Mavzu: Axborotlarni himoya qilish holatlarini tashkillashtirish va tayyorlash holatida ma`lumotlarni ishlab chiqish. Reja

Axborotlarni nosimmetrik shifrlashtish

Axborotlarni yozma almashish necha yildan buyon mavjud bulsa, uni shifrlash xam shuncha yildan beri mavjud.
Xujjatga kandaydir bir shifrlashtirish usuli (kalit) kullanilgandan keyin u oddiy vositalar yordamida o`kish imkoniyatidan maxrum buladi. Uni fakat kalitni bilgan kishigina o`kiy olishi mumkin buladi. Javob mahlumoti xam shunga o`xshash shifrlanadi.
Agar axborot almashish jarayonida axborotlarni shifrlashtirish va o`kish uchun bir xil kalit ishlatilsa, bunday kriptografik jarayon simmetrik shifrlashtirish deb ataladi.
Simmetrik shifrlashtirishning asosiy kamchiligi shundan iboratki, axborotni almashishni boshlashdan oldin kalitni yuborish kerak, buning uchun esa yana o`sha ximoyalangan aloka kerak buladi. Agar mijozning olingan tovarlar yoki xizmat uchun kredit karta orkali to`lovini karaydigan bo`lsak, savdo firmasi xar bir mijoz uchun bittadan kalit yaratib, uni kandaydir yo`l bilan mijozga yetkazishi kerak. Bu ancha mushkul ish.
SHuning uchun Internetda birta emas, balki ikkita kalitga ega bo`lgan nosimmetrik kriptografiya tizimi ishlatiladi. Bu kuyidagicha amalga oshiriladi. Kompaniya mijozlar bilan ishlash uchun 2 ta kalit yaratadi:
1. Ochik (oshkor) kalit
2. Yopik (shaxsiy) kalit.
Umuman olganda bu ikkala kalitni bitta butun kalitning bir-biriga boғliқ bulgan ikkita yarim bulaklari deb karash mumkin.
Kalitlar shunday tuzilganki, birinchi kalit bilan shifrlangan mahlumotni , ikkinchi kalit bilan ochish mumkin. Savdo kompaniyasi 2 ta kalit yaratib, ulardan birini (oshkor kalit) mijozlarga tarkatadi, maxfiy kalitni esa yashirin xolda saklaydi. Ochik kalit xam, yopik kalit xam mahlum bir kurinishdagi kodlar ketma-ketligidan iboart. Ochik kalit kompaniyaning serverida ehlon kilingan bo`ladi. Uni xar bir xoxlovchi olishi mumkin.
Agar mijoz firmaga buyurtma bermokchi bulsa , u firmaning ochiқ kalitini oladi va shu asosida uzining buyurtma xaқidagi mahlumotlarini kodlashtiradi. SHundan sung bu mahlumotni fakat yopik kalit egasigina o`kishi mumkin.
Xatto yuboruvchining o`zi xam matn mazmuni bilan tanish bo`lsada bu mahlumotlarni o`kiy olmaydi. Fakat kabul kiluvchigina unda yopik kalit bulganligi sababli bu mahlumotlarni o`kiy oladi. Agar firma mijozga buyurtmani kabul kilganligi xakida kvitantsiya yubormokchi bo`lsa, uni uzining yopik kaliti bilan kodlashtiradi. Mijoz esa uni firmaning ochik kalitida foydalanib o`kishi mumkin. Mijoz shuncha amin bulish kerakki, bu kvitantsiiyani firmadan boshka xech kim yubora olmaydi.