Мавзу: бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш ва унга қЎйиладиган талаблар

МАВЗУ: БУХГАЛТЕРИЯ ҲИСОБИНИ ТАШКИЛ ЭТИШ ВА УНГА ҚЎЙИЛАДИГАН ТАЛАБЛАР.
РЕЖА

1. 
   Бухгалтерия ҳисобини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари.
   
2. 
   Бухгалтерия ҳисобини ташкил этишнинг ҳуқуқий асослари (РОССИЯ ФЕДЕРАЦИЯСИ).
   

Ўзбекистон Республикасининг мустақиллик йилларида халқаро амалиётда қабул қилинган бухгалтерия ҳисоби тизими корхоналар амалиётига бухгалтерия ҳисобини бошқариш ҳисобини жорий этиш учун зарур шарт-шароитларни яратувчи қатор ме’ёрий ҳужжатлар билан ишлаб чиқилди.
Ушбу ҳужжатларда ҳам умумий бухгалтерия ҳисоби, ҳам, хусусан, бошқарув ҳисоби масалалари кўриб чиқилади. Бугунги кунга қадар тартибга солувчи бухгалтерия ҳисоби тизими яратилган.
1. Норматив-ҳуқуқий ҳужжатларнинг иерархияси “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги Ўзбекистон Республикаси Қонуни билан белгиланади ва уч даражада ифодаланади.Ўзбекистон Республикаси Фуқаролик кодекси (1 ва 2-қисмлар) ва Ҳукуматнинг норматив-ҳуқуқий ҳужжатлари. Ўзбекистон Республикаси.
Ушбу даражадаги ҳужжатлар ташкилотларнинг хўжалик операцияларининг ягона ҳисобини таъминлаш, ташкилотларнинг мулкий ҳолати, уларнинг мажбуриятлари, даромадлари ва харажатлари тўғрисида таққосланадиган ва ишончли маълумотларни ўз вақтида тўплаш ва манфаатдор фойдаланувчиларга тақдим этиш учун мўлжалланган.
2. Меъёрий ҳужжатлар, кўрсатмалар ва тавсиялар, асосан, Ўзбекистон Республикаси Молия вазирлигидан. Норматив тартибга солишнинг бир хил даражасида фойдаланиш бўйича кўрсатмаларга эга Ҳисоблар режаси мавжуд. Шу билан бирга, иккинчи даражали ҳужжатлар орасида мулк, мажбуриятлар, капиталнинг айрим масалалари бўйича қоидалар алоҳида ўрин эгаллайди, улар бухгалтерия ҳисобида акс эттирилиши керак бўлган факт ва ҳодисаларга ягона ёндашувни белгилайди, бу барча корхона ва ташкилотлар учун мажбурийдир. , мулкчиликдан қатъи назар. Бу миллий бухгалтерия стандартлари. Бугунги кунга қадар 24 та НАС тасдиқланган ва амалда. Стандартларни янада ривожлантириш кутилмоқда.
Иккинчи даражали ҳужжатлар билан белгиланган умумий қабул қилинган бухгалтерия қоидалари корхона томонидан ўз ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқишда амалга оширилади. Бу корхонанинг ҳажми, ўзига хослиги, тармоққа тегишлилигини ҳисобга олади. Ва бу бухгалтерия ҳисобини тартибга солиш тизимининг учинчи даражасидир.
3. Ташкилотларнинг тузилиш даврида улар томонидан ишлаб чиқилган ҳужжатлари
ҳисоб сиёсати. Қабул қилинган ҳисоб сиёсати бўйича ташкилот раҳбарининг буйруғи ёки буйруғи билан тасдиқланиши керак бўлган ҳужжатлар рўйхати Россия Федерациясининг "Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида" ги қонунида мавжуд. Буларга қуйидагилар киради:
• синтетик ўз ичига олган ҳисобларнинг ишчи схемаси ва бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботининг ўз вақтида ва тўлиқлиги талабларига мувофиқ бухгалтерия ҳисобини юритиш учун зарур бўлган аналитик ҳисоблар;
• бирламчи бухгалтерия ҳужжатларининг стандарт шакллари тақдим этилмаган хўжалик операцияларини қайта ишлаш учун фойдаланиладиган бирламчи ҳужжатлар шакллари, шунингдек ички молиявий ҳисоботлар учун ҳужжатлар шакллари;
• инвентаризация ўтказиш тартиби ва мулк ва мажбуриятлар турларини баҳолаш усуллари;
• ҳужжат айланиши қоидалари ва бухгалтерия ҳисоби ахборотини қайта ишлаш технологияси;
• хўжалик операцияларини назорат қилиш тартиби, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш учун зарур бўлган бошқа қарорлар.
Бинобарин, бухгалтерия ҳисобининг вазифалари ички ахборот эҳтиёжларига хизмат кўрсатишни ҳисобга олиш фойдаланувчилар. Бундан ташқари, корхоналарга кенг ваколатлар берилади бухгалтерия ҳисобини ташкил этишда, яъни. Компания мустақил равишда қуйидагиларни тасдиқлайди:
• синтетик ва ўз ичига олган ҳисобларнинг ишчи режаси бухгалтерия ҳисоби ва ҳисоботининг замонавийлиги ва тўлиқлиги талабларига мувофиқ бухгалтерия ҳисобини юритиш учун зарур бўлган аналитик ҳисоблар;
• бирламчи бухгалтерия ҳужжатларининг стандарт шакллари тақдим этилмаган хўжалик операцияларини қайта ишлаш учун фойдаланиладиган бирламчи ҳужжатлар шакллари, шунингдек ички молиявий ҳисоботлар учун ҳужжатлар шакллари;
• хўжалик операцияларини назорат қилиш тартиби, шунингдек бухгалтерия ҳисобини ташкил этиш учун зарур бўлган бошқа қарорлар. Худди шу моддада корхонанинг ҳисоб сиёсатини мустақил ишлаб чиқиш назарда тутилган: "Ташкилот томонидан қабул қилинган ҳисоб сиёсати йилдан-йилга изчил қўлланилади".
Ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқиш тартиби 1-сонли НАСда муҳокама қилинади. Ташкилотлар Ўзбекистон Республикасининг бухгалтерия ҳисоби тўғрисидаги қонун ҳужжатларига, бухгалтерия ҳисобини тартибга солувчи органларнинг ме’ёрий ҳужжатларига амал қилган ҳолда, ўз тузилмаси, тармоқ ва фаолиятининг бошқа хусусиятларидан келиб чиққан ҳолда ўз ҳисоб сиёсатини мустақил равишда шакллантиради.
Бинобарин, Ўзбекистон Республикасининг “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги қонуни ва 1-сонли БҲМС корхонанинг илгари берилган ҳуқуқларини мустақил равишда тасдиқлайди. ишчи ҳисоб режасини ва ҳисоб сиёсатини ишлаб чиқиш.
Та’кидлаш жоизки, Ўзбекистон Республикасининг “Бухгалтерия ҳисоби тўғрисида”ги қонуни эди махфийликни эълон қилувчи биринчи расмий ҳужжат бухгалтерия маълумотлари: "бухгалтерия регистрларининг мазмуни
ички молиявий ҳисоботлар эса тижорат сири ҳисобланади”.
Бу ерда гап бошқарув ҳисоби ма’лумотлари ва аналитик харажатлар ҳисоби регистрлари ҳақида кетмоқда. Ҳисоблар режасида молиявий ва бошқарув ҳисобини ажратиш, иккита ҳисоб тизими билан бухгалтерия вариантини амалга ошириш чоралари кўрилди. Хусусан, 30-счётлар бепул қолдирилади ва элементлар бўйича харажатлар ҳисобини ташкил қилиш учун мўлжалланган. Молиявий ва ишлаб чиқариш ҳисоби ўртасидаги боғлиқликни акс эттирувчи ҳисоблар (екранли ҳисоблар) ёрдамида ташкил қилиш тавсия этилади.
Аслини олганда, корхонага автономия режимида бошқарув ҳисобини ташкил қилиш имконияти берилади, яъни. молиявий бухгалтерия ҳисобларидан ажратилган ҳисоблар тизимида. Бугунги кунга қадар қабул қилинган НАСнинг ҳаммаси ҳам тегишли эмас бошқарув ҳисоби. 1-сонли НАС қоидаларини қўллаш ташқи молиявий ҳисоботларнинг ишончлилигини таъминлайди, бу бошқарув ҳисобининг вазифаси эмас. Бошқа НСБУлар ҳақида ҳам шундай дея олмайсиз.
Шундай қилиб, корхонанинг ҳисоб сиёсати корхонада ишлаб чиқаришни ҳисобга олишнинг ўзига хос асоси бўлиб, ишлаб чиқариш ҳисоби эса
бошқарув ҳисобининг муҳим элементи. Ташкилотнинг ҳисоб сиёсатини шакллантириш қоидалари 1-сонли НАС томонидан белгиланади. НАСга мувофиқ ташкилотларга имконият берилади ишлаб чиқариш жараёнида қўлланиладиган материалларни баҳолаш усулларидан бирини танлаш - ЛИФО, ФИФО, ўртача.
Ҳисоб сиёсати сотиб олинган материалларни баҳолаш усулларини тавсифлайди - ҳақиқий таннархда ёки чегирмали нархларда; тайёр маҳсулотни баҳолаш усуллари - ҳақиқий тўлиқ ёки тўлиқ бўлмаган ишлаб чиқариш таннархида ёки стандарт харажатлар бўйича (20 "Асосий ишлаб чиқариш" счётидан фойдаланган ҳолда). Тайёр маҳсулотни баҳолаш учун режалаштирилган ёки стандарт таннархдан фойдаланиш Ғарб бошқарув ҳисобида жуда машҳур бўлган "харажат стандарти" тизимининг элементларидан биридир.
Бухгалтерия сиёсати захираларни яратиш рўйхати ва тартибини белгилайди келгуси харажатлар ва тўловлар, асосий воситаларни таъмирлашни ҳисобга олиш ва молиялаштириш. Шубҳасиз, бу масалаларнинг барчаси бошқарув ҳисобининг ваколати ҳисобланади, чунки улар бевосита ишлаб чиқариш ҳисоби ва маҳсулот таннархини ҳисобга олиш билан боғлиқ. 1999-йилдан бошлаб Ўзбекистон Республикаси Вазирлар Маҳкамасининг 1999-йил 5-февралдаги 1-сонли қарорига асосан.
Маҳсулотларни (ишларни, хизматларни) ишлаб чиқариш ва сотиш харажатлари таркиби ва молиявий натижаларни шакллантириш тартиби тўғрисидаги низомни тасдиқлаш тўғрисидаги 54-сонли барча корхоналар ишлаб чиқариш таннархини ҳисоблаш имкониятига эга бўлиши керак. корхонанинг ҳисоб сиёсатида назарда тутилган. 1995 йилдан бошлаб маҳаллий бухгалтерия тили бошқарув ҳисобининг янги атамаси - "даврий харажатлар" билан тўлдирилди ва бухгалтерия ҳисоби халқаро бухгалтерия стандартлари томон яна бир қадам ташлади.
Ниҳоят, ташкилотнинг ҳисоб сиёсати маҳсулотнинг алоҳида турлари (харажат ташувчилар) ўртасида билвосита харажатларни тақсимлаш усулини тавсифлайди. Билвосита харажатларни тақсимлаш усулини танлаш ҳисоб-китоб тамойилларидан бири, бухгалтерия ҳисобининг бошқарув ҳисобининг асосидир. Шундай қилиб, бугунги кунда ички қонунчиликда бухгалтерия ҳисобини бошқариш ҳисобини ривожлантириш учун ҳеч қандай тўсиқ йўқ. Илгари тўпланган тажриба ва анъаналарни ҳисобга олган ҳолда корхоналарда уни шакллантириш ва ривожлантириш учун объектив шартлар шаклланди.