Мавзу: бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва унга қЎйиладиган талаблар

Бошқарув ҳисобини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари (Россия Федерацияси мисолида)

1993 йилда Россия Федерациясининг халқаро амалиётда қабул қилинган бухгалтерия ҳисоби тизимига ўтиш бўйича Давлат дастурининг қабул қилиниши билан бухгалтерия ҳисобини бошқариш ҳисобини Россия амалиётига жорий этиш учун зарур шарт-шароитларни яратадиган бир қатор меъёрий ҳужжатлар ишлаб чиқилди. корхоналар. ҳужжатлар ҳам умумий, ҳам бухгалтерия ҳисоби масалаларини кўриб чиқади,айниқса бошқарув ҳисоби.

Бугунги кунга келиб бухгалтерия ҳисобини меъёрий тартибга солиш тизими ташкил этилган.Меъёрий ҳужжатлар иерархияси аниқланган.
Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби" қонуни [1] ва учта даражада ифодаланади.
1. Россия Федерацияси Фуқаролик Кодекси (1 ва 2-қисмлар) [2]; Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида" Федерал қонуни [1], Россия Федерациясида бухгалтерия ҳисоби ва бухгалтерия ҳисоботини юритиш тўғрисидаги низом [ 3] ва Россия Федерацияси Ҳукуматининг меъёрий ҳужжатлари.
Ушбу даражадаги ҳужжатлар ташкилотларнинг хўжалик операцияларининг ягона ҳисобини таъминлаш, таққосланадиган ва манфаатдор фойдаланувчиларга ўз вақтида тақдим этилишини таъминлаш учун мўлжалланган. ташкилотларнинг мулкий ҳолати тўғрисидаги ишончли маълумотлар, уларнинг мажбуриятлар, даромадлар ва харажатлар.
2. Низомлар, йўриқномалар ва тавсиялар, асосан, Россия Федерацияси Молия вазирлиги Шу даражада меъёрий тартибга солиш Бухгалтерия жадвали [7]. унинг қўлланилиши.
Бироқ, иккинчи даражали ҳужжатлар орасида мулк, мажбуриятлар, капиталнинг айрим масалалари бўйича қоидалар алоҳида ўрин эгаллайди.
бухгалтерия ҳисобида акс эттириладиганларга ягона ёндашувни таъминлаш
ҳодисалар фактларини ҳисобга олган ҳолда, мулкчилик шаклидан қатъи назар, барча корхона ва ташкилотлар учун мажбурийдир.Бу миллий рус бухгалтерия стандартлари - бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги низомлар (ПБУ). стандартларни янада ривожлантириш.
Бухгалтерия ҳисобининг иккинчи даражали ҳужжатлари билан белгиланган умумеътироф этилган бухгалтерия ҳисоби қоидалари корхона томонидан ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқишда амалга оширилади.Бунда корхонанинг ҳажми, ўзига хослиги, тармоққа мансублиги ҳисобга олинади.Ва бу тартибга солишнинг учинчи даражаси. тизими
бухгалтерия ҳисоби.
3. Ташкилотларнинг тузилиш даврида улар томонидан ишлаб чиқилган ҳужжатлари ҳисоб сиёсати.
Қабул қилинган ҳисоб сиёсати бўйича ташкилот раҳбарининг буйруғи ёки буйруғи билан тасдиқланиши керак бўлган ҳужжатлар рўйхати Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида" ги қонунида мавжуд:
•синтетик ўз ичига олган ҳисобларнинг ишчи жадвали ва бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботининг ўз вақтида ва тўлиқлиги талабларига мувофиқ бухгалтерия ҳисоби учун зарур бўлган аналитик ҳисоблар;
• бирламчи бухгалтерия ҳужжатларининг стандарт шакллари тақдим этилмаган хўжалик операцияларини қайта ишлаш учун фойдаланиладиган бирламчи ҳужжатлар шакллари, шунингдек ички бухгалтерия ҳисоботи учун ҳужжатлар шакллари;
• инвентаризация ўтказиш тартиби ва мулк ва мажбуриятларнинг турларини баҳолаш усуллари;
•ҳужжат айланиш қоидалари ва бухгалтерия ҳисоби ахборотини қайта ишлаш технологияси;
• хўжалик операцияларини назорат қилиш тартиби, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш учун зарур бўлган бошқа қарорлар.Норматив-ҳуқуқий базани таҳлил қилишни Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида" ги қонунидан бошлаш тавсия этилади.1-боб, 1-модда, 3-бандда бухгалтерия ҳисобининг асосий вазифалари қуйидагилардан иборат:
• ташкилот фаолияти ва унинг мулки тўғрисида бухгалтерия ҳисоботларининг ички фойдаланувчилари - менежерлар, таъсисчилар, иштирокчилар, ташкилот мулки эгалари ва ташқи инвесторлар учун зарур бўлган тўлиқ ва ишончли маълумотларни шакллантириш; молиявий ҳисоботларнинг бошқа фойдаланувчиларига кредиторлар;
• ташкилот фаолияти давомида Россия Федерацияси қонунчилигига риоя этилишини назорат қилиш учун бухгалтерия ҳисоботларининг ички ва ташқи фойдаланувчилари учун зарур бўлган маълумотларни тақдим этиш.
операциялар ва уларнинг мақсадга мувофиқлиги, мулкнинг мавжудлиги ва ҳаракати ва мажбурият-38 моддий, меҳнат ва молиявий ресурслардан фойдаланган ҳолда корхоналар тасдиқланган нормалар, стандартлар ва сметаларга мувофиқ;
• ташкилотнинг хўжалик фаолиятининг салбий оқибатларини олдини олиш ва унинг молиявий барқарорлигини таъминлаш учун ички иқтисодий захираларни аниқлаш.
Бинобарин, бухгалтерия ҳисобининг вазифалари ички ахборот эҳтиёжларини таъминлаш учун ҳисоб фойдаланувчилар.
Кейинчалик (6-модда, 3-банд) корхоналарга кенг ваколатлар берилади
бухгалтерия ташкилотида, яъни корхона мустақил равишда:
•синтетик ва ни ўз ичига олган ҳисобларнинг ишчи режаси
бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботининг замонавийлиги ва тўлиқлиги талабларига мувофиқ бухгалтерия ҳисобини юритиш учун зарур бўлган аналитик ҳисоблар;
• бирламчи бухгалтерия ҳужжатларининг стандарт шакллари тақдим этилмаган хўжалик операцияларини қайта ишлаш учун фойдаланиладиган бирламчи ҳужжатлар шакллари, шунингдек ички бухгалтерия ҳисоботи учун ҳужжатлар шакллари;
• хўжалик операцияларини назорат қилиш тартиби, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш учун зарур бўлган бошқа қарорлар.
Худди шу модда (4-банд) корхонанинг ҳисоб сиёсатини мустақил ишлаб чиқишни назарда тутади: "Ташкилот томонидан қабул қилинган ҳисоб сиёсати йилдан-йилга изчил қўлланилади".
Бухгалтерия сиёсатини ишлаб чиқиш тартиби тўғрисида, 5-модданинг 3-банди: "Ташкилотлар Россия Федерациясининг бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатларига, бухгалтерия ҳисобини тартибга солувчи органларнинг норматив ҳужжатларига асосланиб, ўз ҳисоб сиёсатини мустақил равишда шакллантирадилар унинг тузилиши, соҳаси ва фаолиятнинг бошқа хусусиятларидан.
Бинобарин, Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби" қонуни ва тўғрисидаги Низом Россия Федерациясида бухгалтерия ҳисоби ва молиявий ҳисобот [3] корхонанинг илгари берилган ҳуқуқларини мустақил равишда тасдиқлайди ишчи ҳисоб режасини ва ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқиш.
Шуни таъкидлаш керакки, Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида" ги қонуни эди махфийликни эълон қилган биринчи расмий ҳужжат
бухгалтерия маълумотлари: "бухгалтерия регистрларининг мазмуни ички бухгалтерия ҳисоби эса тижорат сири ҳисобланади” (10-модда, 4-бет) Бу ерда гап бошқарув ҳисоби ма’лумотлари ва аналитик харажатлар ҳисобининг ре-гистраси ҳақида кетмоқда.
Ҳисоблар режасида [7] молиявий ва бошқарув ҳисобини ажратиш, бухгалтерия ҳисоби вариантини амалга ошириш чоралари кўрилди иккита ҳисоб тизими.Жумладан, 30-39 счётлар бўш қолдирилади ва элементлар бўйича харажатлар ҳисобини ташкил қилиш учун мўлжалланган. молиявий ва ишлаб чиқариш ҳисобини акс эттирувчи ҳисоблар (екранли ҳисоблар) ёрдамида ташкил этиш тавсия этилади. Аслида, корхонага бошқарув ҳисобини автоном режимда, яъни молиявий бухгалтерия ҳисоботларидан ажратилган ҳисоблар тизимида ташкил этиш имконияти берилади (батафсилроқ 6-бобга қаранг).
Ҳозиргача қабул қилинган ПБУларнинг ҳаммаси ҳам тегишли эмас бошқарув ҳисоби.ПБУ 7/98 ва ПБУ 8/98 қоидаларини қўллаш ташқи молиявий ҳисоботнинг ишончлилигини таъминлайди, бу эмас
Бошқарув ҳисоби вазифаси Сиз буни бошқа ПБУлар билан бажара олмайсиз.
Шундай қилиб, корхонанинг ҳисоб сиёсати корхонада ишлаб чиқариш ҳисобининг ўзига хос асоси бўлиб, ишлаб чиқариш ҳисоби эса бошқарув ҳисобининг энг муҳим элементидир.
ПБУ 5/01 га мувофиқ ташкилотларга имконият берилади ишлаб чиқариш жараёнида қўлланиладиган материалларни баҳолашнинг битта усулини танлаш - ЛИФО, ФИФО, ўртача.Бухгалтерия сиёсати сотиб олинган материалларни баҳолаш усулларини - ҳақиқий таннарх бўйича ёки китоб нархларида тавсифлайди;
Ҳақиқий тўлиқ ёки қисман ишлаб чиқариш таннархи ёки стандарт харажатлар (40-“Маҳсулот (ишлар, хизматлар)" ҳисобварағидан фойдаланган ҳолда). тайёр маҳсулотларни баҳолаш Ғарб бошқарув ҳисобида жуда машҳур бўлган "стандарт-кост" тизимининг элементларидан биридир.
Бухгалтерия сиёсати рўйхатларни ва захираларни яратиш тартибини белгилайди
Келгуси харажатлар ва тўловлар, асосий воситаларни та’мирлашни ҳисобга олиш ва молиялаштириш.. Шубҳасиз, бу масалаларнинг барчаси бошқарув ҳисобининг ваколати ҳисобланади, чунки улар бевосита ишлаб чиқариш ҳисоби ва ишлаб чиқариш ҳисоби билан боғлиқ. маҳсулот таннархини ҳисоблаш.
1995 йилдан бери , Россия Федерацияси Молия вазирлигининг 1996 йил 27 мартдаги 31-сон буйруғига мувофиқ. [8] барча корхоналар ишлаб чиқаришни ҳисоблаш имкониятига эга бўлдилар корхонанинг бухгалтерия сиёсатида кўрсатилиши керак бўлган харажатлар нархи. 1995 йилда маҳаллий бухгалтерия тили бошқарув ҳисобининг янги атамаси - "такрорий харажатлар" билан тўлдирилди ва русча бухгалтерия ҳисоби халқаро бухгалтерия стандартларига яна бир қадам ташлади.
ПБУ 12/2000 "Сегментлар бўйича маълумотлар" [6] тўғридан-тўғри Бухгалтерия ҳисобини бошқаришнинг якуний мақсади бўлган сегментал ҳисоботни тузиш масалалари билан боғлиқ (батафсил). 7-бобга қаранг).
Ва ниҳоят, ташкилотнинг бухгалтерия сиёсати маҳсулотнинг алоҳида турлари (ташувчилар) ўртасида билвосита харажатларни тақсимлаш усулини тавсифлайди. харажатлар).билвосита харажатларни тақсимлаш усулини танлаш қуйидагилардан биридир ҳисоблаш тамойиллари - бухгалтерия ҳисобининг бошқарув ҳисобининг асоси.
Шундай қилиб, бугунги кунда Россия қонунчилигида йўқ бошқарув ҳисобини ривожлантириш учун ҳар қандай тўсиқлар.
Илгари тўпланган тажриба ва анъаналарни ҳисобга олган ҳолда корхоналарда уни шакллантириш ва ривожлантиришнинг объектив олд шартлари пишиб этилди.