Masalan, «Dixotomiya» deb atalgan mashhur aporiyani qarab chiqamiz. Zenon birorta predmet harakatini boshlang‘ich nuqtasidan so‘nggi nuqtasigacha qarab chiqadi. U quyidagi tarzda fikr yuritadi: harakatlanuvchi predmet dastlab o‘z yo‘lining yarmidan o‘tadi, so‘ngra qolgan yarmining yarmidan o‘tadi va shu tariqa yo‘lda cheksiz davom etaveradi. Shuning uchun hamisha yo‘lning predmet o‘ta olmaydigan biron bir qismi qolaveradi. Zenon shunga asoslanib, harakatdagi predmet qanday tezlik bilan harakatlanmasin hyech qachon so‘nggi nuqtaga yeta olmaydi, chunki, yo‘lning o‘tilgan qismlari uzunligining har qanday yig‘indisi hyech qachon yo‘lning butun uzunligiga teng bo‘lolmaydi, deb o‘ylagan. Shuning uchun u harakat umuman mumkin emas, degan xulosaga keladi. - Masalan, «Dixotomiya» deb atalgan mashhur aporiyani qarab chiqamiz. Zenon birorta predmet harakatini boshlang‘ich nuqtasidan so‘nggi nuqtasigacha qarab chiqadi. U quyidagi tarzda fikr yuritadi: harakatlanuvchi predmet dastlab o‘z yo‘lining yarmidan o‘tadi, so‘ngra qolgan yarmining yarmidan o‘tadi va shu tariqa yo‘lda cheksiz davom etaveradi. Shuning uchun hamisha yo‘lning predmet o‘ta olmaydigan biron bir qismi qolaveradi. Zenon shunga asoslanib, harakatdagi predmet qanday tezlik bilan harakatlanmasin hyech qachon so‘nggi nuqtaga yeta olmaydi, chunki, yo‘lning o‘tilgan qismlari uzunligining har qanday yig‘indisi hyech qachon yo‘lning butun uzunligiga teng bo‘lolmaydi, deb o‘ylagan. Shuning uchun u harakat umuman mumkin emas, degan xulosaga keladi.
Albatta, Zenon harakat mumkin emasligining mantiqiy isboti bilan uning mumkinligini hissiy idrok etish o‘rtasidagi tafovutni ko‘rgan. Shuni aytish kerakki, bugungi kunda ham bu ziddiyatni fan to‘laligicha bartaraf eta olgan emas. Mazkur muammoning hozirgi zamon tadqiqotlarida (B.Rassel, A.Gryunbaum) bu dixotomiya differensial operatsiyalar va integral operatsiyalar qarama-qarshiligi asoslari to‘g‘risidagi muammo sifatida ta'riflanadi. - Albatta, Zenon harakat mumkin emasligining mantiqiy isboti bilan uning mumkinligini hissiy idrok etish o‘rtasidagi tafovutni ko‘rgan. Shuni aytish kerakki, bugungi kunda ham bu ziddiyatni fan to‘laligicha bartaraf eta olgan emas. Mazkur muammoning hozirgi zamon tadqiqotlarida (B.Rassel, A.Gryunbaum) bu dixotomiya differensial operatsiyalar va integral operatsiyalar qarama-qarshiligi asoslari to‘g‘risidagi muammo sifatida ta'riflanadi.
- Dialektika elementlari Qadimgi Hindiston va Xitoy falsafasida ham mavjud bo‘lgan. Masalan, daosizm falsafasiga ko‘ra, dunyoda hyech narsa doimiy emas: bir xil narsalar ketadi, boshqalari keladi, birlari ravnaq topadi, boshqalari zavol topadi. Hodisalar muayyan yetuklik darajasiga yetkach, o‘z ziddiga aylanadi: noto‘la to‘laga, egri to‘g‘riga, bo‘sh narsa to‘la narsaga aylanadi, eski yangi bilan almashadi.
Do'stlaringiz bilan baham: |
