Maвзу: Билиш назарияси

MAВЗУ:

• Билиш назарияси

• www.arxiv.uz

РЕЖA:

• 1. Билишнинг мазмуни ва мохияти. Фалсафа тарихида билишга оид қарашлар еволюсияси.
• 2. Билимнинг асосий турлари ва шакллари. Билишда субъект ва объектнинг ўзаро алоқаси. Ҳиссий, емпирик, назарий, мантиқий ва интуитив билиш даражаларининг ўзаро алоқаси ва фарқи.
• 3. Хақиқат билиш мезони. Хақиқатнинг асосий шакллари ва консепсиялари.

• www.arxiv.uz

ГНОСЕОЛОГИЯ –БУ

• Фалсафанинг билиш масалалари ва муаммолари билан шуғулланувчи махсус соҳаси — гносеология деб аталади.
• Инсон билиши ниҳоятда кўп киррали, мураккаб ва зиддиятли жараёндир. Гнесеология асосан, билишнинг фалсафий муаммоларини ҳал этиш билан шуғулланади. Ҳар бир тарихий жамиятнинг ривожланиш эҳтиёжларидан келиб чиқиб, гносеология олдига янги вазифалар қўяди.

• www.arxiv.uz

Билиш нима?

• Билиш инсоннинг табиат, жамият ва ўзи тўғрисида билимлар ҳосил қилишга қаратилган ақлий, маъна- вий фаолият туридир. Инсон ўзини қуршаб турган атроф-муҳит тўғ- рисида билим ва тасаввурга эга бўлмай туриб, фаолият- нинг бирон-бир тури билан муваффақиятли шуғуллана олмайди.

• www.arxiv.uz

Урта аср мутафаккирлари Форобий, Беруний, Ибн Сино, Улугбек, Навоий билиш тугрисида куйидаги фикрларни келтиришган:

• Инсон табиат ва жамиятни хамда узини билишга кодир, инсон билиши сезги ва идроклардан бошланиб тафаккурга томон ривожланиб боради. Инсон акли- фаол, у билишнинг асосий куролидир.

• www.arxiv.uz

XVII-XVIII аср Овропо файласуфлари ҳам инсоннинг дунёни ва ўзини билиши ҳақида қимматли фикрларни билдиришади. Инглиз файласуфи Беконнинг фикрича:

• Инсон билиши сезгилардан бошланади, билишнинг манбаи тажрибадир, сезгилар орқали олинган далилларни инсон тафаккури ёрдамида қайта ишлаб чиқади.
• Франсуз файласуфи Декарт эса инсоннинг дунёни ва ўзини билиши масаласи ҳақида тўхталиб, бирдан бир тўғри билиш – тафаккурдир дейди.

• www.arxiv.uz