Mavzu: Chiziqli, tarmoqlanuvchi va takrorlanuvchi dasturlar

End . 
Dasturning asosiy vazifasi – bu EHMga ma’lumotlarni (berilganlarni) qayta ishlash bo`yicha 
buyruqlar berishdir. 
Tarkibiy operator. Begin va End xizmatchi so`zlari orasiga olingan operatorlar ketma – ketligidan 
iborat. Tarkibiy operator ma’lum bir operatorlar ketma – ketligini operatorlar qavslari begin 
(boshi) va end (oxiri) xizmatchi so`zlari orasiga olib birlashtiriladi: 
::=begin; {} end 
 
Yuqoridan ko`rinadiki, yagona (tarkibiy) operatorga keltirilayotgan operatorlar soni bir 
dona bo`lishi ham mumkin. Agar ularning soni ikki yoki undan ortiq bo`lsa, ular nuqtali vergul 
bilan ajratiladi. 
 
Dastur 
sarlavhasi 

---

O’zlashtirish operatori. Hisoblangan qiymatni hisoblash jarayonining keyingi bosqichida 
foydalanish uchun eslab qolish zarur, bunday eslab qolish hisoblangan qiymatni ma’lum 
o`zgaruvchiga o`zlashtirish yo`li bilan amalga oshiriladi. Bunday amalni bajarish, asosiy 
operatorlardan biri hisoblanuvchi qiymat berish, ya’ni o`zlashtirish operatori bilan bajariladi. 
O’zlashtirish operatori sintaksis jihatdan quyidagicha aniqlanadi: A:=B. O’zlashtirish
operatorning bajarilishida “:=” belgisining o`ng tomonidagi ifodaning qiymati hisoblanib, 
belgining chap tomonidagi o`zgaruvchi tomonidan ta’milnalanadi. 
Misol. R radiusli sharning hajmini hisoblash dasturini tuzing. 
Yechish. Avvalo bu formulani yozib olamiz. 
2
3
4
R
V

=
.
Dasturi quyidagi ko`rinishda bo`ladi: 
Program ShH ; 
Const Pi=3.14; 
Var R, V: real; 
Begin Writeln(`R radius qiymatini kiriting:` ); 
Read(R); V:=4*Pi*Exp(3*ln(R))/3; 
Writeln; Writeln(‘natija:’); Writeln(‘Shar hajmi=’, V:8:3); 
End.