Mavzu: Avtosamosvallar orqa ko’prigi tuzilishi Reja

Orqa ko’prik yarim o'qlarini hisoblash

Orqa ko’prik yarim o'qlarini hisoblashda eng avval, ularning konstruksiyasi, so'ngra unga ta’sir etuvchi kuchlar hisobga olinishi kerak. Avtomobillarda asosan zo'riqishdan yarim bo'shatilgan va to'la bo'shatilgan yarim o'qlar ishlatiladi (2-rasm). Yarim bo'shatilgan yarim o'qlarda (2-rasm, a) g'ildirak gupchagi tayanch podshipnigidan ag masofaga siljigan bo'ladi. Natijada yarim o'qqa burovchi moment Myetak dan tashqari Ye kuchni ag yelkada, z' kuchni r_d yelkada hosil qilayotgan eguvchi momentlar ham ta’sir qiladi. Yarim o'q diametrini dya bilan belgilasak, buralishdagi kuchlanish quyidagiga teng:

Egilishdagi kuchlanish:

bu yerda:

—yetakchi g'ildirakdagi normal kuch;

- orqa bitta g'ildirakka tushayotgan traktorning og'irligini hisobga oluvchi koeffitsient.
Zo'riqishdan to'la bo'shatilgan yarim o'qlarda (2-rasm, b) normal kuch ni podshipnik qabul qiladi, bu kuch moment hosil qilmaydi. Bu kuch yarim o‘qqa berilmay orqa ko'prik korpusiga uzatiladi. Bu g'ildirakning yarim o'qi faqat buralishga hisoblanadi.

2-rasm. Yarim o’qlarning shakliga doir misollar.

Avtosamosvalda oxirgi uzatma bo'lgani uchun g'ildirakka ta’sir etayotgan normal kuch yarim o'q podshipnigidan a_g masafaga siljiydi (2-rasm, d). Lekin hosil qilinayotgan eguvchi moment yarim o'qni egmaydi desa bo'ladi. Chunki bu moment oxirgi uzatma podshipniklari orqali orqa ko'prik korpusiga beriladi. Zanjirli traktorlarda Y_el kuch umuman yetakchi yulduzchaga ta’sir etmaydi. Shunday qilib, traktorlarning yarim o'qi yuqoridagi formulaga asosan buralishga hisoblanadi.
Differensial mexanizmlar ham orqa ko'prikning ikki yarim o‘qlari orasiga o‘rnatilib, bu yarim o‘qlarning ikki xil aylanishlar chastotasi bilan aylanishiga imkon yaratadi va shu tariqa yarim o'qlardagi burovchi momentning miqdorini o'zgartiradi. Differensiallar simmetrik va nosimmetrik boiadi. Simmetrik differensiallar g'ildirakli traktor va avtomobillarda ko'p tarqalgan
bo‘lib, uning shakli 3-rasmda ko'rsatilgan. Bunday differensialda yetakchi konussimon shesternya (1) dan kelayotgan burovchi moment yetaklanuvchi shesternya (2) orqali differensial qutisi (3) ga beriladi. Satellitlar
(4) yarim o‘qlar (5) dan bir xil masofada joylashgan va yarim o‘qlarning konussimon shestemyalari (5) bir xil diametrga ega boigani uchun, differensial qutisidan berilayotgan moment ikkala yarim o‘qlarga teng tarqaladi. Burilish paytida yarim o‘qlardan biri sekin aylangani uchun satellitlar o‘z o'qida aylanib, ikkinchi yarim o‘qni tezroq aylantiradi va burilishga imkon yaratadi.
To‘g‘ri chiziqli harakatda simmetrik differensial uchun:

bu yerda: ω₁ va ω₂ yarim o‘qlaming burchak tezligi; ω_d—differensial qutisining burchak tezligi.
Burilish paytida satellitlarning aylana bo'yiab harakatiga o'zining aylanishi ham qo'shiladi. Demak, ilgarilanuvchan yarim o'qlaming burchak tezligi:

bu yerda: ω_s— satellitlarning burchak tezligi.
To‘g‘ri chiziqli harakat paytida momentlaming tenglik sharti:

bu yerda: M₁ va M₂- yarim o'qlardagi burovchi momentlar.
Differensial mexanizmida ishqalanislilar kamligi sababli ular hisobga olinmaydi.

Demak, ishqalanishlar hisobga olinmasa, har biryarim o'qdagi momentning miqdori burilish qandaybo'lishidan qat’iy nazar teng bo'ladi. Differensial korpusiga berilayotgan moment:

Satellitlar sonini n_s boshlang'ich aylana radiusini r_s desak, satellitlardagi Ms burovchi moment quyidagiga teng bo'ladi:

Satellitlarning o'qi qirqffishga hisoblanadi. Qirqilishda kuchlanish:

bu yerda: d —satellit o'qining diametri.

3-rasm. Differensial mexanizm shakli.
Satellit o'qining satellit va differensial qutisida joylashgan qismi ezilish hisoblanadi. Ta’sir etuvchi kuch esa Ps hisoblanadi. O'qning ezilish hisobi maxsus
kurslarda bayon qilingani uchun bu yerda tuxtalmaymiz.
Nazariy jihatdan, ikkala yarim o'qdagi momentlar teng deb olingani bilan, amalda bu tenglik bajarilavermaydi. Chunki satellitlar tayyorlanganda ular o'lchamlarining aniqligi, satellitlarning ikki yarim o'q o'rtasida simmetrik joylanishidagi aniqlik buzilishi mumkin. Bundan tashqari, ish jarayonida shesternyalaming notekis yeyilishi ham momentlaming tenglik shartini
buzishi mumkin. Shuning uchun tayyorlashdagi aniqlik, ishlatish jarayonida yeyilishini kamaytiruvchi tadbirlar differensial mexanizmning ish muddatini oshirishini e’tiborga olish kerak.


Xulosa
Avtosamosvalning turiga qarab, yurish va tortish sifatini yaxshilash uchun bosh uzatmaning uzatmalari sonini o‘zgartirish imkoniyati ko‘zda tutilgan bo‘lib, ikkinchi bosqich silindrik shesternyasi almashtiriladi. Uzatmalar soni ko‘p bo‘1gan shesternyalar tyagach sifatida ishlaydigan KaMA3-5410 avtomobillari uchun, uzatmalar soni kam bo‘lgan shesternyalar KaMA3-5320 avtomobillari uchun mo‘ljal1angan.