Fetish insonlar tomonidan alohida etibor bilan qaraladigan narsa, predmetlar tushunchasini anglatadi. Xususan, turkiy xalqlarda quyosh, oy, yer, ayrim yulduz lar, suv, tuproq, yoy, qilich, qalam kabilarga asrlar davomida alohida hurmat bildirilgan. Masalan, yigit kishining pichoq yoqotishi, yoyining sinishi yomonlik belgisi bolib kelgan, ayni paytda tuproq, suv bilan doimiy ra vishda yaqin bolish baxt hisoblangan. - Fetish insonlar tomonidan alohida etibor bilan qaraladigan narsa, predmetlar tushunchasini anglatadi. Xususan, turkiy xalqlarda quyosh, oy, yer, ayrim yulduz lar, suv, tuproq, yoy, qilich, qalam kabilarga asrlar davomida alohida hurmat bildirilgan. Masalan, yigit kishining pichoq yoqotishi, yoyining sinishi yomonlik belgisi bolib kelgan, ayni paytda tuproq, suv bilan doimiy ra vishda yaqin bolish baxt hisoblangan.
- Anima inson tomonidan totem va fetishga ishonch bilan qarash manosini anglatadi. Tushga ishonish oddiy hayotda roy berayotgan voqealardan kelajak haqida tasavvur hosil qilishga urinish odatlari animizm tasiri bilan bogliqdir. Togri, aksari paytlarda odamlar irimlarni xush kormaydilar, lekin tarixiy jihatdan shakllangan urf- odatlarimiz, rasm-rusumlarimizda totemizm, fetishizm, animizm belgilari aniq sezilib turadi. Bunday voqea- hodisalarga bolgan munosabat badiiy adabi yotimizda ham oz ifodasini topgan. G. Gulomning Shum bola qissasidagiochoq olldida roy bergan hodisani, Olmas Umarbekov, Otkir Hoshimov asarlaridagi ayrim lavhalarni eslasak kifoyadir.
Ushbu murakkablik esa, o‘z navbatida yuqorida ta'kidlaganimizdek, chalkashliklarni yo’zaga keltiradi. Jumladan, uning komil inson konsepsiyasiga oid qarashlari ham bundan mustasno emas. Shu ma'noda, Jaloliddin Rumiyning “komil inson” konsepsiyasini falsafiy tahlil va tadqiq etishda ham yuqoridagi ikki holatni nazardan soqit qilmaslik kerak bo‘ladi. Avvalambor, Mavlono Rumiy va uning merosini ilmiy tadqiq qilishda hamma vaqt uning serqirra shaxs ekanligini yodda tutish lozim. Negaki, bu zot birinchidan, insonni komillikka eltuvchi ahloqiy sifatlarni eng ko‘p tarannum etgan mutasavvuf sifatida mashhur bo‘lsa, ikkinchidan, qanchadan-qancha muridu-shogirdlarni tarbiyalab kamolga yetgazgan tariqat shayxi va murshidi komili hamdir. Uchinchidan, o‘z davrida shariat ilmining peshvosi sifatida faoliyat yuritgan zabardast ulamo hamdir. To‘rtinchidan, uning “Masnaviy” asarini Buyuk Qur'onning she'riy tafsiri ekanligidan juda yaxshi xabardormiz - Ushbu murakkablik esa, o‘z navbatida yuqorida ta'kidlaganimizdek, chalkashliklarni yo’zaga keltiradi. Jumladan, uning komil inson konsepsiyasiga oid qarashlari ham bundan mustasno emas. Shu ma'noda, Jaloliddin Rumiyning “komil inson” konsepsiyasini falsafiy tahlil va tadqiq etishda ham yuqoridagi ikki holatni nazardan soqit qilmaslik kerak bo‘ladi. Avvalambor, Mavlono Rumiy va uning merosini ilmiy tadqiq qilishda hamma vaqt uning serqirra shaxs ekanligini yodda tutish lozim. Negaki, bu zot birinchidan, insonni komillikka eltuvchi ahloqiy sifatlarni eng ko‘p tarannum etgan mutasavvuf sifatida mashhur bo‘lsa, ikkinchidan, qanchadan-qancha muridu-shogirdlarni tarbiyalab kamolga yetgazgan tariqat shayxi va murshidi komili hamdir. Uchinchidan, o‘z davrida shariat ilmining peshvosi sifatida faoliyat yuritgan zabardast ulamo hamdir. To‘rtinchidan, uning “Masnaviy” asarini Buyuk Qur'onning she'riy tafsiri ekanligidan juda yaxshi xabardormiz
EʼTIBORINGIZ UCHUN RAXMAT
Do'stlaringiz bilan baham: |
