Mavzu bo’yicha svollar: Oksidlanish qaytarilish reaksiyasi necha turga bo’linadi?
Download 149.32 Kb.
|
Amanbayev Sardor
|
Mavzu bo’yicha svollar: 1.Oksidlanish qaytarilish reaksiyasi necha turga bo’linadi? 2. Oksidlovchilar va qaytaruvchilar deb nimaga aytiladi? 3.Elektroliz jarayonini tariflab bering. 4. Amanbayev Sardor KIMYO Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalaridagi asosiy tushuncha va qoidalar 1.Atom, molekula yoki ionning elektron berish JARAYONI OKSIDLANISH deyiladi
Oksidlanish qaytarilish reaksiyalarining mohiyati. Ko'pchilik kimyoviy reaksiyalarda reaksiyaga kirishuvchi moddalar tarkibidagi elementlarning oksidlanish darajasi (valentligi) reaksiya natijasida o'zgarmaydi. BaCl₂ + Na₂S =↓ BaS +2NaCl Boshqa turdagi reaksiyalarda elementlarning oksidlanish darajasi o'zgaradi. Zn° + S = SO₂ + Cu° Zn° - 2e = Cu° -2e= Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari Elektronlarning atomlardan atomlarga butunlay yoki qisman o'tishi bilan bog'liq kimyoviy reaksiyalar. Elektronlar chiqarilishi oksidlanish, elektronlar biriktirib olinishi qaytarilish deyiladi. O.-q.r. atamalari dastlab metall oksidlarining hosil bo'lish va parchalanish reaksiyalarida qo'llaniladi. Cu+'/202=CuO metallarning oksidlanishiga, CuO+H2=Cu+H20 metall oksidlaridan metall hosil bo'lishi (qaytarilishi)ga misol bo'ladi. Atom yoki ionlari reaksiya jarayonida elektron biriktirib oladigan moddalar oksidlovchilar,elektron beradigan moddalar esa qaytaruvchilar deb ataladi. Oksidlovchi reaksiya vaqtida oksidlanadigan moddadan elektronni tortib olib,o'zi qaytariladi,qaytaruvchi esa elektronlar yo'qotib, o'zi oksidlanadi. Har qanday oksidlanish qaytarilishsiz bo'la olmaydi, chunki kimyoviy reaksiyada atomlar oksidlanish dara-jasi (p)ning yig'indisi doimiydir. N2+S12=2NS1 reaksiyasida p (N) 0 dan + 1 gacha o'zgaradi, binobarin, vodorod (N) oksidlanadi; p(S1) 0 dan - 1 gacha o'zgaradi, binobarin, xlor S1 qaytariladi. OKSIDLANISH-QAYTARILISH REAKSIYALARINING TURLARI Oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari 4 ga bo'linadi: 1)molekulararo oksidlanish-qaytarilish reasiyalari; 2) ichki molekulayr oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari; 3) disproporsiyalanish reaksiyalari; 4) murakkab oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari. Molekulararo oksidlanish-qaytarilish reaksiyalarida oksidlovchi va qaytaruvchi turli molekulalarda bo'ladi. 0 +6 +2 +4 Cu + 2H₂S = CuS +S + 2H₂O Cu° -2 Ⓡ 2 1 -2 e Ⓡ 2 1 CuSO4+Zn=ZnSO4+Cu Zn° -2e 2 1 +2e Cuº 2 1 Qattiq moddalar orasida: 2Mg(q)+O₂(g)=2MgO(q) 2Sb(q)+3Cl₂(g)=2Sb (q) Qattiq moddalar bilan suyuqliklar orasida: 4HCI(S)+MnO₂(q)=Cl₂(g) + Mn Cl₂(s)+2H₂O(s) 16HCl(s)+2KMn (q)=5Cl₂(g)+2MnCl₂(s)+8H₂O Qattiq moddalar orasida: 2Al(q)+ Fe₂ (q)=Al2 (q)+2Fe(q) C(q)+2PbO(q) = 2Pb(q)+C (g) Aksariyat oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari eritmada ketadi: 3Na3As +K₂Cr₂ +4H₂S =3Na3AS +Cr₂(S )3+4 O+K2S 2NaCr +3H₂ +2NaOH=2Na2Cr +4H₂O Bunday reaksiyalar qatoriga oksidlanish darajasi turlicha bo'lgan lekin bir xil atomlardan iborat moddalar orasidagi reaksiyalarni ham olish mimkin: 2H2S+H₂S =3S+3H₂O 5HCI+HCI =3Cl2+3H₂O Disproporsiyalanish yoki o'z-o'zidan oksidlanish - qaytarilish reaksiyalari Molekula tarkibidagi bir xil element atomoning oksidlanish darajasi ham ortadi, ham kamayadi: Oksidlovchlar. Galogenlar va ularning birikmalari Cl₂ → HCI Br₂ → HBr J2 →HJ HCIO → HCI KCI →KCI Oltingugurtning birikmalari H₂S H₂S H₂S S H₂S S Na₂S S H₂S Na₂S S S SO₂ Azotning birikmalari HNO3 → NO2 HJ→ J₂ HNO3 → NO2 KNO2 → KN 1) Kislotali muhitda oksidlovchi tarkibidagi ortiqcha kislorod vodorod ioni bilan bog'lanib suv molekulasini hosil qiladi va qaytariladi. 0+2H+2 e ⓇH₂0 - + 2+ Mn +8H+5e® Mn + 4H₂0 2) Neytral va ishqoriy sharoitda oksidlovchi tarkibi O +H₂O +2e Ⓡ20H - Mn +2H₂O+3e=MnO₂+40H 3) kislotali va neytral sharoitda qaytaruvchi tarkibidagi yetishmayotgan kislorod suvdan olib vodorod ionini hosil qiladi. + H₂O - 2e Ⓡ O + 2H 2- 2- + S + H₂O -2e ⓇS + 2H Vodorod peroksidi kuchli oksidlovchilar bilan (KMn ,(N )2Cr2 , va bosqalar) bilan qaytaruvchi bo'lib reaksiyaga kirishadi va oksidlanadi. 1) kislotali muhitda vodorod peroksidi o'zidan ikkita elektron berib kislorod molekulasini hosil qiladi va oksidlanadi. H₂ -2e= +2H™ 2)ishqoriy sharoitda vodorod peroksidi o'ziga ikkita elektron biriktirib kislorod va suv molekulasini hosil qiladi. H₂ +20H --2e= +2H₂O+ Misol 6. H₂ +Mn +H+→ 0₂+Mn²+... H₂ -2e= +2H + 5 Mn +8H++5e=Mn²++4H₂O 2 5H₂ +2Mn +6H*=50₂+2Mn²++8H₂O 5H₂ +2KMn +3H₂S =502+2MnS +H₂S +8H2 Misol 7. H₂ +[Fe(CN) 6]³+OH¯= + +….. H₂O2+20H +2[Fe(CN)6] 1 +1e= 1.Atom,molekula yoki ionning elektron berish jarayoni oksidlanish deyiladi. Bunda oksidlanish darajasi ortadi. A10-3e > A13+ Cr2+-le-> Cr3+ H20-2e -> 2H+ 2. Elektron bergan atom molekula yoki ion qaytaruvchi deyiladi. 3.Atom, molekula yoki ionning elektron biriktirib olish jarayoni qaytarilish deyiladi. Bunda oksidlanish darajasi kamayadi. 020+ 4e->20-2 Si 0+ 4e Si- 4 Mn+2 +5e->Mn+7 4.Elektron biriktirib olgan atom molekula yoki ion qaytaruvchi deyiladi.
Download 149.32 Kb. Do'stlaringiz bilan baham: 
|