Mavzu: Birinchi tartibli o’tkinchi jarayonlarni hisoblashga doir misollar yechish

Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
MAVZU: Birinchi tartibli o’tkinchi jarayonlarni hisoblashga doir misollar yechish
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Elektr zanjirlarining bir turg’un ish rejimdan boshqa turg’un ish rejimga o’tishini xarakterlovchi jarayonlar o’tkinchi jarayonlar deb ataladi.
K o m m u t a t s i y a - bu elektr iste’molchilarining manbaga ulanishi yoki manbadan uzilish hodisalaridir. Elektr zanjirlarida o’tkinchi jarayonlar juda tez tugaydi. Ularning davom etish vaqti sekundning o’ndan yoki yuzdan bir ulushini tashkil etadi.
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Kommutatsiyaning birinchi qonuni :
Kommutatsiya vaqtida induktiv g’altakdan o’tayotgan tokning (magnit oqimi) bevosita kommutatsiyadan keyingi qiymati, bevosita kommutatsiyadan oldingi qiymatini saqlaydi yoki keyinchalik ana shu qiymatdan boshlab o’zgara boshlaydi.
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Kommutatsiyaning ikkinchi qonuni :
Kommutatsiya vaqtida sig`imdagi kuchlanishning (zaryad) bevosita kommutatsiyadan keyingi qiymati, bevosita kommutatsiyadan oldingi qiymatini saqlaydi yoki aynan shu qiymatdan boshlab o’zgara boshlaydi:
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Vaqt doimiysi
Zanjirning tuzilishi va parametrlariga bog’liq
Vaqt doimiysini topish uchun avvalo xarakteristik tenglama tuziladi. Uning ildizlari hisoblab topiladi, hamda yuqoridagi formulaga qo’yiladi.
Faqat aktiv qarshilik hamda induktivlikdan iborat zanjir uchun vaqt doimiysi
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Boshlang’ich shartlar
Boshlang’ich shartlar komutatsiya qonunlari asosida tuziladi.
2-misol. Ushbu zanjir uchun boshlang’ich shartni yozing.
E=240 V, R=40 om, C= 100 mkF
AGAR ZANJIRDA L VA C ELMENTLARIDAN FAQAT BITTASI ISHTIROK ETSA BIRINCHI TARTIBLI O’TKINCHI JARAYON, AGAR IKKILASI HAM ISHTIROK ETSA IKKINCHI TARTIBLI O’TKINCHI JARAYON DEYILADI.
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Xarakteristik tenglama tuzish
1-misol
Berilgan zanjir uchun xarakteristik tenglama tuzing.
Yechish:
1-usul
Berilgan zanjirning Kirxgof qonunlari asosida differensial tenglamalar sistemasini tuzamiz:
tenglamalar sistemasida ni p va ni esa bilan almashtiramiz
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Bu tenglamalar sistemasining aniqlovchi matritsasi quyidagicha bo’lib uni 0 ga tenglab yechish natijasida xarakteristik tenglamaning ildizlarini topamiz:
Bundan quyidagi xarakteristik tenglama kelib chiqadi.
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
2-usul
Хarakteristik tenglama tuzishning ikkinchi usuli esa elektr zanjirining kommutatsiyadan keyingi holati uchun kirish qarshiligini topishdir. Bunda zanjirning istalgan qismini uzamiz hamda shu uzilgan nuqtalar uchun umumiy qarshilikni ya’ni kirish qarshiligini hisoblaymiz.
Shuni ham qayd etish zarurki, bunda tok manbai bor bo’lgan tarmoqni uzilgan, EYUK manbai bor tarmoqni esa qisqa tutashgan deb faraz qilish zarur.
j𝛚=p deb olsak
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Zanjir kirish qarshiligini nolga tenglasak harakteristik tenglama hosil bo’ladi
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
Misollar:
1.
Quyidagi zanjir uchun xarakteristik tenglama tuzing va uning ildizlarini toping
2.
Ushbu zanjir uchun vaqt doimiysini toping.
Begmatov Murodjon Turg’un o’g’li
E va M kafedrasi
3.
E=100B; R=10ом; L=0,1Гн
iL(0)-?
4.
E=100 B; R=10 ом; C=200мкФ
i(0)-?