Mavzu: Bolalarda vaqt tasavvurlarini shakllantirish. Reja

MAVZU: Bolalarda vaqt tasavvurlarini shakllantirish.

REJA:
1. Vaqt va uning xususiyatlari.
2. Turli yoshdagi bolalarning vaqtni idrok qilishi.
3. Katta maktabgacha yoshdagi bolalarda vaqtni his qilishni rivojlantirish.

Adabiyotlar:
1. Bikbaeva N.U., Ibroximova Z.I., Qosimova X.I.. «Maktabgacha yoshdagi bolalarda matematik tasavvurlarni shakllantirish. T. «O‘qituvchi», 1995 y.
2. Metlina L.S. «Bolalar bog‘chasida matematika» — 1981 y.
3. Tolyar A.A. «Formirovanie elementarnqx matematicheskix predstavleniy u doshkolnikov — M. 1988y.
4. Rixtarman T.D. Formirovanie predstavleniy o vremeni u detey doshkolnogo vozrasta. M. 1982 y.
Baqt so‘zi rus so‘zidan kelib chiqqan, yahni vaqt — «vremya» degani aylanmoq ma’nosini bildiradi. O‘tgan, hozirgi va kelasilar o‘zaro shunday aloqa qilganki, o‘rinlarini bir-birlariga almashtira olmaydilar. Vaqtning qaytmas xususiyatlari shuki vaqtning bir tomonga yo‘nalib o‘tishi, u tabiat va jamiyatning chiqishi yo‘nalishini ifodalaydi.
Vaqtning asosiy qabul qilinishi bu sezish qobiliyatidir. Har xil kompleks analizator vaqtni sezish qobiliyatining cho‘zilishiga ta’sir qiladi, lekin asosiy xususiyati deb I.M. Sechenov eshitish va tananing sezgi qobiliyatlariga ehtibor bergan «Vaqt tovush va tananing sezish qobiliyati insonga vaqt haqida tushuncha beradi, shunda ham to‘la o‘z mazmuni bilan emas balki vaqt bir tomonlama tovushning tortilishi va tananing sezishini tortilishi. SHuning uchun I.M.Sechenov eshitish va sezish xususiyagidan bu vaqt bo‘shliьining /drob/ analizatorlari degan edi.
I.P.Pavlov ko‘rsatgan ediki vaqtning hisoblanishi nerv sistemasining har bir elementiga, uning har bir hujayrasiga xos u buni eksperemental asosda isbotladi. Har qanday analizator «vaqtni hisoblashi» mumkin. I.P.Pavlov ayttan ediki, vaqtning fiziologik qabul qilinishi bu kishining tormozlanishi va ta’sirlanishidir, bu esa vaqtni hisoblashga yo‘l beradi.
Bu fikrlar qator izlanishlar orqali ko‘rsatilgan. Ikkinchi signal sistemasida ta’sirlanish vaqtning etarli hisobga olinmasligidan kelib chiqadi, tormozlanish protsessida unga ko‘proq baholash xususiyatidandir.
SHunday qilib, aniq vaqt intervallarini vaqtinchalik baholash tasirlanish va tormozlanish dinamik protsessida aniqlanadi.
Vaqt intervalida differensirovka bu vaqtga nisbatan shartli reflekslarning xosligidir.