Mavzu: davlatga qarashli bo’lmagan maktabgacha ta’lim tashkilotlarini tashkil etish va boshqarish tamoyillari reja

4.MAKTABGACHA TA'LIM TASHKILOTLARI FAOLIYATINI YANGILASHNING ASOSIY TAMOYILLARI.

Maktabgacha tarbiya tashkiloti faoliyatini yangilashga asoslangan asosiy printsiplari qiyidagilar:

1. Demokratlashtirish... Ushbu tamoyil boshqaruv jarayonining barcha ishtirokchilari o'rtasida huquqlar, vakolatlar va majburiyatlarni taqsimlashni, uni markazsizlashtirishni nazarda tutadi.
2. Gumanizatsiya... Bu ta'lim darajasi, sifati, yo'nalishini tanlash, uni olish usuli, mohiyati va shakli, madaniy-ma'rifiy ehtiyojlarni har bir inson uchun bir xil darajada individual qadriyat yo'nalishlariga muvofiq ravishda qondirishni ta'minlaydi. Ta'lim jarayonini bolaning shaxsiga yo'naltirish.
3. Ta'lim dasturlarini gumanitarlashtirish, o'sha. dasturlarning bunday nisbati va kombinatsiyasi, o'qitishning umuminsoniy qadriyatlari ustuvorligini, o'qitishning yaxlitligi, izchilligi, izchilligi va ilg'orligini ta'minlaydigan bunday didaktik yondashuvlardan, o'qitish usullari va texnologiyalaridan foydalanish.
4. Differentsiatsiya, harakatchanlik va rivojlanish... Ushbu tamoyillar har xil turdagi ta'lim muassasalarining ta'lim dasturlarining ko'p darajali, ko'p funktsionalligini anglatadi. Ular bolalar, o'spirinlar, yoshlarni o'sib ulg'ayguncha, ijtimoiy shakllanish va o'z taqdirini belgilash, gorizontal ravishda harakat qilish imkoniyatini (sinf, profil o'zgarishi, ta'lim yo'nalishi), shuningdek vertikal (ta'lim muassasasining darajasi, turi, turi o'zgarishi) ni ta'minlaydi.
5. Ta'limning ochiqligi,o'sha. har xil bosqichlarda (asosiy va qo'shimcha) har xil shakllarda uzluksiz ta'lim olish va umumiy ta'lim uchun imkoniyatlarni taqdim etish.
6. Ta'lim tizimining murakkabligi,o'sha. davlat maktabgacha tarbiya muassasasining sifatli o'sishi va rivojlanishi, shuningdek, yangi turdagi elita ta'lim muassasalarining ochilishi.
7. Standartlashtirish... Ushbu tamoyil ta'lim sifatiga oid federal standartlarga muvofiqlikni, mintaqaning milliy va boshqa xususiyatlarini hisobga olgan holda mintaqaviy standartlarni joriy etishni nazarda tutadi.
Ushbu printsiplarning barchasi rivojlanayotgan va rivojlanayotgan maktabgacha ta'lim muassasasida harakat qilish uchun qo'llanma bo'ladi. Shu bilan birga, zamonaviy bolalar bog'chasining (har qanday turdagi yoki turdagi) asosiy vazifasi - bu shaxsning maqsadga muvofiq ijtimoiylashuvi: uni tabiiy va insoniy aloqalar va munosabatlar dunyosiga kiritish, hayotning barcha sohalarida eng yaxshi modellar, xulq-atvor usullari va me'yorlarini o'tkazish orqali insonning moddiy va ma'naviy madaniyatiga singish.
Ta'lim sifatini oshirish, har tomonlama rivojlangan shaxsni shakllantirishga e'tibor berish pedagogikaning eng muhim vazifalaridir. Shu munosabat bilan mashg'ulotlarning ta'lim, rivojlantirish va tarbiyalash funksiyalarining o'zaro bog'liqligini ta'minlaydigan yangi usullarni tanlash va izlash alohida ahamiyatga ega. O'qitish usullarining quyidagi tasnifi mavjud:
1. An'anaviy (manba) usullar tizimi. Tarbiyachi va tarbiyalanuvchi faoliyatining turlari, usullari, texnikasi tarbiyaviy harakatlar deb hisoblanadi: hikoya, suhbat, vizualizatsiya, kitob o'qish, amaliy faoliyat va boshqalar. Ushbu usullarning to'plami ta'lim jarayonida qo'llaniladigan bilim manbalariga muvofiq og'zaki, vizual va amaliy bo'linadi. An'anaviy manba usullari samarasiz bo'lib chiqdi, chunki ular tashkilotning faol shakllarini nazarda tutmagan. 
2. Didaktik metodlar tizimlari. Ushbu tizim tushuntirish va tushuntirish (axborot va reproduktiv), reproduktiv ta'lim, muammolarni bayon qilish, qisman qidirish (evristik) va tadqiqot usulio'rganish.
Ushbu usullarda ta'lim faoliyati an'anaviy usullar tizimiga qaraganda ancha faol shakllarda amalga oshiriladi, motivatsiya shunga yarasha yaxshilanadi, ammo ta'lim jarayonida turli xil texnikani maqbul birlashtirish masalasi hal qilinmagan.
3. Optimallashtirish metodlarini o'qitish tizimi. Uslublar o'quv-bilish faoliyati turlarini rag'batlantirish, o'quv va bilim faoliyatini nazorat qilish va o'zini o'zi boshqarish turlariga qarab guruhlanadi. Bunga an'anaviy usullar va didaktik va muammoli usullarning bir qismi, shuningdek o'qitish va o'qitishning turli usullari kiradi. Ushbu tizim ko'plab ko'rsatkichlarni hisobga olgan holda turli xil texnikalardan maqbul foydalanish masalasini hal qiladi.
4. Muammoli rivojlantiruvchi ta'lim metodlari tizimi. Ushbu tizim o'quv jarayonini boshqarish nazariyasi asosida qurilgan bo'lib, faoliyat tamoyillari, maqsadni belgilash va muammoliligi hisobga olingan holda ishlab chiqilgan.
Muammoli o'qitish usuli ta'lim faoliyatini tashkil etish, motivatsiya, nazorat qilish, rivojlantirish va tarbiyalash masalalarini muvaffaqiyatli hal etadi. Ushbu usul o'qituvchidan bugungi kunda o'quv jarayonini rasmiylashtirishga va shuning uchun avtomatlashtirishga imkon bermaydigan bunday ijodkorlik darajasini talab qiladi.
5. Dasturlashtirilgan ta'lim. Ta'limning dasturlashtirilgan tizimlari chiziqli yoki kengaytirilgan tizimda ta'lim harakatlari dasturini yaratish orqali ta'lim jarayonini juda aniq rasmiylashtirishni taklif etadi. Dasturlashtirilgan ta'lim o'quv qo'llanmalari yordamida ham, texnik vositalar yordamida ham amalga oshirilishi mumkin. Ilgari sanab o'tilganlarning barchasi dasturlashtirilgan kursni avtomatlashtirish eng oson.
6. Ishbilarmonlik o'yinlari. Ta'lim o'yinlari ta'lim maqsadlariga erishish jarayonida odamlarning o'zaro munosabatlar modeli sifatida aniqlanadi, ya'ni bu eng yaxshi yechimni ishlab chiqish uchun muayyan nazorat muammosi (xususan, bilim faoliyati) uchun o'yin motivatsiyasi. Ishbilarmon o'yinlar boshqaruv, tadqiqot va ta'limga bo'linadi. O'yinlar muayyan ish uchun maxsus ishlab chiqilgan stsenariy asosida quriladi. Kollektiv ijodkorlikni tashkil qilish uchun bunday o'yinning etakchisi yuqori malakaga ega bo'lishi kerak.
Ishbilarmonlik o'yinlarini tashkil qilishda avtomatlashtirish, qoida tariqasida, nafaqat oldindan tayyorlangan axborotlashtirish bloklarini tanlash, balki olingan yangi ma'lumotlarga muvofiq yangi bloklarni shakllantirishdan foydalanadigan maxsus interaktiv o'quv dasturini tuzish bilan ta'minlanadi.
7. O'qitishning intensiv usullari. Intensiv o'qitish usullari ishbilarmonlik o'yinlarini yanada rivojlantirish va amaliy qo'llanilishini anglatadi.
Ushbu usullarda o'quv faoliyati guruhiy, jamoaviy o'zaro munosabatlar va o'yinlar shaklida amalga oshiriladi. Bunday texnikalar katta hajmdagi o'quv ma'lumotlarini taqdim etish, aqliy faoliyatning ongli va ongsiz shakllaridan foydalanish (ikki planlik), tinglovchilarning o'yin vaziyatlarida doimiy o'zaro aloqasi va boshqalar sifatida keng qo'llaniladi.
Intensiv o'rganish tamoyillariga asoslangan usullar katta imkoniyatlarga ega. Ularda texnik vositalar (kodoskoplar, magnitafonlar, video magnitafonlar va boshqalar) qismlarga bo'linib qo'llaniladi. Ulardan muntazam foydalanish maxsus yo'nalishning predmeti - o'qitishni taklifotsibernetik usuli.
a) bilim, qobiliyat, ko'nikma hajmining oshishi;
b) bilimlarni mustahkamlash va mustahkamlash, o'qitish va ta'limning yangi darajasini yaratish;
v) kognitiv o'quv ehtiyojlarining yangi yuqori darajasi;
d) kognitiv mustaqillik va ijodiy qobiliyatlarni shakllantirishning yangi darajasi.


XULOSA

Davlatga qarashli bo’lmagan maktabgacha ta’lim tashkilotlarini tashkil etish va boshqarish tamoyillarini takomillashtirishning asosiy negizini quyidagi sifat ko‘rsatkichlari tashkil etadi: psixologik-pedagogik bilimlari, matematik-metodik tayyorgarligi, maktabgacha ta’limning me’yoriy xujatlarini mukammal bilishi, innovatsion ta’lim texnologiyalari, shuningdek, elektron ta’lim resurslaridan to‘liq foydalana olishi kabi sifatlar asosida metodik tayyorgarlikda namoyon bo‘ladi.

Davlatga qarashli bo’lmagan maktabgacha ta’lim tashkilotlarini tashkil etishda
metodik tayyorgarlikni takomillashtirish yaxlit pedagogik jarayon asosini tashkil etib, mazkur jarayonda talaba qiziqishlari, moyilliklari, layoqatini ta’lim muassasalari ehtiyojlari bilan uyg‘unlashtirish talab etiladi hamda metodik tayyorgarlikni takomillashtirishda fanlar integratsiyasining pedagogik mehanizmi hisoblanadi.
Innovatsion ta’lim texnologiyalari asosida har bir talabaning fundamental bilimlarining egallanishiga, aqliy mehnatga, ijodiy va mustaqil fikr yuritishga o‘rgatish, tahlil qilish va xulosa chiqarish, har bir talaba metodik tayyorgarlikni takomillashtirish bo‘yicha o‘z kuchi va qobiliyatiga bo‘lgan ishonchni mustahkamlash, tahsil olishda ma’suliyat va qat’iyatlik xissini rivojlantirish ko‘zda tutildi.
Davlatga qarashli bo’lmagan maktabgacha ta’lim tashkilotlarini tashkil etishda bo‘lajak tarbiyachilarda metodik tayyorgarlikni takomillashtirishga yo‘naltirilgan ta’lim-tarbiya jarayoni samaradorligini ta’minlash uchun qator chora-tadbirlarni amalga oshirish maqsadga muvofiq; metodik tayyorgarlikni takomillashtirish o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan model bo‘lib, uning asosini oliy ta’lim muassasasining talabasi va maktabgacha ta’lim muassasasalarining tarbiyachilari tashkil etadi, shuning uchun bo‘lajak tarbiyachilar oliy ta’lim muassasasini bitirgandan so‘ng yuqori malakaga yuksak pedagogik mahoratga va zamonaviy metodik tayyorgarlikka ega bo‘lishi lozim.
Bo‘lajak tarbiyachilarning metodik tayyorgarligini takomillashtrishda ta’lim-tarbiya va ijtimoiy tajriba uyg‘unligini ta’minlash; elektron ta’lim resurslari vositalarini amaliyotga tat biq etish; maktabgacha ta’lim muassasasi tarbiyalanuvchisini ota-onasi va ta’lim muassasasi hamkorligi asosida mustaqil, ijodiy topshiriqlarni bajarishga o‘rgatish va kompetensiyalarni shakllantirish, rivojlantirishning imkoniyatlarini to‘liq safarbar etish maqsadga muvofiq.
Bolalarni maktabga tayyorlash ta’lim-tarbiya jarayonida talabalarning o‘z-o‘zini boshqarish, tarbiyalash, metodik tayyorgarligini takomillashtirish asosida mustaqil ijodiy faoliyatga jalb etish, ijobiy psixologik-pedagogik muhitni yaratish, ularning moyilligi, layoqati, qiziqish va ehtiyojlarini inobatga olish, talabalar tomonidan ishlab chiqilgan innovatsion ta’lim texnologiyalarini qo‘llab-quvatlash, hamkorlik, tanlash, kognitiv, individual va integrativ yondashuv kabi tamoyillarning ustuvor ahamiyat kasb etishi aniqlandi.