Birikmalar. Ajralmaydigan birikmalar. Parchin mixli birikmalar va ularni hisoblash. Payvand birikmalar

BIRIKMALAR. AJRALMAYDIGAN BIRIKMALAR. PARCHIN MIXLI BIRIKMALAR VA ULARNI HISOBLASH. PAYVAND BIRIKMALAR.

Mashinalarningasosinidetallarvaularningbirikmalaritashkiletadi. Birikmalaro’znavbatidaajralmasvaajraluvchanbo’ladi. Detallaro’zarobirikibuzellarni, uzellaresamashinanitashkiletadilar.

Agardadetallarningo’zarobirikmasiniqismlargaajratishuchunularnisindirishshartbo’lsaundabundaybirikmalargaajralmasbirikmalardeyiladivaaksxoldaajraluvchanbirikmadeyiladi.
Umumanmashinasozlikdaqandaybirikmadanfoydalanishmashinaningishlashsharoitidankelibchiqadi. Mashinalardadetallarnitexnikqarovdaalmashtirishko’zdatutilganbo’lsa, u xoldaajraluvchanbirikmalardanfoydalaniladi (masalan: podshipniklar, vtulkalarvax.klarningkorpuslari).
Agardamashinalardadetallarnialmashtirishko’zdatutilmasaularniajralmasbirikmalarorqalibiriktirishmaqsadgamuvofiqdir (masalan: mashinaningtanasi, samolyotningqanotlarivax.k lar).
Ajraladiganbirikmalarningajralmasbirikmaganisbatanafzalligishundaki, ularvositasidamashinanizarurvaqtdabo’laklargaajartib, zarurvaqtdayanaqaytayig’ishmumkin.
PARCHIN MIXLI BIRIKMALAR
Parchinmixlibirikmalardanturliinjenerlikinshootlarida: kemalar, qozonlar, kranlar, ko’priklarvaboshqalardakengfoydalaniladi. yengilqotishmalardantayyorlangankonstrukstiyalardavaaviastiyasoxasidaparchinmixlibirikmalardankengko’lamdafoydalaniladi.
Parchinmixlibirikmalarvaularnixisoblashusullarixaqidamazkurkitobningbirinchibobidaba’zi-birma’lumotlarkeltirilgan. Xozir biz ularniumumlashtiribmuxandisliktajribasidauchraydigantomonlarinibatafsilko’ribchiqamiz.
Parchin mix (1-shakl, a) doiraviyko’ndalangkesimlistilindriksterjen 1 bo’lib, uninguchidaqo’ndirmakallagi 2 bor. Parchinlashjarayonidastilindriksterjenningchiqibturganuchiqisqich 4 bilanboshqa, tutashtiruvchikallak deb ataluvchikallak 3 gaaylantiriladi (1-shakl, b).



a) b)
1-shakl.

Parchinmixlarkallaklariningshaklibilanfarqqiladi. Yarimdoiraviykallakliparchinmixlarengko’pishlatiladi (2-shakl, a). Detaldankallaklarningchiqibturishigayo’lqo’ymaslikxollaridayashirinkallakliparchinmixlarishlatiladi (2shakl, b). Samolyotsozlikdavasanoatningboshqatarmoqlaridamaxsustipdagiparchinmixlar (pistonlar) ishlatiladi (2-shakl, d).

a) b) d)
48-shakl.
Parchin mix uchun material sifatida, chokningvazifasigavaparchinlanadigandetallarningmaterialigaqarab, tarkibidako’mirmiqdoriozbo’lganpo’latlar (ST2 ST3), mis, alyuminiyvaboshqalarishlatiladi.
Detallarningparchin mix bilanbiriktiriladganjoyiparchinmixlichokdeyiladi. Bajaradiganvazifasigaqarabparchinmixlarquyidagichabo’ladi:

• 
  mustaxkamchoklar (2-shakl, a) – buchoklardanfaqatmustaxkamliktalabqilinadi (balkalar, fermalarvaboshqamuxandislikinshootlari);
  
• 
  jipschoklar (2-shakl, b) – buchoklarmustaxkamligidantashqarikonstrukstiyalarning (rezervuarlar, bug’ qozonlari, stisternyalar) germetikliginita’minlashikerak.
  

To’lagermetiklibo’lishiuchunchokkazarbberiladi (chekankaqilirshadi). Maxsusasbob – chekanbilanparchinlanadigandetalningchetiningbirqismiularningo’zarosiqilibturishiuchuncho’ktiriladi.
Parchinmixlarnijoylashuvigaqarabchoklarbirqatorlivako’pqatorlichoklargabo’linadi.
Parchinmixlarshaxmattartibidayoki parallel qatorlartarzidajoylashtirilishimumkin.
Parchinmixlibirikmanixisoblashdaengavvalotashqiberilgankuchvauningta’sirinianiqlashkerakbo’ladi. Ularnixisoblashparchin mix sterjeningdiametriyokimixlarsoninianiqlashdaniborat.
Parchinmixlibirikmanixisoblashdaberilgantashqikuchxammaparchinmixlargabirxilta’sirqiladivabiriktirilayotgandetallarorasidaishqalanishkuchiyo’q deb tasavvurqilinadi.
Engavvaloparchinmixningdiametritanlabolinadivaberilgankuchta’sirigabardoshberadiganparchinmixlarsonianiqlanadi. Ba’zanteskari masala xalqilinadi, ya’niparchinmixlarsonitanlanadi, so’ngraberilgankuchgabardoshberadiganparchin mix diametrixisoblanadi.
Hisoblashquyidagi formula orqaliolibboriladi:
P d 2 z к
4
buerdaPparchinmixlichokkata’siretuvchikuch; d parchin mix sterjeniningdiametri; z parchinmixlarsoni; _кparchin mix materialiningkesilishgaxisoblashdaruxsatetilgankuchlanishi.
Yuqoridagi formula orqaliparchin mix sterjeniningdiametritopiladivauni GOST gamuvofiqyaxlitlanadi. Qabulqilingandiametr, agardayopishtirilayotgandetallarniengkichikqalinligidankattabo’lsa, u xoldabusterjentanasiniezilishgachidamliligitekshiriladi.
Ezilishxodisasiro’ybermasligiquyidagichaxisoblanadip
эз эзd z
ST2 va ST3 materiallaruchun_эз21002400 ^кг₂bo’lsa, vamabodoxaqiqiyм
kuchlanishlarqiymatiruxsatetilgankuchlanishdankattabo’lsa, u xoldaxisoblashniqaytadanko’ribchiqiladi. Bundazningqiymatinio’zgartirishgato’g’rikeladi.