Mavzu: Entropiya va extimollik

N ta zarradan iborat gazning idish hajmining qismiga to`plangan holatda bo`lish ehtimolligi

ga teng bo`lishini 76-§ da ko`rdik. Bu kattalikka teskari kattalikni kiritaylik:

(97)

Bu kattalik ehtimollikning gazning idish hajmini to`la egallash ehtimolligidan qancha marta kichik ekanligini ko`rsatadi (gazniig idish hajmini to`la egallash ehtimolligi birga teng, chunki hajm V ning bir qismi).

Agar molekulyar sistema holatining matematik ehtimolligi qiymati ( ning katta qiymatlarida) hamma vaqt juda kichik bo`lsa, termodinamik ehtimollik ning qiymati, aksincha, juda katta bo`ladi. ning minimal qiymati bizning misolda birga teng bo`ladi ( bo`lganda), holbuki uchun bir — uning maksimal qiymati bo`ladi (bu ham V' = V bo`lganda).

(97) tenglama bilan aniqlanadigan kattalik termodinamik ehtimollik deb ataladi. Ravshanki, termodinamik ehtimollikning har ikkala berilgan ta`rifi bir-biriga zid emas.

Bir mol’ modda uchun (97) ifodani yozamiz:

.

Bu erda — Avogadro soni. bo`lgani uchun

.

Bu tenglikni logarifmlab, shunday ifodani olamiz: yoki

.

Bu tenglikning chap tomonida turgan kattalik Bol’tsman formulasiga muvofiq entropiyani bildiradi:

.

Gazning bir moli hajmdan hajmgacha izotermik kengaydi, deylik. Gazning kengayguncha va kengaygandan keyingi entropiyasi uchun entropiya ifodasini yozamiz:

,

.

Bir tenglamani ikkinchisidan ayirib, kengayish natijasida entropiyaning o`zgarish kattaligini hosil qilamiz:

.

Ma`lumki, izotermik protsessdagi kengayish ishi quyidagiga teng:

.

Bu ifodani (89.4) bilan taqqoslasak, shunday natijani olamiz:

.

Ikkinchi tomondan, energiyaning saqlanish qonuniga asosan izotermik protsessda , bundan

.

SHunday qilib, biz uchun Qarno siklini analiz qilishda qanday ifoda hosil qilgan bo`lsak, o`sha ifodani oldik.

Entropiya bilan ehtimollik orasidagi bog`lanish termodinamikaning ikkinchi bosh qonunini birmuncha boshqacharoq talqin qilishga imkon beradi. Bu qonun endi shunday ifodalanadi: tabiatda har qanday protsess shunday amalga oshadiki, bunda sistema ehtimolligi katta bo`lgan holatga o`tadi. SHu bilan birga ikkinchi qonundagi qat`iylik o`z kuchini yo`qotadi.

Adabiyotlar

1. 
   Mirziyoev SH.M. Erkin va farovon, demokratik O’zbekiston davlatini birgalikda barpo etamiz. Toshkent. “O’zbekiston” – 2016. 56 bet.
   
2. 
   Mirziyoev SH.M. Tanqidiy tahlil qat’iy tartib intizom va shaxsiy javobgarlik – har bir rahbar faoliyatini kundalik qoidasi bo’lishi kerak. Toshkent, “O’zbekiston” – 2017. 104 bet.
   
3. 
   Mirziyoev SH.M. Buyuk kelajagimizni mard va olijanob halqimiz bilan birga quramiz. Toshkent. “O’zbekiston” – 2017. 488 bet.
   
4. 
   Axmadjonov O. Mexanika va molekulyar fizika. O’qituvchi. T.-1985, 287 bet.