Mavzu: azot oksidilaridandan gazlarni tozalash

1.6. Adsorbsiya.
Azot oksidli chiqindi gazlarni tozalashning ushbu usuli ularni qattiq moddalar: aktivlangan ko’mir, seolitlar, silikagellar va b. ga yuttirilishiga asoslangan. Ushbu jarayonning prinsipial sxemasi 1.8-rasmda ko’rsatilgan.
Ushbu usulning yutug`i uning tozalash samaradorligi 95 % dan kam emasligida. Kamchiligi esa bunday usul uchun ikki marotaba ko’proq jixozlar talab qilinishi va jarayonning uzlukli borishida, ya`ni regeneratsiya uchun qo’shimcha qurilma va vaqt kerak.
Jarayon 120 ⁰С dan past haroratda olib boriladi.



1.8-rasm. Adsorbtsion usul sxemasi: A– kotel; B – chang tozalash tizimi; C – yutilishdagi adsorber; D – regeneratsiyadagi adsorber.
Tayanch iboralar:

• 
  Kimyoviy reaktor – kimyoviy texnologik jarayonlar kimyoviy reaksiyalarni massa almashinishi (diffuziyasi) bilan birgalikda olib boriladigan qurilmaga aytiladi.
  
• 
  Kataliz – (yunoncha “katalysis” – “yo’q qilish”, “parchalash”) kimyoviy reaksiyani termodinamik jixatdan ruxsat etilgan yo’nalishlaridan birining katalizator(lar)(oraliq birikmalar nazariyasiga ko’ra, reaksiya ishtrokchilari bilan oraliq kimyoviy o’zaro bir necha bor ta’sirlashib va oraliq kimyoviy o’zaro ta’sirlarning har bir sikldan keyin kimyoviy tarkibini tiklaydi) ta’siri ostida selektiv tezlashishiga aytiladi.
  
• 
  Katalitik reaktor – kataliz jarayoni boradigan kimyoviy reaktor.
  
• 
  NSKQ – noselektiv katalitik qaytarilish.
  
• 
  SKQ – selektiv katalitik qaytarilish.
  
• 
  SNKQ – selektiv nokatalitik qaytarilish.
  
• 
  Adsorbsiya (lotin. “ad” – “ustida”, “sorbeo” – “yutaman”) – gazlarni qattiq modda (adsorbent) lar yuzasiga selektiv yutilsh jarayonlariga aytiladi. Adsorbentlarga aktivlangan ko’mirlar, seolitlar va silikogellar misol bo’la oladi.
  

Nazorat uchun savollar:

1. 
   Yonish jarayonida azot oksidlarining hosil bo‘lish miqdorini kamaytiruvchi qanday tadbirlar mavjud?
   
2. 
   Yonish jarayonida azot oksidlari qanday hosil bo‘ladi?
   
3. 
   Tutun gazlarini retsirkulatsiyasi va havoni berish usuli azot oksidlarining miqdorini kamayishiga qanday ta’sir ko'rsatadi?
   
4. 
   Yonilg‘ini ikki va ko‘p bosqichli yoqish azot oksidlarining hosil bo‘lishiga qanday ta’sir ko'rsatadi?
   
5. 
   Azot oksidlarini ushlab qolish uchun qanday adsorbentlar qo'llaniladi?
   
6. 
   Azot oksidli chiqindi gazlarni katalitik zararsizlantirish uchun katalizator sifatida qaysi metallar ishlatiladi?
   
7. 
   Katalitik tozalash jarayonida qanday reaksiyalar sodir bo'ladi?
   
8. 
   Azot oksidlarini katalitik zararsizlantirish uchun gaz-qaytaruvchi sifatida qaysi gazlar ishlatiladi?
   
9. 
   Yuqori haroratda o‘tkaziladigan katalitik tozalash jarayonining texnologiyasi qanday amalga oshiriladi?
   
10. 
    Gazlarni azot oksidlaridan katalitik selektiv tozalash texnologiyasi qanday amalga oshiriladi?
    
11. 
    Selektiv katalitik tozalash jarayonida qanday kimyoviy reaksiyalar boradi?
    
12.