Mavzu: «Bolalar folklori, ma’naviy so’z o’yinlar, harakatli o’yinlar va tez aytishlar» Maktabgacha yoshdagi bolalar uchun harakatli o’yinlarni tashkil etishda qanday maqsad koʻzlanadi?

Tez aytish -Xalq ogʻzaki ijodi turlaridan biri boʻlmish tez aytish ayrim nutq tovushlarining koʻp qaytarilishi yoki tovushlarning soʻz va iboralar tarkibida talaffuzni qiyinlashtiradigan darajada murakkab joylashishiga asoslanadi. Ayniqsa, bu iboralar tez aytilayotgan paytda, aytuvchi bu murakkab tovushlarni talaffuz qila olmasdan adashib ketishi tinglovchilarning beozor kulgusiga sabab boʻladi. Oʻzbek tilida bu iboralarning tez aytish deb nomlanishi ham shundan kelib chiqqan.
Tez aytish — oʻzbek xalq ogʻzaki ijodining bir turi. Tez aytishda yanglishib ketish mumkin boʻlgan qofiyadosh soʻzlardan tuzilgan jumlalar qoʻllanadi. Unda muayyan tovushlar, ayniqsa, jarangli undoshlar takrorlanadi va soʻzlar ritm, urgʻular bilan tez aytiladi. Mas., Besh mis barkash, besh mis barkashning ichida besh ming mis barkash. Tez aytishda har bir tovush oʻz oʻrnida toʻgʻri, ravon talaffuz etilishi shart. Tovushlar talaffuzida yanglishgan tomon (kishi) yengilgan hisoblanadi. Oʻtmishda katta yoshdagi odamlar ham oʻtirishlarda, toʻylarda tez aytishda musobaqalashib, madaniy hordiq olganlar. Keyinchalik, asosan, bolalar repertuariga aylangan. Tez aytishlar bolalarning fikrlash qobiliyatini, soʻz boyligini oshirishga va nutqining ravon boʻlishiga xizmat qiladi.

• 
  Bir tup tut, bir tup tutning tagida bir tup turp. Bir tup tutning tomiri bir tup turpning tomirini turtib turibdi, bir tup turpning tomiri bir tup tutning tomirini turtib turibdi.
  
• 
  Norvoy novvoy non yopar, nonin novvot deb sotar
  
• 
  Oyga poyga, poyga oyga
  
• 
  Temirchi Temirni topdimi, Temir temirchini topdimi?
  

Xulosa
Bolalar muassasalarida bolalar bilan ishlashda folklor merosidan keng foydalaniladi. Tadqiqot shuni ko'rsatdiki, ishda tizim mavjud: oddiy va tushunarli (qofiyalar, pestle, lullaby) dan murakkabroq (qo'shiqlar, o'yinlar, qiziqarli) va undan keyin ijodkorlik (tanlovlarda, bayramlarda ishtirok etish). Ehtimol, hamma joyda ham ushbu ish sohasi uchun bir xil sharoitlar yaratilgan emas, lekin ijodiy odamlar bolalar bilan ishlaydi va ular bolalar bilan mashg'ulotlarda imkon qadar tez-tez folklordan foydalanishga harakat qilishadi. Ushbu tadqiqot nafaqat bizni og'zaki xalq og'zaki ijodi, bolalar folklori bilan yaqindan tanishtirdi, balki rus xalqining an'analari bizning qishlog'imizda, mintaqamizda bolalar bilan ishlashda davom etayotganini va qo'llanilishini ko'rsatdi. Bu bolalar xalq og‘zaki ijodi bolalarni estetik tarbiyalashning eng muhim quroliga aylanganligini ko‘rsatdi. Va, albatta, folklorga asoslangan bolalar ijodiyoti avlodlarni juda chambarchas bog'laydi. Bola va ona, nevaralar va buvilar o'rtasidagi muloqotni aniq qiladi. Bu erda "ajdodlar" iborasi uchun joy yo'q, lekin oilada tabiiy aloqa bor, bu erda hamma biladi: keksalik hurmatga loyiq, bolalik esa himoyaga loyiqdir. Oilada muloqot madaniyatiga bog'langan bola uni boshqa bolalar, o'qituvchilar, o'qituvchilar, qo'shnilar bilan muloqotga o'tkazadi va bu xalq donoligining maqsadi.