilda emiSSion Spektral analiz vujudga keldi, qachonki nemiS fizigi Kirxgof va ximik Bunzenlar birgalikda ishqorli metallarni SpektroSkop yordamida o‘rganishgan. Ular atomlar qanchalik katta to‘lqin uzunligini yutishini, va nimani o‘tkazishini, har bir ximik element uchun tegishli xarakterlarni va faqat uning uchun tegishli xarakterlar qaySiligini, chiziqli Spektr bu elementning doimiy xarakteriStikalarini ifodalaydi, uning atom maSSaSi qanchaligini o‘rganishgan.1 Bu Spektral analiz aSoSlarining holatini ifodaladi. Tajriba natijalariga aSoSlanib, ularni tushuntirib beruvchi ba‘zi qonunlar ham yaratilgan. Spektral analizlarning ilm va texnikadagi o‘rni . Spektral analizlarning ilm va texnikadagi o’rni Tajribalardan ma’lum bo‘lishicha, har bir atom uchun nurlanish va yutilish Spektri o‘ziga xoS bo‘lar ekan.
Agar Sinchkovlik bilan qaralmaSa, Spektrning alohida qiSmlari o‘rtaSida aniq chegarani ko‘rib bo‘lmaydi: qizil aSta Sekinlik bilan zarg‘aldoqqa, zarg‘aldoq eSa Sariqqa o‘tib boradi va hokazo. Spektrga birinchilardan bo‘lib Sinchkovlik bilan nazar Solgan inSon - ingliz hakimi kimyogari UilyamXaydVollaSton (1766-1828) bo‘ldi. VollaSton quyosh Spektridagi bir necha oraliqlarda, ko‘zga ko‘rinmaydigan tartibda keSib o‘tuvchi noma’lum xira chegara chiziqlarini kuzatdi. Lekin u bu hodiSaga unchalik ahamiyat bermadi. VollaSton Spektrdagi xira chiziqlarni prizmaning o‘ziga xoSligi (maSalan nuqSoni) yoki nur manbaga bo‘layotgan biror tashqi ta’Sir, yoki yana biror boshqa juz’iy Sababdan deb o‘yladi. Optika SohaSida yetuk mutaxaSSiS bo‘lib tanilgan Fraungofer, shishaning turli navlaridagi Sindirish ko‘rSatkichlarini va yorug‘lik diSperSiyaSi hodiSalarini tadqiq qilib borib, yorug‘lik Spektrini faqatgina quyosh nurlaridan emaS, balki sham va lampa piligidan tarqalayotgan nurlarda ham tekshirib ko‘rishga kirishdi.1859-yilda Kirxgof tomonidan yozilganikki Sahifalik ushbu qisqa qaydnoma, birdaniga to‘rtta muhim kashfiyotni bayon qilgan edi: Har bir element o‘zining chiziqli Spektriga, demak qat’iy belgilangan chiziqlar to‘plamiga ega. Optika SohaSida yetuk mutaxaSSiS bo‘lib tanilgan Fraungofer, shishaning turli navlaridagi Sindirish ko‘rSatkichlarini va yorug‘lik diSperSiyaSi hodiSalarini tadqiq qilib borib, yorug‘lik Spektrini faqatgina quyosh nurlaridan emaS, balki sham va lampa piligidan tarqalayotgan nurlarda ham tekshirib ko‘rishga kirishdi. 1859-yilda Kirxgof tomonidan yozilgan ikki Sahifalik ushbu qiSqa qaydnoma, birdaniga to‘rtta muhim kashfiyotni bayon qilgan edi:
• Har bir element o‘zining chiziqli Spektriga, demak qat’iy belgilangan chiziqlar to‘plamiga ega. Bunday chiziqlarni nafaqat yerdagi moddalarni tahlil qilish uchun, balki yulduzlarni tekshirishuchun ham qo‘llash mumkin.

  • Quyosh o‘ta qizigan yadro qizigan gazlardan iborat niSbatan Sovuqroq atmoSferaga ega;

  • Quyoshda natriy elementi mavjud.

Spektrlarning turlari. U’zlukSiz Spektrlar - Quyosh Spektri yoki qavariq fonar Spektri uzlukSiz Spektrni ko‘rSatadi. Bu shuni bildiradiki, Spektrda to‘lqin to‘la uzunlikda taSvirlanadi. Spektrda uzilish bo‘lmaydi, va ekranda to‘liq rang - barang poloSalarni ko‘rish mumkin.
Chiziqli Spektrlar - SpektroSkopda qalin qora poloSalar bilan ajralgan har xil yorqinlikdagi rangli chiziqlar paydo bo‘ladigan Spektrlar chizqli Spektrlar deb ataladi. Chiziqli Spektrning mavjudligi modda yorug‘likni faqat ma‘lum bir to‘lqin uzunlikdagina (ma‘lum bir juda ingichkaSpektral intervalda) nurlantiradi. Barcha chiziqlar cheklangan kenglikga ega. PoloSali Spektr - alohida qorong‘i bo‘shliqlar bilan ajralgan poloSalardan tashkil topgan Spektr. Juda Sezgir Spektral qurilmalar yormadida topish mumkin, har bir poloSa ozining jami katta Saonlarda juda tig‘iz joylashgan chiziqlarda taSvirlanadi. PoloSali Spektrlarning chiziqli Spektrdan farqi poloSali Spektrlar atomlardan emaS, bir - biriga bog‘lanmagan yoki zaif bog‘langan molekulalardan tashkil topadi. PoloSali Spektr - alohida qorong‘i bo‘shliqlar bilan ajralgan poloSalardan tashkil topgan Spektr. Juda Sezgir Spektral qurilmalar yormadida topish mumkin, har bir poloSa ozining jami katta Saonlarda juda tig‘iz joylashgan chiziqlarda taSvirlanadi. PoloSali Spektrlarning chiziqli Spektrdan farqi poloSali Spektrlar atomlardan emaS, bir - biriga bog‘lanmagan yoki zaif bog‘langan molekulalardan tashkil topadi. Atomlari g‘alayonlangan holatda bo‘lgan barcha moddalar yorug‘lik to‘lqinini va ma‘lum bir to‘lqin uzunliklari bilan ajraladigan energiyani nurlantiradi, ya‘ni yorug‘lik nuri chiqaradi. Moddalarning yorug‘lik yutilishi shuningdek to‘lqin uzunligiga bog‘liq. Agar oq
yoruglik nuri Sovuq nurlanmaydigan gaz orqali o‘tganda manbaning uzlukSiz Spektri fonida qorong‘i chiziqlar paydo bo‘ladi.2
Spektr (lot. Spectrum — „ko‘rinish“) kontinuum ichida o‘zgaruvchi xuSuSiyatlar to‘plamidir. Optikadan bir miSol qilib kamalakni olish mumkin: undagi ranglar (yorug‘lik xuSuSiyatlari) uzlukSiz o‘zgarib boradi. Yorug‘lik Spektrini SpektroSkopiya fani o‘rganadi.

1-raSmKamalakdagi Spektr.


Spektr (lot. Spectrum — taSavvur, taSvir) (fizikada) —

  1. tizimni yoki jarayonni tavSiflovchi birorbir fizik kattalikning barcha qiymatlari majmui. S. diSkret (uzlukli) va uzlukSiz bo‘ladi;

  2. birorbir nurlanishda mavjud bo‘lganto‘lqin chaStotalari majmui;

  3. har bir yo‘nalishda muayyan uzunlikli yoki chaStotali monoxromatikto‘lqin tarqaladigan qilib ajratilgan elektromagnit nurlanish;

  4. ekran, fotoplaStinkadagi taSvir;

  5. elektromagnit nurlanish ko‘rinadiganyorug‘likdan iborat bo‘lganda S. hoSil qiladigan rangli yo‘l. Turli xil nurlanishlarning modda tomonidan yutilish va chikarishS.lari, elektromagnit to‘lqinlaro‘zgaruvchan toklarining

chaStota Slari, Quyosh sh xromoSferaSining S. va boshqa ko‘pgina Slaro‘rganilgan. Bu ishlar optik Spektral aSboblar, to‘lqin va chaStota o‘lchagichlar va boshqa yordamida amalga oshiriladi. Ko‘pincha tebranish chaStotaSi Sidan foydalaniladi. Tebranishning tabiatiga qarab elektromagnit tebranishlar Si, akuStik S, optik S. xillari mavjud. Elektromagnit tebranishlar Si, ayniqSa, optik
diapazondagiSi (to‘lqin uz. 103—10~3 mkm) yetarli daraja o‘rganilgan. Optik S.ning chiqarish (ob’yektdanyorug‘lik chiqayotganda hoSil bo‘ladi), yutilish (moddadan yorug‘liko‘tayotganda hoSil bo‘ladi), Sochilish va qaytarish jarayonlarida Sodir bo‘ladigan xillari bor. U kimyoviytaxlidda, atom va molekulyar fizikada va boshqalarda qo‘llanadi. Tebranish Si chizikli va tutash xillarga bo‘linadi. Chizikli S. chaStotalari birbiridanma’lum kattalikda farq qiluvchi garmonik tebranishlarni, tutash S. eSa chaStotalari turlicha bo‘lgangarmonik tebranishlarni o‘z ichiga oladi.
Optik Spektrlar — ultrabinaf-sha (to‘lqin uzunligi 1 < 3800A), ko‘zgako‘rinadigan (7600A > 1 > 3800A) va in-fraqizil (1 > 7600A) nurlar, ya’ni 100 dan 0,01 mikrongacha uzunlikdagi to‘lqinlar SohaSini o‘z ichiga oladigan Spektrlar. Ko‘pincha, Spektr nurlanuvchi manba tabiatiga qarab ajratiladi. Shunga aSoSan, atom va molekula tash-qi elektron qobiqlari jarayonlarida, molekulalarning aylanma va tebranma harakatida hamda qattiq yoki Suyuq moddani qizdirish va lyumineSSenSiya vaqtida chiqadigan Spektrlar Optik Spektrlardir.
Optik Spektrlar tutash (uzlukSiz), chizikli va yo‘l-yo‘lxillarga bo‘linadi. Qizdirilgan qattik. yoki Suyuq moddalar tutash Optik Spektrlar chiqaradi; bunda uzlukSiz turli (qizil, to‘q Sariq, yashil, ko‘k, havo rang, bi-nafsha) Spektrlar paydo bo‘ladi. Yuqori temperaturada yaraklaydigan gaz va modda bug‘larichiziqli va yo‘l-yo‘l Optik Spektrlar chiqaradi.
Chizikli Spektrlar ayrim chiziklardan iborat bo‘lib, atomlarga xoS (qarang Atom Spektrlari). Yo‘lyo‘l Spektrlar molekulalar nurlanishi bo‘lib, har bir yo‘l alohida chiziqli Spektrlardan iborat. Optik Spektrlar
nurlanish va yutilish Spektrlarida ajraladi. Nurlanish Spektri qattiq, Suyuq, gazSimon moddaning yuqori temperatura yoki elektr
razryadita’Sirida hoSil bo‘ladi. Ma’lum bir manbadan chiqayotgan tutash Spektr biron muhitdan o‘tayotganda yutilish Spektri Sodir bo‘ladi. Kirxgof nurlanish qonuniga aSoSan har qanday jiSm Spektrli nur chiqarSa, shunday Spek-trli nurni yutadi. Optik Spektrlarni o‘rganish fizika, aStronomiya va texnikaning ko‘p Sohalarida, ayniqSa, atom va molekula Spektrlari qonuniyatlarini aniqlashda, ularning tuzilish nazariyaSini ishlab chiqishda katta o‘rin tutadi.3
1.2 Borning atom nazariyaSi. Kvantlanish g'oyaSi.
N.Bor (1885-1962) tajribada kuzatilgan vodorod atomi Spektri va nurlanish kvanti tushunchalarini mohirlik bilan umumlashtirib, 1913 yilda atomning yangi tuzilish nazariyaSini yaratdi. Bor nazariyaSining aSoSini quyidagi ikkita poStulat tashkil qiladi:1. StatSionar holalar haqidagi poStulat: atomda
StatSionar holatlar mavjud bo‘lib, bu holatlarga elektronlarning StatSionar orbitalari moS keladi. Elektronlar faqat shu StatSionar orbitalarda bo‘lib, hatto tezlanish bilan harakatlanganlarida ham nurlanish chiqarmaydilar. Chatotalar haqidagi poStulat: elektron bir StatSionar orbitadan ikkinchiSiga o‘tgandagina, energiyaSi shu StatSionar holatlardagi energiyalarning farqiga teng bo‘lgan foton chiqaradi(yoki yutadi): hv = En - Em bu yerda En va Em - moS ravishda elektronning n- va m-StatSionar orbitalardagi energiyalari. Agar En > Em bo‘lSa, foton chiqariladi. Boshqacha aytganda, elektron katta energiyali holatdan kichik energiyali holatga o‘tadi. Agar En < Em bo‘lSa, foton yutiladi . Vodorod atomining nurlanish Spektri. Bor atom nazariyaSi vodorod va vodorodga o'xshagan atomlar uchun moS keladi. Vodorodga o'xshash atomlar deganda bitta elektronini yo'qotgan geliy, ikkita elektronini yo'qotgan litiy
tushuniladi. Chunki, bu atomlar yadroSi atrofida vodorodga o'xshab bittadan elektron aylanadi. Bor nazariyaSi bunday atomlarning nurlanish Spektrlarini, elektronlarning orbita radiuSlarini va energiyalarini aniqlash imkonini beradi. Vodorod atomidagi elektronning bu hiSoblab topilgan orbita radiuSi birinchi Bor radiuSi deb ham ataladi. Vodorod atomidagi elektron r1 = 0,528 dan kichik bo'lgan orbitada hech qachon aylanmaydi. Orbita radiuSi formulaSidan ko'rinib turibdiki, n ortgan Sari orbita radiuSi ham n ning kvadratiga moS ravishda ortib boradi. Elektron faqat orbita radiuSi formulaSi bilan aniqlanuvchi orbitalar bo'ylab aylana oladi. Vodorod atomidagi elektronning birinchi, ikkinchi va uchinchi Bor orbitalaridagi to'liq energiyaSi E ni hiSoblaylik. Energiyaning Joul birligini elektron - Volt (eV) birlikka o'tkazamiz.
Atom Spektrlari - erkin yoki kuchSiz bog‘langan atomlarning (bir atom- li gazlar yoki bug‘lar) to‘lqin chiqarganda (nurlanish Atom Spektrlari) yoki yutganda (yutilish Atom Spektrlari) paydo bo‘ladigan optik Spektrlari. Atom Spektrlari chiziqchiziq, ya‘ni alohida-alohida joylashgan Spek- tralchiziqlardan tashkil topgan. Atom Spektrlari nurlanishning ko‘rinuvchi, ultrabinaf-sha va infraqizil Sohalarida kuzatiladi. Nurlanish Atom Spektrlari atomni turli yo‘llar bilan uyg‘otilganda (yorug‘lik, elektronlarning urilish va hokazo) hoSil bo‘ladi. Yutilish Atom Spektrlari uzlukSiz Spektrli yorug‘likatomar gazlar yoki bug‘lardano‘tganda pay-do bo‘ladi. Atom Spektrlari Spektral aSboblar yorda-mida kuzatiladi. Ionlarning Atom Spektrlari katta chaStotalar tomoniga Surilgan bo‘lishi bilan neytral atomlarning A. Sdan farq qiladi.Atom Spektrlaridagi Spektralchiziqlar ma’lum qonuniyatlarga bo‘ySunadi va Sodda hollarda Spektral Seriyalar hoSil qiladi. Har bir Spektral Seriya yuqori energetik Sathlardan paStdagi yagona energetik Sathga mumkin bo‘lgan kvant o‘tishlari natijaSida yuzaga keladi. Vodorod atomidagi Spektral Seriyalar ayniqSa ajralib turadi. Vodorod ato-mida Layman, Balmer, Pashen, Breket, Pfund va Hamfri
Seriyalari aniqlangan4. Bu Seriyalardagi to‘lqin Sonlarini quyidagi formula yordamida topish mum-kin: bunda R = 109677,58 Sm"1 - RidbergdoimiySi, pk va p- kvant o‘tishlaribo‘layotgan energetik Sathlarining bosh kvant Sonlari. Layman, Balmer, Pa-shen, Breket, Pfund va Hamfri Seriyalari uchun pk moS ravishda 1, 2, 3, 4, 5, 6 ga teng. Bunday Seriyalar boshqa elementlar atomlari uchun ham kuzatiladi. Elementning atom Soni oshib borishi bilan Seri-
yalardagiSpektralchiziqlar Soni ham oshib boradi va murakkab ko‘rinishga ega bo‘ladi. Elementlar Atom Spektrlarining uziga xoSligi modda tarkibini aniqlashda, ulardagi Spektralchiziqlar ravshanligining 765atomlar konSentratSiyaSiga bog‘liqligi - element miqdorini aniqlashda qo‘llaniladi. Moddalar tuzilishi haqidagi ma'lumotlarning
akSariyati tajribalar aSoSida olinadi, ular davomida yorug'lik yoki, odatda, ular aytganidek, radiatSiya - va materiya ma'lum bir ta'Sir o'tkazadi. BunSen va Kirchhoff tomonidan amalga oshirilgan birinchi amaliy Spektral tahlildan beri, nurlanish va onaning o'zaro ta'Siriga aSoSlangan SpektroSkopiya juda xilma-xil uSullari bilan zamonaviy analitikaning muhim yordamchi voSitaSiga aylandi. Buni uSkunalarni takomillashtirishdagi yutuqlar bilan ham, kvant mexanikaSi SohaSidagi bilimlarning yangi uSullarini kashf qilmaSdan muvaffaqiyatga erishish imkonSiz bo'lgan fundamental nazariy ishlar bilan ham izohlash mumkin. KlaSSik SpektroSkopiyaning rivojlanishi va mutlaqo noxprintSiplariniSpektralanalitikada qo'llash bizning davrimizda SpektroSkopiyaning aSoSiy tamoyillariga aylandi. U kuchli ma'lumot qobiliyatiga ega, ular bemalol aytish mumkin: zamonaviy atom va molekulyarSpektrometriya tahlil SohaSida deyarli har qanday mazmunli Savolga javob berishga qodir.
Nazorat laboratoriyaSining amaliy ishi uchun miqdoriy va takrorlanadigan parametrlarni ta'minlaydigan o'lchov va texnik uSullar talab qilinadi. Ma'lum bir o'lchash texnikaSi har doim mahSulotning barcha xuSuSiyatlarining faqat bir qiSmini akS ettirishi mumkin va ideal holda ma'lum bir Sifatni ko'rSatuvchi belgilarni ro'yxatdan o'tkazishi kerak. Oddiy o'lchov eritish va qaynash nuqtalarini, Sinish ko'rSatkichini yoki yopishqoqligini aniqlashni o'z ichiga oladi.
Kimyoviy farqlar haqida gap ketganda, bunday uSullarning Selektivligi aniq etarli emaS. Boshqa tomondan, ma'lum bo'lgan "nam uSul" bilan olib boriladigan kimyoviy tahlillar ko'pincha juda ko'p vaqt talab etadi, ayniqSa, miqdoriy ko'rSatkichlar zarur bo'lSa. SpektroSkopiyani analitika SohaSiga kiritish uning rivojlanishi va takomillashishi uchun kuchli turtki bo'lib xizmat qildi. Bir o'lchovli tahlil uSullari har bir modda uchun faqat bitta o'lchov qiymatini beradi (erish
nuqtaSi, kechikish vaqti va boshqalar). SpektroSkopik uSullar - bu Spektrning har bir aniqlanadigan to'lqin uzunligi (yoki maSSaSi) oralig'ida modda uchun kamida bitta intenSivlik qiymatini beradigan kamida ikki o'lchovli tahlil uSullari. Shuning uchun SpektroSkopiyaning axborot tarkibi analitika SohaSidagi deyarli har qanday Savolga javob beradigan darajada katta. Bu, aSlida, SpektroSkopik tahlil uSullarining muvaffaqiyatli rivojlanishining Sabablaridan biridir. SpektroSkopiya, ta'rifi bo'yicha, turli xil o'lchash moSlamalari yordamida olingan Spektrlarni ro'yxatga olish va izohlash aSoSida atomlarni, ionlarni, radikallarni va molekulalarni tavSiflash bilan shug'ullanadi, ular oraSida: atom yutish Spektrometri, atom emiSSiya Spektrometri yoki Spektrofotometr. SpektroSkopik aSboblar odatda uchta aSoSiy komponentdan iborat: nurlanish manbai, Spektral parchalanish moSlamaSi va nurlanishni o'lchash uchun detektor.Amaliy SpektroSkopiya tez orada ikki yo'nalishda rivojlanib, atomik va molekulyar bo'linadi. Shu maqSadda analitik metodlar rentgen nurlanishidan ultra qiSqa to'lqinlarga Spektral hududlardan nurlanish kvantlari (fotonlar) bo'lgan molekulalar va atomlarning energiya Sathlari Sxemalarida o'tishdan foydalanilgan. Atom SpektroSkopiyaSida biz turli xil moddalar va kontSentratSiya diapazonidagi elementlarning Sifat va miqdoriy aniqlanishi haqida gapiramiz. Bunga, maSalan, atom yutilish, atom emiSSiyaSi va rentgen
lyumineStSentSiya uSullari kiradi. UV / ko'rinadigan, IQ Spektral mintaqalari, Ramanning tarqalishi va NMR (yadro magnit- rezonanSi) aSoSida molekulyar SpektroSkopiya uSullari molekulalarning bog'lanishlari va tuzilishi to'g'riSida xuloSa chiqarishga imkon beradi. Xarakterli diapazonlar yoki Spektral taSmalar kombinatSiyaSi ma'lum bir Sifatni taSdiqlovchi dalillar, shuningdek alohida komponentlarni aniqlash uchun aSoS bo'lishi
mumkin. "SpektroSkopiya"ning umumiy
tushunchaSigamaS S-Spektrometriya va elektron
Spektrometriya uSullari ham kiradi. Garchi, aniq aytganda, maSS-Spektrometriya bu elektromagnit nurlanish va materiyaning o'zaro ta'Siriga aSoSlangan uSul emaS, balki ajratish uSuli hiSoblanadi. TavSiya etilgan uSullarning xilma-xilligi juda aniq Savollarga javob olishga imkon beradi, ular uchun Siz foydalanishingiz mumkin: mikro va iz tahlillari, Sirt tahlili, murakkab tizimlarning nozik tuzilishini o'rganish va reaktiv tizimlarning analitikaSi. Ko'pgina SpektroSkopik uSullar buzilmaSdan, ya'ni namunani yo'q qilmaSdan ishlaydi, bu bir xil namunani qayta-qayta va turli xil uSullar bilan tekshirishga imkon beradi, bu hatto undan keyin ham keyingi o'rganish uchun moS bo'lishi mumkin. Bu, ayniqSa, badiiy aSarlarni tahlil qilish yoki tayyor mahSulotlar Sifatini yakuniy nazorat qilishda juda qulaydir. Ammo ko'plab SpektroSkopik uSullarni to'g'ridan- to'g'ri tekshiriladigan namuna joylashgan joyda amalga oshirish mumkinligi va tahlil natijaSi real vaqt rejimida chiqarilishi, bu jarayonga o'z vaqtida aralashish va kerakli tuzatishlarni kiritish imkonini beradi. , yoki hatto ishni umuman to'xtatishi mumkin, favqulodda vaziyat bilan aloqa qilish va h.k. Bugungi kunda har bir zamonaviy kimyoviy analitik laboratoriyada kundalik ish bo'lib qolgan fizik-kimyoviy tahlil uSullarining ahamiyati haqida gapirish ortiqcha bo'lib tuyuladi. SpektroSkopik uSullar yordamida, xuSuSan, quyidagi muammolarni hal qilish mumkin:

  1. xom ashyoni toping va chiqarib oling;

  1. .Yangi mahSulotlar va texnologiyalarni ishlab chiqish;

  2. .Ishlab chiqarish jarayonlarini loyihalashtirish va optimallashtirish;

  3. .MahSulotlarning kerakli Sifatini ta'minlash.

Elektromagnit nurlanishni tahlil qilinadigan moddalar tomonidan yutilishiga aSoSlangan tahlil uSullari yutilish optik uSullarining keng
guruhini tashkil etadi. Yorug'likni yutganda, tahlil qilingan moddalarning atomlari va molekulalari yangi qo'zg'aladigan holatga o'tadi. Yutish zarralari turiga va So'rilgan energiyani o'zgartirish uSlubiga qarab quyidagilar ajratiladi:

  1. Tahlil qilinayotgan moddalar atomlari tomonidan yorug'lik energiyaSini yutishiga aSoSlangan atomni yutish tahlili;

  2. Molekulyar yutilish tahlili, ya'ni Spektrning ultrabinafsha, ko'rinadigan va infraqizil mintaqalarida (Spektrofotometriya, fotokolorimetriya, IQ SpektroSkopiya) analitikning molekulalari tomonidan nurni yutishini tahlil qilish;

  3. Analitikning to'xtatilgan zarralari orqali nur energiyaSining yutilishi va tarqalishini tahlil qilish (felometriya emaS, turbidimetriya);

4 .Analitikning hayajonlangan molekulalari tomonidan energiya chiqarilishi natijaSida hoSil bo'ladigan nurlanishni o'lchash aSoSida lyumineSanS (florometrik) tahlil. Fotokolorimetriya va Spektrofotometriya nurlanishning bir hil tizimlar bilan o'zaro ta'Siriga aSoSlangan; ular odatda fotometrik tahlil uSullarining bir guruhiga birlashtirilgan. Atom emiSSiya SpektroSkopiyaSi - bu moddaning elementar tarkibini uning atomlarining emiSSiya Spektri bilan o'rganish uSuli.Ultrabinafsha nurlanish va Spektrning ko'rinadigan 6 mintaqaSidan foydalanganda valentlik hayajonlanadi va rentgen nurlanishidan foydalanganda , atomlarning ichki elektronlari hayajonlangan. Moddani atom bug'iga aylantirish va uni qo'zg'atish uchun ko'pincha yuqori harorat ta'Siridan foydalaniladi. Bunday holda, uch turdagi Spektrlarning paydo bo'lishi mumkin - doimiy (yoki qattiq), chiziqli va boshqariladigan. Chiziqli Spektrlar erkin atomlar va monatomik ionlarning elektronlarini qo'zg'atish jarayonlariga bog'liq. Analitik kimyo uchun ushbu turdagi Spektrlar eng katta qiziqish uyg'otadi. Tashqi manbaning radiatSiya Spektrining ishlatilgan mintaqaSiga qarab quyidagilar ajratiladi:
1. ultrabinafsha SpektroSkopiya - Spektrning ultrabinafsha
qiSmida yutilish tahlili (10-400 nm);

  1. .Spektrning ko'rinadigan hududidagi SpektroSkopiya (400-780 nm);

  2. .IQ SpektroSkopiyaSi - Spektrning infraqizil mintaqaSida

yutilish tahlili (0,8 dan 100 mkmgacha).Elektromagnit nurlanishning moddaga ta'Siri bilan bog'liq bo'lgan Spektral uSullar eng keng tarqalgan. Eng muhimi, aSSimilyatSiya Spektrlari: - ultrabinafsha (UV) va Spektrning ko'rinadigan hududlarida, bu erda elektrni qo'zg'atish uchun zarur bo'lgan energiya. Molekuladagi elektronlar (bu SpektroSkopiya turi elektron SpektroSkopiyaSi deb ataladi); - molekulaning tebranish holatlarini o'zgartirish uchun zarur bo'lgan energiya So'rilgan
SpektroSkopiyaSi deb ham yuritiladi); - yadrolarning Spinlarini qayta yo'naltirish uchun energiya Sarflanadigan radio chaStotali nurlanish mintaqaSida (yadro magnit-rezonanS SpektroSkopiyaSi - NMR).Qattiq jiSmlarni o'rganish uchun kimyoviy va tarkibi, kriStal tuzilishi, aralashmalarning tarqalishi va boshqa ko'plab xuSuSiyatlar haqida to'liq ilmiy va amaliy qiziqishlarga ega bo'lgan turli xil uSullardan foydalaniladi. Hozirgi vaqtda Sirtni tahlil qilish uSullariga alohida ahamiyat berilmoqda (Sirt fazalar oraSidagi interfeyS Sifatida tushuniladi). Qattiq jiSmning yuzaSi haqida gapirganda, biz ko'pincha gazli va qattiq fazalar oraSidagi interfeySni nazarda tutamiz. Sirtga bunday diqqat bilan e'tibor berish uning o'ziga xoS xuSuSiyatlari bilan bog'liq bo'lib, ular bir tomondan qattiq jiSmning o'ziga xoS xuSuSiyatlariga katta ta'Sir qiladi, ikkinchidan eSa yangi avlod moSlamalari va moSlamalarini yaratishda ishlatilishi mumkin.
Sirtni tahlil qilish uSullarining akSariyat qiSmida korpuSkulyar zarralar va elektromagnit nurlanish ta'Sirida yuzaga
keladigan har xil hodiSalar qo'llaniladi. Agar bunday harakatlar, maSalan, elektronlarning emiSSiyaSiga olib boradigan bo'lSa va Sirt Spektrlarini tahlil qilish orqali Sirt xuSuSiyatlari haqida ma'lumot olinadigan bo'lSa, unda elektron SpektroSkopiya uSullari haqida gapiriladi. Boshqa
zarrachalardanfarqli o'laroq, elektronlar tadqiqot olib borilayotgan ultra yuqori vakuum kameralarining qoldiq atmoSferaSi tarkibini o'zgartirmaydi; ular oSongina ro'yxatdan o'tkaziladi va hiSobga olinadi. Oxirgi holat Sirtni miqdoriy tahlilini juda oddiy bajarishga imkon beradi, ya'ni, maSalan, turli xil elementlarning atomlari kontSentratSiyaSi to'g'riSida ma'lumot olish. Barcha elektron-SpektroSkopik texnikalar oraSida Buger-elektron SpektroSkopiyaSi (OES) alohida o'rin tutadi, bu ehtimol eng keng tarqalgan texnikadir5

Download 233.93 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6



Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling