Mavzu: Bozor mexnizmining amal qilishi Mundarija: kirish I. Bob bozor iqtisodiyotining mazmuni va amal qilishi. Bozor va uning amal qilishi


bu bozorda mavjud yoki bozorga olibkelinishi mumkin bo’lgan tovarlar


Download 445.05 Kb.
Pdf ko'rish
bet15/17
Sana05.08.2023
Hajmi445.05 Kb.
#1665266
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17
Bog'liq
Bozor mexnizmining amal qilishi

bu bozorda mavjud yoki bozorga olibkelinishi mumkin bo’lgan tovarlar 
va xizmatlar yig’indisidir. Taklif ishlab chiqarish bilan aniqlansa-da, aynan 
uning o’zi emas. Tovarlar taklifi yaratilgan mahsulotlar miqdoriga teng 
bo’lmasligi mumkin, ya’ni tovarlarni taklif qilish va ne’matlar ishlab 
chiqarish hajmlari bir xil bo’lmasligi mumkin. Yaratilgan mahsulotni faqat 
bozorga chiqariladigan qismi tovar deyiladi, uning bozorga chiqarilmaydigan 
qismi taklifni yuzaga keltirmaydi. Masalan, fermer, jamoa, dehqon 
xo’jaliklari etishtirgan qishloq xo’jalik mahsulotlarining bir qismini o’zi 
iste’mol qiladi. Masalan, etishtirgan kartoshkasining bir qismini o’zi iste’mol 
qiladi, urug’likka ishlatadi va hokazo. Agar shu maqsadlarga jami 
etishtirilgan kartoshkaning 20% i sarflansa, 80%i tovar bo’lib sotiladi, ya’ni 
taklifni yuzaga keltiradi. Undan tash-qari, agar uni bir qismi chirishi 
mumkinligini hisobga olsak, yana ham kam bo’ladi.
Rivojlangan bozor iqtisodiyoti sharoitida taklif talab bilan muvofiqlashgan 
yoki talabga nisbatan ko’p bo’ladi. Bu o’z navbatida tovar ishlab 
chiqaruvchilar o’rtasida raqobat kurashini kuchaytiradi.
Taklif qilingan tovar miqdoriga juda ko’p omillar ta’sir qiladi. Taklifga eng 


30 
avvalo, narx ta’sir qiladi. Talabni o’rganganimizda boshqa omillarni 
o’zgarmaydi deb narxni o’zgarishi talabni o’zgarishiga qanday ta’sir etishini 
ko’rib chiqdik. Endi xuddi shunday tarzda taklifni ko’rib chiqaylik. Xuddi 
talab kabi taklifni ham xususiy va umumiy takliflarga ajratish mumkin. 
Dastlab, tovar narxi o’zgarganda ayrim sotuvchi qanday ish tutishini ko’rib 
chiqaylik.
Bir kg tovar narxi 100 so’m bo’lsa, taklif 10 kg, narx 120 ga ko’tarilsa 12 kg 
va hokazo tarzida taklif etiladi. Ana shu narx bilan miqdor o’rtasidagi 
bog’lanishni shartli ma’lumotlarimiz asosida grafikka o’tkazamiz. Nuqtalarni 
birlashtirsak taklif egri chizig’i hosil bo’ladi. Bu egri chiziq taklif qilingan 
tovar va xizmatlar miqdori bilan ularning narx o’rtasidagi bog’lanishini 
ko’rsatadi. Tovar uchun narx qancha yuqori bo’lsa, bozorga ishlab 
chiqaruvchilar tomonidan shu tovarni shuncha ko’p miqdorda taklif etiladi, 
negaki tovar sotuvchi olayotgan puli (tushumi) tovarning narxi oshishi bilan 
ko’payib boradi. Bu holat ularni mavjud tovar ishlab chiqarish hajmini 
o’stirishga undaydi. Demak, narxni o’sishi taklifni o’sishiga, pasayishi 
taklifni pasayishiga olib keladi. Bu matematik nuqtai nazardan to’g’ri 
proportsional bog’lanishdir. Mana shu bog’lanish, ya’ni narxni ortishi taklifni 
ham ortishiga, aksincha pasayishi taklifni ham pasayishiga olib kelishi taklif 
qonuni deb ataladi.


31 

Download 445.05 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   9   10   11   12   13   14   15   16   17




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©fayllar.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling