Mavzu: Dialektika-rivojlanish haqidagi ta’limot

Bundan tashqari, qarama-qarshiliklar bir-birini nafaqat inkor etadi, balki bir-birini taqozo ham etadi. Biz «yaxshilik» haqida gapirar ekanmiz, demak, biror joyda «yomonlik» bo’lishi kerak, kun desak, demak, tun ham bo’lishi kerak, issiq esa sovuqning aksi va sh.k.

Ziddiyatlar

Tashqi va ichki
Antogonistik va antogonistik bo’lmagan
Asosiy va asosiy bo’lmagan
Qarama-qarshiliklar kurashi har qanday taraqqiyot manbai bo’lgan ziddiyatdan iborat.
Qarama-qarshiliklarning o’zi umumiy xususiyatga ega bo’lishi tufayli ular orasidagi kurash ham mutlaqdir. Birlik esa kurashning borishi uchun nisbatan zarur sharoit yaratadi chunki bu kurash faqat qarama-qarshiliklar bir joyda mavjud bo’lgan yerda boradi. Qarama-qarshiliklarning rivojlanishi kurashsiz davom etganda edi, u holda hech qanday rivojlanish bo’lmasdi.

Ichki va tashqi ziddiyatlar.

Ichki ziddiyatlar – ushbu obyektning qarama-qarshi tomonlarining kurashidir. Ichki ziddiyatlar misoli: davlatdagi iqtisodiy ziddiyatlar. Ichki ziddiyatlar obyektning rivojlanish dvigateli hisoblanadi, uning o’zgarishlarida asosiy yo’nalishlarni belgilaydi. Obyektni bilish uchun uning ichki ziddiyatlarini aniqlash lozim. Makkorona tarzda talqin etiladigan tarixiy voqealarni tahlil qilishda ichki ziddiyatlarni aniqlash muhim ahamiyat kasb etadi.

Tashqi ziddiyatlar – bu obyektning boshqa obyektlar, uni o’rab turgan atrof-muhit bilan ziddiyatli munosabatlar. Tashqi ziddiyatlarga davlatlar o’rtasidagi ziddiyatlar misol bo’la oladi. Tashqi ziddiyatlar obyektning rivojlanishiga hissa qo’shishi yoki uni to’xtatib qo’yishi mumkin, ammo, rivojlanish yo’nalishini ichki ziddiyatlar belgilaydi. Shunday qilib, misol uchun, G’arb mamlakatlarining Sovet ittifoqiga ko’rsatgan tashqi ta’siri bilan birga, uning parchalanishining asosiy sabablari hali o’rganilishi lozim bo’lgan sovet jamiyatining ichki ziddiyatlari hisoblanadi. Urushda har qanday mamlakat g’alabasining natijasi singari har doim urushda g’alaba yoki mag’lubiyatni belgilaydigan davlatning ichki tuzilishidan kelib chiqish lozim.