Mavzu: Barqaror birikmalar

Mavzu:Barqaror birikmalar

• Reja

• Iboralar
• Maqollar
• Hikmatli so’zlar
• Tasviriy ifodalar
• O’tmishdan ertaklar asaridan maqol va iboralar

Dars shiori

Har so’zning o’z joyi bor

Har nuqtaning makoni. (Sadiy sheroziy).

Qani kettik!!!

Barqaror birikmalarning eng xarakterli belgilari

quydagilar

Nutq jarayoniga qadar tilda mavjudlik: Nutqqa tayyor holda olib kirishlik

Ma’no

butunligi

Tuzulishi va tarkibining barqarorligi. Barqaror birikmalardan o’rinli foydalanish nutq go’zalligini taminlaydi.

Barqaror birikmalar nutqqa tayyor holda olib kirilishi tarkibiy qismlarining barqarorligi belgisiga ko’ra umumiyliknu tashkil etsa ham, ma’no butunligi nuqtayi nazaridan turlichadir. Shunga ko’ra barqaror birikmalar quydagi guruhlarga bo'linadi

Tasviriy

ifodalar

Iboralar

Maqol va matallar

Hikmatli so’zlar

IBORALAR

Ma`nosi bir so`zga teng keladigan so`zlar birikmasi yoki gaplarga ibora deyiladi.

Masalan:

Тarvuzi qo`ltig`idan tushdi-bo`shashdi

Terisiga sig`may ketdi- behad sevin

Iboraning ham so’z kabi shakl va ma’no munosabatiga ko’ra turlari mavjud

Shakldosh iboralar-shaklan bir xil Iboralarning turli ma’nolarni ifodalab kelishi

Uyni bolalar boshiga ko'tardi

Dilnoza oyisini boshiga ko’tardi

Ma`nodosh iboralar- turli shakllarga ega bo`lgan iboralarning bir mazmun-mohiyatni ifodalashi.

Masalan:

toqati toq bo`lmoq- sabr kosasi to`lmoq,

terisiga sig`madi-boshi osmonga yetdi.

Qarama- qarshi ma’noli ibora- bunda iboralar qarama-qarshi ma’no ifodalashga xizmat qiladi.

Masalan:

ko`kka ko`tarmoq- yerga urmoq, og`zi qulog`ida – qovog`idan qor yog’moq.

Iboralar gap tarkibida yaxlit holda bitta so`roqqa javob bo`ladi va bitta gap bo`lagi vazifasida keladi.

Ular nutqni ta`sirchan, jozibali qiladi.

Teskarisini top.

Bu o’yin sharti : Chap ustundagi iboralarning zid ma’noligini o’ng ustundan toping.

• Tilidan bol tomadi
• Qo’li baland
• Ko’kka ko’tardi
• Og‘zi bo’sh
• So’zidan qaytdi

6.Yodidan ko’tarildi 7. Ichi qora

• Gapida turadi
• Esiga keldi
• Dimog’i chog’
• Tili zahar
• Bag’ridan itardi
• Tungi sovuq
• Qo’li kalta

Chap ustun

O’ng ustun

Maqol nima?

• Arabcha bo`lib, «so‘z» degan ma’noni bildiradi.
• Uni «otalar so‘zi» ham deydilar.

Maqol ibratli so‘zdir. Shunday so‘zki, so‘zga husn beradi, fikrni tushunib olishni osonlashtiradi, uni yorqin, ta’sirchan qiladi.

Maqolning Xususiyati

3

Fikr aniq

Xulosa tugal

Ifoda lo'nda

1

2

3

Maqollarga misollar

Bugungi

Ishni ertaga

Qo'yma

Kattaga hurmatda

Bo’l

Kichchikka izzatda

Bo’l

Topshiriq. O’ng ustundagi so’zlarga to’g’ri keluvchi tasviriy ifodalarni chap tomondagi so’zlardan toping.

O’rmon malikasi

Maktab

Aql gimnastikasi

Mo’yqalam sohiblari

Ilm maskani

Zangori ekran

Rassomlar

Shaxmat

Televizor

Makkajo'xori

Hikmatli soʻzlar — tugal fikrni anglatuvchi, oʻtkir mazmunli qisqa va loʻnda ibora, bayt, jumla.

Bilmaganin soʻrab oʻrgangan olim, Orlanib soʻramagan oʻziga zolim. Alisher Navoiy

Doʻstlik, sadoqatga belingni bogʻla,

Gina, malomatdan tilingni bogʻla. Saʼdiy Sheroziy