Mavzu. Budjet- soliq siyosati

Mavzu: Byudjet-soliq siyosati

Masalalarni yechilishi bo’yicha namunalar


1-masala
2000 yilda YaIM – 2300, xususiy investisiyalar – 200 ni tashkil etgan. 2001 yilda bu ko’rsatkichlar muvofiq tarzda 2550 va 250 tashkil etdi. Avtonom soliqlar 120, davlat xarajatlari – 100 ga teng. Iqtisodiyotda haqiqiy ishsizlik tabiiy ishsizlik darajasidan 2% yuqori, YaIMning davriy ishsizlikka ta’sirchanlik koeffisiyenti 3 ga teng. Avtonom xarajatlar, muvozanatli va potensial YaIM, inflyasion (resession) farq, shuningdek farqni bartaraf etish uchun davlat xarajatlarini qanchalik o’zgartirish kerakligini aniqlang.
Yechish:
Дастлаб автоном харажатлар мультипликаторини топамиз

m=ΔY /ΔE (ΔI) =(2550-2300) / (250-200) =5

Бундан истеъмолга чегараланган мойилликни топамиз
m=1/(1-MPC) , бундан MPC = 1-1/МРС =1-1/5 =0,8
2001-йилда автоном харажатлар қуйидаги тарзда аниқланади:
A = a + I + G - bТ = 160 + 250 + 100 – 0,8 x 120 = 414
Мувозанатли ЯИМ: Y = а+ b (Y – 120) + I + G, Y = 2454
Потенциал ЯИМ ни аниқлаш учун ЯИМнинг узилишини топиш зарур:
Y_узил. = 3 x 2% = 6%, яъни мувозанатли ЯИМ и потенциал ЯИМнинг 94%ни ташкил этади. Демак, потенциал ЯИМ Y_п = 2610 тенг.
Мувозанатли ЯИМ  Потенциал ЯИМ, яъни рецессион фарқ мавжуд:
2610 – 2454 = 156.
Фарқнинг бартараф этиш учун зарур бўлган харажатлар суммаси қуйидаги формуладан фойдаланиб топилади:
Y = G x 1 / МPС  156 = G x 5 = 31.2, яъни давлат харажатларини 31.2га кўпайтириш зарур.

2-masala
Iqtisodiyot quyidagi ma’lumotlar bilan ifodalangan:
Iste’mol funksiyasi C = 800 + 0,9 (Y – T), davlat xarajatlari G = 500, investisiyalar hajmi I = 360, soliqlar hajmi T=400. Quyidagilarni aniqlang:
a) muvozanatli YaIM;
b) soliqlar va davlat xarajatlari multiplikatorlari;
v) agar potensial YaIM 15000 teng bo’lsa, unga erishish uchun davlat xarajatlarini qay tarzda o’zgartirish zarur?
Yechish:
a) muvozanatli YaIM quyidagicha aniqlanadi:
Y = C +I + G  Y = 800 + 0,9(Y – 400) + 360 + 500  Y = 13000.
B) Davlat xarajatlari multiplikatori:
m = 1 /( 1 – MPC) = 1 / 0,1 = 10.
Soliqlar multiplikatori quyidagi formula bo’yicha topiladi:
m_t = MPC / (1-MPS) = 0,9 / 0,1 = 9.
V) gontensial va real daromadlar o’rtasidagi farq 15000 – 13000 = 2000ni tashkil etadi, ya’ni resession uzilish mavjud. Uni bartarf etish uchun hukumat o’z xarajatlarini Y miqdorga oshirishi lozim
Y = G . m  G = Y / m = 2000 / 10 = 200.