Mavzu: Avtomatlashtirish tizimlarining strukturaviy sxemalari Reja

Tizimlar tuzilishi bo’yicha oddiy yoki murakkab bo’lishi mumkin.
Oddiy tizimlarni tashkil etuvchi unsurlar soni kam bo’lib, sodda tuzilishga ega bo’ladi.
Murakkab tizimlar esa, bir nechta unsurlardan tashkil topgan bo’lib bu unsurlar ham o’z navbatida aloxida tizimlarga bo’linishi mumkin.
Vaqn davomida o’zgarishga qarab tizimlar statistik va dinamik turlarga ajratiladi.
Statistik tizimda vaqt davomida o’zgarish bo’lmaydi. Dinamik tizimda esa, vaqt o’tishi bilan xolat o’zgarib boradi.
Tashqi muxit bilan bo’ladigan aloqasiga qarab ochiq yoki yopiq tizimlar bo’lishi mumkin. Ochiq tizimlar tashqi muxit bilan aktiv aloqada bo’ladi. Yopiq tizimlarning unsurlari esa tashqi muxitdan ta’sirlanmaydi.
Iqtisodiy ob’ekt tizim sifatida, boshqarish tizimi.
Iqtisodiy obektni tizim sifatida ko’radigan bo’lsak, u xam quyidagi unsurlardan tashkil topgan bo’ladi(1.1-rasm).

1. 
   Boshqaruvchi sub’ekt
   
2. 
   Boshqariluvchi ob’ekt
   

Bu unsurlar o’rtasidagi aloqa xam katta axamiyatga ega. Iqtisodiy ob’ekt deb ishlab chiqarish korxonasini olsak (aktsionerlik jamiyati, firmalar, kichik korxonalar va hokazo), boshqaruvchi sub’ektga bu ishlab chiqarish korxonalarining rahbar organlari, bo’linmalari kiradi (direktor, bo’lim boshliqlari, ularning bo’linmalari va xokazo). Boshqariluvchi ob’ektga esa korxona tsexlari, ishlab chiqarish bo’limlari misol bo’ladi. Agar boshqaruvchi sub’ektdan ma’lum bir ma’lumot boshqariluvchi ob’ektga borsa, bu aloqa «to’g’ri aloqa» deyiladi. Korxona miqyosida bunga reja va turli xil ko’rsatmalar misol bo’lishi mumkin. Agar aksincha, ma’lumotlar boshqariluvchi ob’ektdan boshqarish sub’ektiga borsa, «teskari aloqa» deyiladi. Bunga ishlab chiqarilgan maxsulotlar miqdori va hakozo misol bo’la oladi.

Tashqi ta’sir

1-rasm. Boshqaruvning kibernetik modeli
Boshqarish tizimi kishilarning moddiy dunyoda biron bir jarayonni tashkil etish soxasidagi muayyan maqsadga qaratilgan faoliyatdir.