Mavzu: Bitkoin Blokcheyn haqida tushuncha

OʻZBEKISTON RESPUBLIKASI DAVLAT SOLIQ QOʻMITASI FISKAL INSTITUTI HUZURIDAGI TOSHKENT SOLIQ TEXNIKUMI
Mustaqil ish

Mavzu:Bitkoin Blokcheyn haqida tushuncha

Topshirdi : Shahobiddinov Bahodir

Qabul qildi : Vaxabova Nargiz

Blokcheyn nima?[tahrir | manbasini tahrirlash]
Blokcheyn — bu deyarli barcha kriptovalyutalarning markazida joylashgan innovatsion maʼlumotlar bazasi texnologiyasi. Maʼlumotlar bazasining bir xil nusxalarini butun tarmoq boʻylab tarqatish orqali blokcheyn tizimni buzish yoki aldashni juda qiyinlashtiradi. Hozirgi vaqtda kriptovalyuta blokcheyn uchun eng mashhur foydalanish boʻlsa-da, texnologiya juda keng doiradagi ilovalarga xizmat koʻrsatish potentsialini taklif etadi. Blokcheyn — bu shunchaki maʼlumotlar bazasi. Bu ham unchalik murakkab emas — uni minimal kuch sarflab, elektron jadvalda yaratishingiz mumkin.
Bitcoin(BTC) - bu dunyodagi birinchi krivto valyuta bo'lib, blockchain tizimini boshlo'vchisi. Uning asoschisi Satoshi Nacomoto ismi nomalum inson. Bitcoin 2009 yil birinchi bo'lib ommaga taqdim etilgan. U payda $1 = 1,309.03 BTC. Har bir inson o'ziga bitcoin address ochishi mumkin edi. Bitcoin addressning 2 hil kaliti bor
thereum(ETH) - bu ham Bitcoin singari kriptovalyuta. Uning ustun tomonlari juda ko'p bo'lib, ulardan biri Smart Contract (Aqilli kontraktlar). Asoschisi bo'lmish Vitarik Buterin blockchain tizimiga yangi yo'llar ochdi. O'z kriptovalyutasini yaratmoqchi bo'lgan odamlarga juda oson tizim sifatida ish boshladi. Aqilli kontraktlar bilan siz, bor yo'gi 30 daqiqada o'z kriptovalyutengizni yaratasiz, bunga blockchain shart emas, hamma tranzaksiyalar ETH blockcheyinida yuz beradi va sizning kriptovalyutengiz Token sifatida ishga tushadi. Xozirgi kunda kriptovalyuta bozoridagi 95% Tokenlar ETH tizimida ishga tushgan.
Mining(mayning) bu blockning bir algoritmga asosan xesh kodini hisoblash. Misol uchun Bitcoin SHA256 algoritmini ishlatadi. Blockchainni birnchi blockini xeshlash oson chunki uning qiyingili 1 bo'ladi. Kegingi blockda esa 2 va shu tarzda oshib boravedi. Bu nonce deyiladi. Masalan nonce 5 ga teng bo'lsa xesh 5 marta xisoblanadi.
Mayningni ikki hil uslubda qilsa bo'ladi: 

• CPU
• GPU
• ASIC

ASIC - bu mayning uchun ishlab chiqarilgan no odatiy qurilma. Asosan Bitcoinni mayning qilish uchun aloxida ishlab chiqariladi. Xozirda boshqa algoritmlar uchun ham ishlab chiqarilyabdi.
Bitcoin afzallik va kamchiliklari
Bitcoin va uning tarixi haqida yuqorida tushuncha oldingiz, endi uni afzallik va kamchiliklari haqida gaplashamiz. Yana shuni aytib o’tish joizki, hozirgi vaqtda bitcoin valyutasi kursi juda baland ekani tufayli, xisob-kitoblar bitkoinning kichik bir ulushida olib boriladi, oldi berdilarda ko’pincha “satoshi” ishlatiladi, uning qiymati esa 0.00000001 Bitcoinga teng.
Buning yechimi 2009-yil Satoshi Nikamoto matematik xisob-kitoblar natijasida ishlaydigan, yangi to’lov tizimini ommaga taqdim etganda topildi. To’lovni amalga oshirishda ishlatiladigan pul birligi bitkoinlar bo’ldi. Ular maxsus hamyonlarda saqlanib, hamyonlarga pul tushirish va ishlatish mumkin.
Bir bitcoin-hamyon xisobidan pul ketgan yoki unga kelganini aniqlash uchun, mutaxassislar barchaga ochiq xolda, bir hamyondan yoki boshqa adresdan qancha bitkoinlar ketgani va kelganini ko’rsatishni taklif etishdi. Ya’ni, Siz kriptovalyuta tarmog’iga ulanganingizda, barcha bitcoinlar oldi-sotdisini ko’rishingiz mumkin bo’ladi. Shuningdek barcha hamyonlar anonimdirlar (egasi kim ekanligi aytilmaydi), shuning uchun Sizni tanishingiz qaysi hamyon uniki ekanini aytmagan bo’lsa, Siz hech qachon bu haqida bila olmaysiz.
Ma’lumotlar bazasi odatda o’z ma’lumotlarini jadvallarga tuzadi, blockchain esa, nomidan ko’rinib turibdiki, o’z ma’lumotlarini bir-biriga bog’langan bo’laklarga (bloklarga) tuzadi. Ushbu ma’lumotlar strukturasi markazlashtirilmagan holatda amalga oshirilganda ma’lumotlarning qaytarilmas vaqt jadvalini yaratadi. Blok to’ldirilganda, u toshga o’rnatiladi va bu vaqt jadvalining bir qismiga aylanadi. Zanjirdagi har bir blok zanjirga qo’shilganda aniq vaqt tamg’asi beriladi.

ETIBORINGIZ UCHUN RAXMAT