Mavzu: Elektr xavfsizligi asoslari Reja

Bir va uch fazali tarmoqlarda tok o’tkazuvchi qismlarga tegishdagi havf. Bir fazali tarmoqlar va o’zgarmas tok tarmoqlari yerdan izolyatsiyalangan, yerga qutb orqali ulangan yoki o’rta nuqta orqali ulangan bo’lishi mumkin.
Izolyatsiyalangan tarmoqni o’tkazgichga bir qutb bilan tegib olishi, inson ikkinchisiga siljish tokini qarshiligi orqali “ulanib” qolgan bo’ladi. O’zgaruvchan tokni bir fazali tarmoqlarni uzunligi kalta bo’lganligi uchun o’tkazgichlarni hajmi yerga nisbatan e’tibor berilmasa ham bo’ladi, o’zgarmas tok tarmoqlarida esa, hajm orqali siljish toki 0 ga teng bo’lganligi sababli, hajm hisobga olinadi. Inson fazali o’tkazuvchilarni biriga ulanib qolishi (bir fazali ulanish) shu simni o’tkazuvchanligi yerga nisbatan kamayib ketadi va neytralni surilishiga olib keladi, ya’ni fazalarni qiyaligi hosil bo’ladi. Shu holatda inson tanasini o’tayotgan tok quyidagicha aniqlanadi:
I(i)=3U(f)/(3R(i)+Z)
Bu yerda U(f)-tarmoqdagi faza kuchlanishi ; R(i)-inson tana zanjirini qarshiligi; Z-fazali o’tkazgichni yerga nisbatan jamlaganlik qarshiligi. Inson tana zanjirini qarshiligi quyidagicha aniqlanadi:
R(i)=R(t.q)+R(k.q)+R(p.q)+R(ot.q)
Bu yerda: R(t.q)-tanani qarshiligi; R(k.q)-kiyimni qarshiligi (1-5 om nam matolar uchun va 10-15 om quruq matolar uchun); R(p.q)-poyafzal qarshiligi; R(ot.q)-poyafzal tagidagi pol yoki yerni qarshiligi.
Agar o’tkazgichni yerga ulagan joyidagi qarshiligi R(k) ga ahamiyat berilmasa, inson tana zanjiri nisbatan ancha kam bo’lgani uchun inson tanasidan quyidagicha tok o’tadi:
I(i)=U(ch)/R(i)
Mahkam yerga ulangan neytralli uch fazali elektr tarmoqni neytral va yer orasidagi qarshiligi juda oz (transformator yoki generatorni nol nuqtasini yerga ulangan qarshiligiga teng). Tarmoqlarni istalgan fazani kuchlanishi yerga nisbatan fazani kuchlanishiga teng va fazalarni biriga tegib ketish natijasida, inson tanasidan o’tayotgan tok quyidagicha aniqlanadi:
I(i)=U(f)/(R(i)+R(0))
O’garuvchan tokni uch fazali tarmoqlar turi eng ko’p qo’llaniladi. Transformator yoki generator neytral rejimi bo’yicha uch fazali bo’ladi.
Uch fazali tarmoqlarga turli xil ulanib qolishni tahlil natijalari quyidagich, izolyatsiyalangan neytralli fazadan biriga tegib keishi inson uchun eng xavfsiz deb hisoblanadi. Istalgan neytral rejimida fazalaridan biri o’zgarib, yerga ulanib qolgan holatda ikkinchi fazaga ulanib qolishi xavfliroq, me’yoriy holatida ishlab turgan tarmoqni fazalarini biriga ulanib qolishiga nisbatan; inson uchun eng xavfli, istalgan neytral rejimda, bir vaqtda ikki fazaga ulanib qolishi.



Izolyatsiyalangan neytralli uch fazali tarmoq sxemasi.