Mavzu: Banklarda innovatsiyalar(nau-xaolar)

2i-20 guruh talabasi
Nomozov Yusufxo’ja



Mavzu: Banklarda innovatsiyalar(nau-xaolar)


Maʼlumki, bugungi kunda dunyoda innovatsion taraqqiyot modellarini joriy etish, ilgʻor gʻoyalar, “nou-xau” va “aqlli” texnologiyalarni eksport qilish hisobidan tez surʼatlar bilan rivojlanayotgan davlatlar soni tobora ortib boryapti. Tan olishimiz kerak, maʼlum muddatda mamlakatimizda bu yoʻnalishda amalga oshirilgan ishlar qoniqarli boʻlmadi. Buni Prezident ham oʻz chiqishlaridan birida aytib oʻtar ekan, “Biz, avvalo, chetdan kredit va sarmoyalar olib kelish boʻyicha samarali tizim yaratishimiz, har bir kreditni aniq ishlatishni oʻrganishimiz lozim. Bu masalada yetti oʻlchab, bir marta kesadigan, oqibatini puxta oʻylab ish olib boradigan davr keldi. Shu nuqtayi nazardan, davlatning innovatsion yangilanish dasturini shakllantirish, innovatsiya va investitsiyalardan samarali foydalanadigan yangi avlod kadrlarini, yangi sarmoyadorlar sinfini tayyorlash oʻta muhim ahamiyatga ega. Buning uchun Oʻzbekistonni texnologik rivojlantirish va ichki bozorni modernizatsiya qilish boʻyicha kuchli milliy gʻoya, milliy dastur kerak. Ushbu dastur Oʻzbekistonni jahondagi taraqqiy topgan mamlakatlar qatoriga tezroq olib chiqishga imkon yaratishi lozim” deb taʼkidlagan edi. Pirovardida aytib oʻtganimizdek, moliyaviy loyihalarni moliyalashtirishda banklarning oʻrni tobora ortib boryapti. Respublikamiz hududlarida shamol va foto elektr stansiyalarini qurish, xususiy taʼlimni ravnaq toptirish, IT-parklar faoliyati, startaplarni qoʻllab-quvvatlash, farmatsevtika, qishloq xoʻjaligida klaster tizimini kengaytirish, yoshlarning ratsionalizatorlik salohiyatini yuzaga chiqarish borasida banklar yaqindan koʻmakchi boʻlayotgani fikrimiz tasdigʻidir. Bu borada Yevropa tiklanish va taraqqiyot banki, bilan hamkorligimiz tiklandi, Yevropa investitsiya banki, Jahon banki, Xalqaro valyuta jamgʻarmasi, Osiyo taraqqiyot banki, Islom taraqqiyot banki, Osiyo infratuzilma investitsiyalar banki bilan oʻzaro hamkorlik ham samarali tus olayotgani eʼtiborga loyiq. Oʻz navbatida Prezidentning tegishli Farmoni bilan yuqori texnologiyali tadbirkorlik loyihalari-startaplarni birgalikda moliyalashtirish uchun tashkil qilinadigan venchur fondlar, venchur fondlardan birgalikda moliyalashtiriladigan yuqori texnologiyali loyihalar-startaplar, ilmiy-tadqiqot muassasalari, innovatsion markazlar, loyiha-konstruktorlik byurolari oʻzlarining yangi texnologiyalarini tadbirkorlarga sotishdan (foydalanishga berishdan) olingan daromadlar boʻyicha, yangi texnologiyalarni mahalliy tadbirkorlikka transfer qiluvchi tashkilotlar bu faoliyatdan olingan daromadlari boʻyicha 2023-yil 1-yanvarga qadar muddatga yagona ijtimoiy toʻlovdan tashqari, barcha turdagi soliq va majburiy toʻlovlar toʻlashdan ozod qilindi. Bu ham bank va innovatsion loyiha egalari oʻrtasidagi hamkorlikni yana-da mustahkamlashga, oʻzaro ishonchli muhitni rivojlantirishga katta turtki beradi. Qolaversa, innovatsion faoliyatni qoʻllab-quvvatlash, xususan, startaplar toʻgʻrisidagi qonun loyihalari ishlab chiqildi. Bu kabi hujjatlar qabul qilinsa, bu banklarga ham foyda deb oʻylayman. Zero, shular asosida innovatsion loyihalar, gʻoyalar, ishlanmalar va texnologiyalardan foydalanish imkoniyatlari kengaytiriladi. Demakki, banklarning ham bu boradagi faolligi tubdan oshiriladi. Tan olish kerak, maʼlum muddat zamonaviy texnologiyalarni joriy etishga qaratilgan innovatsion loyihalar uchun banklardan kredit resurslar olishda qiyinchiliklar koʻp edi. Natijada innovatsiyalarga boʻlgan talab hajmining oʻsish surʼatlari maʼlum muddat sekinlashib qoldi. Texnologiyalar bozori, innovatsiyalarni tijoratlashtirish jarayoni ham yetarli darajada rivojlanmay qoldi. Chunki oʻsha paytlarda ilmiy-texnik, tajriba-konstruktorlik ishlanmalari va innovatsion jarayonlarni banklar tomonidan moliyalashtirish tizimining mukammal tarzda shakllantirilmagan edi. Ekspertlarning aytishicha, qisqa muddatli kreditlar boʻyicha kapital qiymatining ancha yuqoriligi va garov boʻyicha taʼminot talablarining kattaligi ilmiy ishlanmalarni moliyalashtirishni murakkablashtirib yuborgandi. Bu esa, ayniqsa, odatda yetarli garov taʼminotiga ega boʻlmagan, nisbatan kichik innovatsion korxonalar faoliyatiga salbiy taʼsir koʻrsatadi. Innovatsion loyihalarni qoʻllab-quvvatlashda banklar faoliyatini kengaytirishga taʼsir koʻrsatadigan toʻsiqlarning katta qismi asosan meʼyoriy-huquqiy baza, xususan, garov taʼminoti boʻyicha masalalarning mukammal ishlab chiqilmagani bilan bogʻliq edi. Garov mulkini undirish va musodara qilish tartibi, shuningdek, garovni mijozning roziligisiz sotib yuborish huquqining mukammal emasligi; musodara qilingan garovni tez va kam xarajatlar bilan sotib yuborish mexanizmlarining ishlab chiqilmagani; garovning narx qiymatini obyektiv baholash; garov mulkiga soliq solish muammosi shular jumlasidan edi. Kredit tizimini rivojlantirishda loyihalarni birgalikda moliyalashtirish imkoniyatining yuqligi ham toʻsiqlar qatorida edi. Sababi mazkur omil banklar uchun tavakkalchilik darajasini oshirib, yirik loyihalarni amalga oshirish uchun korxonalarning kredit resurslarini izlab topishida qiyinchiliklar tugʻdirardi. Soʻnggi yillarda aynan ushbu muammolarni hal etishga qaratilgan tashkiliy-huquqiy chora-tadbirlar izchil olib borilyapti. Bank-kredit tizimini kengaytirish uchun nisbatan maqbul sharoitlar yaratish, innovatsion korxonalar uchun kreditlar olishni yengillashtirish boʻyicha tatbiy etilayotgan chora-tadbirlar buning tasdigʻidir. Bu borada samaradorlikni oshirish uchun yana nimalar qilish kerak? Bank sohasi mutaxassislari bu borada jahon amaliyotini misol qilib keltirishadi. Gap shundaki, ilgʻor davlatarda hozirgi kunda yangiliklar yaratish hamda yangi texnologiyalarni joriy etish maqsadiga yoʻnaltirilgan investitsiyalarni amalga oshirishda ragʻbatlantiruvchi imtiyozlar portfeli joriy etilgan. Masalan, foydadan olinadigan soliq boʻyicha, yangi jihozlar va qurilishlarga ajratiladigan kapitalga, ilmiy-texnik ishlanmalar uchun xarajatlarga mos imtiyozlar beriladi. Jadallashtirilgan amortizatsiya hisobi, odatda ilmiy tadqiqotlarda qoʻllaniladigan asbob-uskunalarning alohida turlari uchun sarflarni joriy xarajatlar tarkibiga kiritiladi. Kichik innovatsion korxonalar uchun past stavkalar boʻyicha foyda yoki daromad soligʻi solishdan keng foydalaniladi. Shunday ekan, innovatsiyalar uchun investitsiyalarni faollashtirishni ragʻbatlantiruvchi qulayliklar yaratib berish davlatning taraqqiyot strategiyasida asosiy oʻringa chiqishi kerak. Bu davlatning yaratuvchi va tartibga solib turuvchi rolini kuchaytirish bilan bogʻliqdir. Binobarin, u jamiyatning fan va texnikani rivojlantirish muammolariga munosabatini belgilab berishga qodir siyosiy kuch, bu boradagi fundamental huquqiy asoslarini belgilab beruvchi qonun chiqaruvchi organ sifatida namoyon boʻlishi kerak. Oʻz navbatida xususiy kapitalni innovatsion loyihalarni amalga oshirish uchun jalb etishga yordam beradigan muhit tashabbuskori va yaratuvchisi, resurs va energiyani tejaydigan texnologiyalarga oʻtish tashkilotchisi, mamlakat ichkarisida ham, tashqarisida ham patent himoyasini taʼminlash boʻyicha kuchli yuridik tizim sifatida oʻzini koʻrsatishi lozim. Banklar esa aynan mazkur strategik vazifalarni amalga oshirishda davlatga, ishbilarmonga, jamiyatga eng yaqin koʻmakchi boʻlishi shart. Shundagina mamlakatning innovatsion taraqqiyotini xalq farovonligini yuksaltirish, har bir shaxsning zamonaviy yutuqlardan foydalanishga boʻlgan huquqlarini taʼminlash, manfaatlar muvozanatini saqlashga yoʻnaltirish mumkin.
Nou-xau (ing. know how — qandayligini bilaman), ishlab chiqarish siri — hali hammaga maʼlum boʻlmagan va keng tarqalmagan yangi ilmiy-texnikaviy, ishlab chiqarish-texnologik, boshqarish, moliyaviy-iqtisodiy, tijoratga oid bilimlar majmui va ularni amaliyotda qoʻllash tajribalari; ularga tanho ega boʻlish. U korxona uchun ham, shaxs uchun ham muayyan ustunlikni taʼminlaydi. N.-x. turli shakllarda: chiz-malar, sxemalar, yoʻriqnomalar, mah-sulotlar namunalari, ishlab chiqarish texnologiyasi va uni tashkil etish, xodimlarni tayyorlash toʻgʻrisidagi maʼlumotlar va boshqa boʻlishi mumkin. Odatda, N.-x.da patentlangan mahsulotga taalluqli maʼlumotlar emas, balki undan foydala-nishni tashkil etish yoki uni ishlab chiqarish va oʻzlashtirish xususiyatlariga doyr maxsus axborot boʻladi. N.-x. maxfiyligi bilan ajralib turadi va tijorat siri oshkor etilmasligini talab etadi. N.-x. patentlanmaydi, shuninguchun ham N.-x. boʻyicha shartnomada berilayotgan maʼlumotlar sir saqlanishi va bu shart buzilgan taqdirda koʻriladigan zararni qoplash haqida alohida band boʻladi. Muayyan ishlab chiqarish jarayonidagi N.-x. u yoki bu firmaning mulki hisoblanadi va shu sababli oldi-sotdi qilinadi. Odatda, Nou-xau tovar sifatida patentlar va litsenziyalar bilan birgalikda sotiladi, lekin N.-x. mustaqil sotilishi ham mumkin. N.-x.ni litsenziya bilan birga sotib olish (narxi arzon boʻladi) ishlab chiqarishni yoʻlga qoʻyishni, ishlab chiqarish sirlarini toʻla-roq qoʻlga kiritishni, ishlab chiqarish ni ishga tushirishda sotuvchi firma mutaxassislari ishtirokini osonlashtiradi. Bank sohasida bir necha so'nggi yangiliklar bor edi Mana uchta misol: Raqamli bank: ko'pgina banklar mijozlarga o'z hisoblariga kirish, to'lovlarni to'lash va smartfon yoki boshqa qurilmalardan operatsiyalarni amalga oshirish imkonini beruvchi raqamli platformalar va ilovalarga sarmoya kiritmoqda. Bu bank faoliyatini ko'plab odamlar uchun qulayroq va qulayroq qildi, ayniqsa COVID-19 pandemiyasi davrida bank filiallariga shaxsan tashrif buyurish cheklangan edi. Blockchain texnologiyasi: ba'zi banklar moliyaviy operatsiyalarning samaradorligi va xavfsizligini oshirish uchun blockchain texnologiyasidan foydalanishni o'rganmoqdalar. Misol uchun, banklar blokcheyndan hisoblar orasidagi pul harakatini kuzatish va tekshirish yoki transchegaraviy to'lovlarni osonlashtirish uchun foydalanishi mumkin. Sun'iy intellekt (AI): ba'zi banklar mijozlarga xizmat ko'rsatish va qo'llab-quvvatlashni yaxshilash uchun Aidan foydalanmoqda. Misol uchun, sun'iy intellekt bilan ishlaydigan chatbotlar mijozlarning oddiy so'rovlarini ko'rib chiqishi mumkin, bu esa mijozlarga xizmat ko'rsatish vakillarini yanada murakkab masalalarga e'tibor qaratish uchun bo'shatadi.
The new digital innovations in banking and financial services
The banking sector is constantly evolving, new technology is continuously being introduced into banking systems and leaders in the banking industry are continuing to implement ground-breaking financial products and services. There has been strategic investment in recent banking innovations through crowdsourcing, piloting, collaborations and partnering to develop revolutionary banking solutions. With the ever-changing banking sector new regulations and revised banking standards have been developed. Digital-only banking is perhaps the most significant change that has happened in the financial industry in the last few years.
Bank va moliya xizmatlari yangi raqamli yangiliklar Bank sektori doimiy ravishda rivojlanib bormoqda, bank tizimlariga yangi texnologiyalar doimiy ravishda joriy etilmoqda va bank sohasidagi rahbarlar yangi moliyaviy mahsulotlar va xizmatlarni joriy etishda davom etmoqdalar. Inqilobiy bank echimlarini ishlab chiqish uchun kraudsorsing, tajriba, hamkorlik va sheriklik orqali so'nggi bank yangiliklariga strategik sarmoyalar kiritildi. Doimiy o'zgarib turadigan bank sektori bilan yangi qoidalar va qayta ko'rib chiqilgan bank standartlari ishlab chiqildi. Faqat raqamli bank, ehtimol, so'nggi bir necha yil ichida moliya sohasida yuz bergan eng muhim o'zgarishdir. Yangi bank texnologiyalari yangiliklari Mijozga real vaqt rejimida, ular tanlagan har qanday kanal orqali to'liq bank xizmatlaridan foydalanishga ruxsat berish, Evropa Ittifoqi qonunchiligidan kelib chiqadigan natijalardan biridir.ikkinchi to'lov xizmatlari bo'yicha ko'rsatma (PSD2). Bank filialidagi onlayn terminaldan, bankomatdan, ovozli qo'ng'iroqdan yoki onlayn bo'lsin, bu mijozlarga o'z hisoblariga xohlagan vaqtda va xohlagan joyidan kirish huquqini beradi. An'anaviy banklar o'z mijozlarining tez o'zgaruvchan talablariga javob berishlari uchun yangi tizimlar va xususiyatlarni ishlab chiqish uchun katta miqdorda pul sarflaydilar. Shuningdek, muassasalar o'z operatsiyalarini soddalashtirish, ish faoliyatini yaxshilash va qo'shimcha xarajatlarni kamaytirish yo'llarini izlamoqda-buni amalga oshirmagan har qanday bank an'anaviy banklar va yangi fintech o'yinchilarining raqobati oldida tezda yutqazadi. To'liq 'faqat raqamli' moliya institutlari, shuningdek, mijozlarga barcha faoliyat turlariga uzluksiz kirish imkoniyatini beradi. Chakana bank innovatsiyasi 2023 Chakana bank, shuningdek, nomi bilan tanilgan iste'molchi banki yoki shaxsiy bank, korxonalar yoki boshqa tashkilotlardan farqli o'laroq, individual iste'molchilarga ko'rsatiladigan bank xizmatlarini anglatadi. Chakana bank innovatsiyasi deganda chakana bank sektorida yangi g'oyalar, texnologiyalar va yondashuvlarni ishlab chiqish va amalga oshirish tushuniladi. Chakana bank innovatsiyalarining ayrim misollariga quyidagilar kiradi: Mobil banking: hozirda ko'plab banklar mijozlarga o'z hisoblarini boshqarish, to'lovlarni amalga oshirish va boshqa bank vazifalarini o'zlarining smartfonlari yordamida amalga oshirishga imkon beradigan mobil bank dasturlarini taklif qilmoqdalar. Onlayn banking: hozirda ko'plab banklar mijozlarga o'z hisoblarini boshqarish va kompyuterlari yoki boshqa qurilmalari yordamida boshqa bank vazifalarini bajarishga imkon beradigan onlayn bank platformalarini taklif qilmoqdalar. Virtual yordamchilar: ba'zi banklar mijozlarga virtual yordamchilar orqali shaxsiy yordam va yordam ko'rsatish uchun sun'iy intellekt (AI) va chatbot texnologiyasidan foydalanmoqda. Kontaktsiz to'lov tizimlarini ko’plab banklar joriy qilgan. Raqamli bank innovatsion g'oyalari 2023 Raqamli bank innovatsiyalari uchun ko'plab potentsial g'oyalar mavjud, jumladan: Mijozlarga o'z hisoblarini boshqarish, to'lovlarni amalga oshirish va yo'lda pul o'tkazish imkonini beruvchi mobil bank ilovalari. Apple Pay, Google Pay va PayPal kabi mashhur to'lov platformalari bilan integratsiya. Mijozlarga xizmat ko'rsatishni yaxshilash uchun sun'iy intellekt va mashinani o'rganishdan foydalanish, masalan, umumiy savollarga javob beradigan va shaxsiy tavsiyalar beradigan chatbotlar orqali. Xavfsizlikni yaxshilash va mijozlarning o'z hisoblariga kirishini osonlashtirish uchun yuzni aniqlash yoki barmoq izlarini skanerlash kabi biometrik autentifikatsiya usullarini joriy etish. Mijozlarga boyliklarini ko'paytirishga yordam berish uchun Robo-advisors kabi investitsiya va boylikni boshqarish xizmatlarini taklif qilish. Mijozlarga to'lovlarni amalga oshirish va hisobdagi qoldiqlarni to'g'ridan-to'g'ri bilaklaridan tekshirish uchun aqlli soatlar kabi taqiladigan qurilmalar bilan integratsiya. Moliyaviy operatsiyalarning xavfsizligi va samaradorligini oshirish uchun blockchain texnologiyasini joriy etish. Mijozlar tajribasini yaxshilash va bank faoliyatini yanada interaktiv va qiziqarli qilish uchun virtual haqiqat yoki kengaytirilgan haqiqat tajribalarini taklif qilish. Mijozlarning ehtiyojlari va afzalliklarini yaxshiroq tushunish va moslashtirilgan mahsulotlar va xizmatlarni ishlab chiqish uchun ma'lumotlar tahlilidan foydalanish.