Mavzu: "Eng yangi tarix" tushunchasining ta'rifi, mazmun –mohiyati

O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS

TALIM VAZIRLIGI

MIRZO ULUG’BEK NOMIDAGI O’ZBEKISTON MILLIY UNIVERSITUTINING

JIZZAX FILIALI

‘’AMALIY MATEMATIKA’’ FAKULTETI

‘’TABIIY FANLAR VA IQTISODIYOT ‘’KAFEDRASI

‘O’zbekistonning eng yangi tarixi ’’ Fanidan

MUSTAQIL ISH

MAVZU: "Eng yangi tarix" tushunchasining ta'rifi, mazmun –mohiyati. 

TOPSHIRDI: 924-gruh talabasi Salohiddinov.S

QABUL QILDI: Ortiqov.O

Jizzax 2021

Reja: 

1. Kirish. "O‘zbekistonning eng yangi tarixi"kursini o`qitishnig dolzarbligi. 

2."Eng yangi tarix" tushunchasining ta'rifi, mazmun –mohiyati. 
3. "O‘zbekistonning eng yangi tarixi" kursining predmeti, uning
maqsadi, vazifalari va nazariy-uslubiy asoslari. 

 

1.Kirish. "O‘zbekistonning eng yangi tarixi"kursini o`qitishnig dolzarbligi. 

O‘zbekiston tarixi, shuningdek, O‘zbekistonning eng yangi tarixi jahon 
tarixining ajralmas bir qismi bo‘lib, u bizning zamonamizdagi global jarayonlar 
bilan chambarchas bog‘liqdir. Eng yangi tarixni o‘rganishning muhimligi va 
dolzarbligi shundaki, u mamlakatimizning ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy-ma'naviy 
jihatdan barqaror rivojlanishiga ta'sir qiluvchi voqea-xodisalarni tushunishga hamda 
teran idrok etishga yordam berishi bilan belgilanadi. Bundan tashqari, u bizga tarixiy 
taraqqiyot tendensiyalarini oldindan ko‘ra bilish va bashorat etish imkoniyatini 
beradi. 
Ma'lumki, O‘zbekiston Respublikasining mustaqillikka erishish jarayoni sobiq 
sovet hududidagi boshqa mamlakatlar singari murakkab siyosiy o‘zgarishlar 
sharoitida yuz berdi. Davlat mustaqilligining e'lon qilinishi mamlakatning barcha 
siyosiy va ijtimoiy-iqtisodiy tizimini tubdan o‘zgartirishga yo‘l ochdi. 
Demokratik prinsiplarga ko‘ra milliy davlatchilik va siyosiy tizimning asoslari 
shakllantirildi, ularda hokimiyatning qonun chiqaruvchi, ijro etuvchi va sud 
hokimiyatlari funksiyalari va vakolatlari taqsimlandi. Respublikaning siyosiy va 
ijtimoiy-iqtisodiy hayotini erkinlashtirish bosqichma-bosqich, keskin inqilobiy 
larzalarsiz amalga oshirildi. Tashqi siyosatning milliy strategiyasi ishlab chiqilib, 
O‘zbekiston zamonaviy xalqaro munosabatlar tizimiga munosib ravishda kira oldi. 
O‘zbekiston tanlagan mustaqil taraqqiyot yo‘li xalqimizning milliy xususiyatlari, 
urf-odatlari va madaniyatini har tomonlama hisobga olgan holda, to‘plangan xalqaro 
tajribadan ijodiy foydalanishga asoslangandir. 
Zamonaviy tarixni o‘ta dolzarbligini hisobga olgan holda, O‘zbekiston 

Respublikasining Birinchi Prezidenti I.A.Karimov 2012 yil yanvar' oyida "Oliy va 

o‘rta maxsus ta'lim vazirligi huzurida O‘zbekistonning zamonaviy tarixi bo‘icha 
jamoat kengashini tashkil etish to‘g‘risida" qaror qabul qildi. Kengashga tarixiylik 
va ob'ektivlik, dogmatizmning oldini olish, o‘zbek xalqining tarixiy o‘tmishi va 
bugungi kunini baholashga har tomonlama yondoshish asosida O‘zbekistonning 
zamonaviy tarixini tizimli o‘rganish vazifalari yuklatildi. Bunda zamonaviy tarixni 
ilmiy tadqiq qilishda xalqaro tajribani hisobga olish, yangi avlod o‘quv va ilmiy 
adabiyotlarini tayyorlash, O‘zbekistonning zamonaviy tarixi global va mintaqaviy 
jarayonlar bilan uzviy bog‘liq ekanligi nazarda tutildi. 
O‘zbekistonning eng yangi tarixi - bu tarix fanining nisbatan yangi yo‘nalishi 
bo‘lib, u 2020 yilda mustaqil ilmiy fan sifatida o‘ziga xos metodologiyasi, tadqiqot 
yo‘nalishlari va o‘quv-uslubiy ishlanmalari bilan ajralib chiqdi. Shu munosabat 
bilan, zamonaviy tarix mamlakatimizning mustaqillik arafasidagi va mustaqillik 
taraqqiyot davri tarixini, uning o‘ziga xos tendensiyalari, tarixiy shart-sharoitlari va 
rivojlanish jarayonlarini ilmiy asoslangan holda yoritishni taqozo etmoqda. 
Binobarin, tarixshunoslar va, shuningdek, O‘zbekiston ijtimoiy-gumanitar 
fanlarining boshqa vakillari oldida jahon amaliyotini bu boradagi tarixiy tajribasini 
hisobga olgan holda, mazkur ta'limni yangi nazariy va metodologik darajaga 
ko‘tarish hamda yangi ilmiy yo‘nalishlarni o‘zlashtirish vazifasi turibdi.

 

2. "Eng yangi tarix" tushunchasining ta'rifi, mazmun -mohiyati 

O‘zbekistonda ijtimoiy-iqtisodiy va siyosiy hayotni isloh qilish bilan bir 
vaqtda, milliy o‘ziga xoslikni mustahkamlash jarayonlari boshlandi. Tarixiy xotira - 
milliy o‘ziga xoslikni tarixan idrok etishda asos bo‘lib xizmat qildi. Ma'lumki, 
tarixiy xotira xazinasi millat taraqqiyotiga yordam beradigan milliy ongning 
samarali kuchi sifatida ona tiliga, turmush tarziga, urf-odatlari va madaniyatiga 
ehtiyotkorlik bilan munosabatda bo‘lishni talab qiladi. Bu shunchaki ma'naviy 
merosni saqlab qolish uchun tarixiy qadriyatlarni jalb qilish emas, balki ma'naviy
tiklanish yo‘lini boshlash uchun xalq o‘zining ko‘p asrlik tarixiga, ming yillik 
madaniy tajribasiga, buyuk ajdodlari merosiga murojaat qilishi va O‘zbekistonning jahonhamjamiyatiga qanday ma'naviy-axloqiy boyliklar bilan kirishi kerakligini 
anglatadi. Bularning barchasi I.Karimov tomonidan tarixiy xotiraga berilgan mazkur 
ta'rifda o‘z ifodasini topgan: “Tarixiy xotira – bu umr mazmunini, avlodlar 
o‘rtasidagi vorislik tuyg‘usini, ularning bir-biriga daxldor ekanligini, hayotning 
bamisoli uzviy halqalar kabi ketma-ket bog‘lanishini anglash, tarixdan xulosa 
chiqarib, bugungi kun uchun to‘g‘ri yo‘l tanlash, ota-bobolarimizning ro‘hi 
poklariga hurmat bilan qarash, milliy qadriyat va an'analarimizni toptashga yo‘l 
qo‘ymaslik, ularni ko‘z qorachig‘idek asrash demakdir”. 
Birinchi Prezidentimiz I.A.Karimovning 2011 yilda nashr etilgan "O‘zbekiston 
mustaqillikka erishish ostonasida" deb nomlangan asari O‘zbekiston tarixidagi eng 
yangi davrni chuqur o‘rganishga kuchli turtki bo‘ldi. Unda respublika rahbari 
sifatida Islom Abdug‘anievich Karimovning mustaqillik masalasidagi qat'iy 
pozisiyasi aniq tarixiy hujjatlar asosida ko‘rsatib berilgan.U davlat yetakchisi 
sifatida eng mashaqqatli davrda o‘z faoliyatini boshladi. Hali Sovet Ittifoqi o‘z 
kuchini saqlab, repressiv siyosatini davom ettirar, ammo, shunga qaramay, chuqur 
tanazzul yoqasiga kelib qolgan, kishilar orasida kelajakka ishonchsizlik va vahima 
kayfiyati hukmron edi. Bunday murakkab sharoitda odamlarni kutilmagan 
zarbalardan himoya qilish, tushkun ruhiy vaziyatdan olib chiqish, ularda ertangi 
kunga bo‘lgan ishonch hissini qaror toptirish g‘oyat muhim edi. 
Sirasini aytganda, ushbu kitob - eski tizimni buzish paytida, erkin va mustaqil 
hayot yo‘lida paydo bo‘lgan savollarga javoblarni o‘z ichiga oladi. Shu jihatdan ham 
u juda ko‘p faktik va tahliliy materiallarni o‘z ichiga olgan ensiklopedik asardir. 
Kitobga kiritilgan har bir tarixiy hujjatda o‘sha tashvishli zamonning ritmi seziladi, 
muallifning o‘sha tarixiy voqealarga dahldorligi va bevosita ishtirokchisi sifatidagi 
munosabati aks ettiriladi. Bir so‘z bilan aytganda, ushbu kitob yaqin o‘tmish 
tarixining haqiqiy tasvirini to‘la aks ettirigani bilan ham qadrlidir. 
Ko‘plab milliy tarixiy maktablarda mamlakatning zamonaviy tarixining 
boshlanishi uning xorijiy hukmronlikdan ozod bo‘lganligi va mustaqil milliy davlat 
tashkil topishi bilan belgilanadi. Zamonaviy tarixni davrlashtirishga boshqa 

yondashuvlar tarafdorlari "hozirgi zamon" atamasida hozirgi zamon bilan bevosita bog‘lq bo‘lgan davrni nazarda tutadilar. Ular XX asr tarixi yoki hozirgi tarix haqida gapirishni afzal ko‘radilar. 

Mustaqillik yillarida O‘zbekiston tarixshunosligi muhim o‘zgarishlarga 
uchradi. Sovet partiyasi mafkurasining rad qilinishi munosabati bilan u yangi 
bosqichga o‘tdi, ijtimoiy rivojlanish ehtiyojlari oldiga yangi nazariy va uslubiy 
darajani egallash, yangi ilmiy yo‘nalishlarni ishlab chiqishni boshlash vazifasi 
qo‘yildi. 
Ko‘pgina mutaxassislarning fikriga ko‘ra, O‘zbekistonning zamonaviy tarixi 
1989 yildan boshlanadi. Mazkur sana bilan bog‘liq voqealar - sovet totalitar 
tuzumining so‘nggi o‘n yilligidan boshlab chuqur inqiroz pallasiga kirganligi, 
xususan, respublikalarning milliy, iqtisodiy, ijtimoiy manfaatlariga e'tiborsizlik 
bilan xarakterlanadi. O‘zbekiston tarixidagi ushbu murakkab davrda siyosiy sahnada 
yangi shakllangan lider - Islom Abdug‘anievich Karimov paydo bo‘ldi. Uning 
oqilona siyosati tufayli respublikaning manfaatlari himoya qilindi, mamlakatni 
siyosiy va iqtisodiy inqirozdan, ichki va tashqi mojarolardan qutqarish mumkin 
bo‘ldi. I.A.Karimov davlat rahbari sifatida faoliyat boshlagan kundan boshlab, 
milliy mustaqillik g‘oyasini ilgari surdi va nihoyat,1991 yil avgust oyida 
O‘zbekiston Respublikasining davlat mustaqilligi e'lon qilindi. 
Suveren davlat sifatida O‘zbekistonning eng yangi tarixi butun insoniyat 
tarixiy taraqqiyotining yangi bosqichiga to‘g‘ri keladi va shuning uchun ham u 
zamonamizning global voqealari bilan chambarchas bog‘liq bo‘lgan eng yangi 
tarixning ajralmas qismiga aylandi. 
Tarixdan ma'lumki, ko‘plab xalqlarning mustaqillikka erishishi, ularning 
nafaqat yangi shakllangan davlatlari tarkibini, balki xalqaro maqomini ham 
o‘zgartirgan va bu "yaqin tarix" tushunchasini belgilashda muhim omillardan biri 
bo‘lgan. 
Bu o‘rinda yangi va zamonaviy zamon o‘rtasidagi tarixiy davrni bir voqea 
sodir bo‘lgan sana bilan emas (juda katta miqyosda bo‘lsa ham), balki jamiyatning 
turli sohalaridagi sifat o‘zgarishini ko‘rsatadigan hodisa va jarayonlarning umumiy 
miqyosi doirasida aniqlash kerak. 
Yuqorida aytilganlardan kelib chiqib, O‘zbekistonni mustaqil rivojlanishining 
mohiyati, mazmuni va ahamiyatini baholab, mamlakat yaqin tarixini quyidagi 
bosqichlarga bo‘lish mumkin.
Birinchi bosqich: 1989 yildan 1991 yilgacha. Bu bosqich - yangi rahbarning 
siyosat maydonida paydo bo‘lishi, milliy istiqlol g‘oyasining pishib yetilishi,
SSSRning parchalanib ketishi negizida yuzaga kelgan muammolarni bartaraf etish 
bilan bog‘liq sa'y-harakatlar bilan tavsiflanadi. 
Ikkinchi bosqich: 1991 - 2000 yillar. Bu - ustuvor islohotlar va o‘zgarishlardan 
milliy davlatchilik asoslarini shakllantirish hamda ijtimoiy yo‘naltirilgan bozor 
iqtisodiyotiga o‘tish davri. Tarixan qisqa vaqt ichida "taraqqiyotning o‘zbek modeli" 
ni tanlab olish natijasida milliy davlat shakllanishi uchun ishonchli qonunchilik va 
huquqiy asos yaratildi. Davlat boshqaruvining yangi tuzilmalari yuzaga keldi,
jamoat va fuqarolik institutlarining asoslari barpo etila boshlandi, bozor 
iqtisodiyotiga o‘tish amalga oshirildi. 
Uchinchi bosqich: 2001-2010 yillar. Bu bosqichda - mamlakatni faol 
demokratik yangilash va modernizasiya qilish boshlandi. Bu davrning asosiy 
vazifasi kuchli davlatdan kuchli fuqarolik jamiyatiga bosqichma-bosqich o‘tish edi. 
Shu negizda siyosiy va iqtisodiy hayotning barcha jabhalarini demokratlashtirish va 
liberallashtirish, davlat va jamiyat qurilishi, inson huquqlari va erkinliklarini himoya 
qiladigan, fuqarolarning siyosiy va iqtisodiy faolligini oshiradigan, fuqarolik 
jamiyati asoslarini shakllantiradigan mustaqil sud tizimini mustahkamlash 
jarayonlari davom etdi. 
O‘zbekistonning zamonaviy tarixining beshinchi bosqichi 2017 yildan 
boshlandi. O‘zbekiston Prezidenti Sh.M.Mirziyoev tashabbusi bilan 2017-2021 
yillarda O‘zbekistonni yanada rivojlantirish bo‘yicha Harakatlar strategiyasining 
yangi konsepsiyasi ishlab chiqildi. Ushbu tarixiy hujjat mustaqillikni qo‘lga 
kiritilganidan boshlab, mamlakatni demokratik yangilash va rivojlantirish bo‘yicha 
keng ko‘lamli islohotlarni rivojlantirishni aks ettiradi, unda davlat va jamiyat 
rivojlanishining yangi bosqichida modernizasiyani yanada davom ettirishning 
strategik dasturi belgilab berilgan. 
Ushbu bosqich davlat hokimiyati va boshqaruvini yanada demokratlashtirish, 
sud-huquq tizimini, axborot sohasini isloh qilish, so‘z erkinligini ta'minlash, saylov 
qonunchiligini rivojlantirish, demokratik bozor islohotlarini chuqurlashtirish va 
iqtisodiyotni liberallashtirish bo‘yicha islohotlar uchun huquqiy asoslarni yaratishni 
davom ettirish bilan tavsiflanadi. 
Ta'kidlash joizki, zamonaviy davrga oid har xil qarashlarni hisobga olgan 
holda, O‘zbekistonning eng yangi tarixini davrlashtirish bilan bog‘lik mazkur 
bosqichlarni, avvalo, tarixchi foydalanishi kerak bo‘lgan vosita sifatida ko‘rib 
tushunish kerak va bu boshqa mutaxassislarning fikrlari bilan mos kelmasligi ham 
mumkin. 
Zamonaviy tarixni o‘rganishning dolzarbligi uning zamonaviy hayotga ta'sir 
ko‘rsatadigan voqealarni tushunishga yordam berishi bilan belgilanadi. Bu 
voqealarning tarixiy ahamiyati va mohiyati nimada.? Ayrim siyosatchilarning roli 
qanday, bu voqealarning rivojlanishi qanday ssenariylarga ega va ular zamonaviy 
jarayonlar bilan qanday bog‘liq? Bu yaqin tarix javob berishi kerak bo‘lgan savollar. 
Javoblar esa, mutaxassislarning voqea-hodisalarni qay darajada rivojlanish va
kelajak bilan bog‘liq tendensiyalarni qay tarzda idrok etish qobiliyati bilan bog‘liq.