Mavzu; Elemental zarralarni qayd qiluvchi asboblar. Reja. Reja

• Mavzu; Elemental zarralarni qayd qiluvchi asboblar.

Reja.

• Reja.
• 1. Elementar zarralar tushunchasi.
• 2. Elementar zarralarni kuzatish.
• 3. Elementar zarralarning tarixi.

Radioaktiv moddalarning nurlanishini o’rganishdan asosiy maqsad – radioaktiv yemirilishda chiqariladigan zarraklarning tabiati, energiyasini va nurlanish intensivligini radioaktiv modda 1 sekunda chiqaradigan zarralar sonini aniqlashdan iborat. Ularni qayd qilishining eng keng tarqalgan usullari zarralarnig ionlashishiga va kimyoviy ta’sirlarga asoslangandir. Bu vazifani bajaruvchi asboblar ham ikki turga bo’linadi

• Radioaktiv moddalarning nurlanishini o’rganishdan asosiy maqsad – radioaktiv yemirilishda chiqariladigan zarraklarning tabiati, energiyasini va nurlanish intensivligini radioaktiv modda 1 sekunda chiqaradigan zarralar sonini aniqlashdan iborat. Ularni qayd qilishining eng keng tarqalgan usullari zarralarnig ionlashishiga va kimyoviy ta’sirlarga asoslangandir. Bu vazifani bajaruvchi asboblar ham ikki turga bo’linadi

Zarralarnifazoning biror qismidan o’tganligini qayd qiluvchi va ba’zi hollarda ularning ba’zi xarakteristikalari, masalan, energiyasini aniqlashga imkon beruvchi asboblar. Bunday asboblarga ssintillyatsion hisoblagich, Chernikov hisoblagichi, gaz zaryadli hisoblagichyarimo’tkazgichli hisoblagich, yarim o’tkazgichli hisoblagich va impulsli ionlashtiruvchi kamera misol bo’la oladi.

Zarraning moddadagi izini kuzatishga, masalan, suratga tushirishga imkon beruvchi asboblar. Bunday asboblarga vilson kamerasi, difuziyali kamera pufakli kamera, fotoemulsiya usuli misol bo’la oladi. Biz quyida ularning ba’zilari bialn tanishib o’tamiz. Sintillyatsion hisoblagich. Ish prinsipi tez zarralarning flyuoressiyalanuvchi ekranga tushishida ro’y beradigan chaqnash – sintilyatsiyaning kuzatilishiga asoslangan. Hosil bo’lgan kuchsiz yorug’lik chaqnashi elektr impulslariga aylantiriladi va kuchaytirilib, maxsus apparatlar yordamida qayd qilinadi. α- zarra birinchi marta aynan shunday hisoblagich yordamida (1903- yil) qayd qilingan edi.

• Zarraning moddadagi izini kuzatishga, masalan, suratga tushirishga imkon beruvchi asboblar. Bunday asboblarga vilson kamerasi, difuziyali kamera pufakli kamera, fotoemulsiya usuli misol bo’la oladi. Biz quyida ularning ba’zilari bialn tanishib o’tamiz. Sintillyatsion hisoblagich. Ish prinsipi tez zarralarning flyuoressiyalanuvchi ekranga tushishida ro’y beradigan chaqnash – sintilyatsiyaning kuzatilishiga asoslangan. Hosil bo’lgan kuchsiz yorug’lik chaqnashi elektr impulslariga aylantiriladi va kuchaytirilib, maxsus apparatlar yordamida qayd qilinadi. α- zarra birinchi marta aynan shunday hisoblagich yordamida (1903- yil) qayd qilingan edi.

Elementar zarracha boshqa nomlari. fundamental zarracha, elementar zarra parchalanishi mumkin boʻlmagan yoki parchalana olishi isbot etilmagan zarrachadir. Standart modelda kvark lepton va kalibr bozonlar elementar zarracha, deb koʻriladi. XX asrda elementar zarrachalar nazariyasiga kvant tushunchasi kiritildi bu tushuncha elektromagnetizmda inqilob yasab, kvant mexanikasi sohasi yaratilishiga sabab boʻldi.

• Elementar zarracha boshqa nomlari. fundamental zarracha, elementar zarra parchalanishi mumkin boʻlmagan yoki parchalana olishi isbot etilmagan zarrachadir. Standart modelda kvark lepton va kalibr bozonlar elementar zarracha, deb koʻriladi. XX asrda elementar zarrachalar nazariyasiga kvant tushunchasi kiritildi bu tushuncha elektromagnetizmda inqilob yasab, kvant mexanikasi sohasi yaratilishiga sabab boʻldi.

Elementar zarrachadan birinchi boʻlib manfiy elementar elektr zaryadli elektron kashf qilingan J. Tomson, 1897. 1919-yilda E. Rezerford atom yadrosidan urib chiqarilayotgan zarralarni oʻrganishda musbat zaryadli va elektron massasiga qaraganda 1840-marta katta massali proton ni kashf qildi. Ingliz fizigi J. Chedvik zarralarning berilliy bilan oʻzaro taʼsirini oʻrganishda neytral zarra — neytron ni kashf qildi. Neytronning massasi protonning massasiga juda yaqin. Bu uchta zarra elektron, proton va neytron atom tuzilishida qatnashadi. Hozirgi paytda maʼlumki, boʻlinmas Elementar zarracha hisoblangan proton va neytron murakkab tarkibiy tuzilishga ega.

• Elementar zarrachadan birinchi boʻlib manfiy elementar elektr zaryadli elektron kashf qilingan J. Tomson, 1897. 1919-yilda E. Rezerford atom yadrosidan urib chiqarilayotgan zarralarni oʻrganishda musbat zaryadli va elektron massasiga qaraganda 1840-marta katta massali proton ni kashf qildi. Ingliz fizigi J. Chedvik zarralarning berilliy bilan oʻzaro taʼsirini oʻrganishda neytral zarra — neytron ni kashf qildi. Neytronning massasi protonning massasiga juda yaqin. Bu uchta zarra elektron, proton va neytron atom tuzilishida qatnashadi. Hozirgi paytda maʼlumki, boʻlinmas Elementar zarracha hisoblangan proton va neytron murakkab tarkibiy tuzilishga ega.

Elementar zarrani xarakterlovchi kattaliklar

• Elementar zarrani xarakterlovchi kattaliklar
• Massa.
• Elektr zaryadi.
• Yashash vaqti.
• https://youtu.be/JGPA6woYGkQ